۲۹ اسفند ۱۴۰۲
به روز شده در: ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ - ۱۵:۰۹
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۶۱۰۸۴۴
تعداد نظرات: ۱۹ نظر
تاریخ انتشار: ۱۳:۵۵ - ۰۱-۰۳-۱۳۹۷
کد ۶۱۰۸۴۴
انتشار: ۱۳:۵۵ - ۰۱-۰۳-۱۳۹۷
مهرداد خدیر

 عصر ایران؛ مهرداد خدیر- در پی خروج ایالات متحدۀ تحت ریاست دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران یا برجام و شاخ و شانه کشیدن‌های تازه از زبان وزیر امور خارجۀ آمریکا برخی می‌پرسند چرا رییس جمهور روحانی که بر حقوق دانیِ خود و غیر حقوقی و غیر‌سیاسی بودن رفتار ترامپ تأکید دارد همچون دکتر محمد مصدق نخست‌وزیر دولت ملی ایران در دو سال آغازین دهۀ 30 خورشیدی به دادگاه لاهه یا شورای امنیت سازمان ملل شکایت نمی‌کند و پای مراجع داوری جهانی را به این موضوع باز نمی‌کند؟

نکتۀ اصلی اما در این است که اساسا مصدق و دولت ایران نبود که از انگلستان نزد دیوان داوری لاهه یا شورای امنیت سازمان ملل شکایت کرد بلکه اول بار دولت انگلستان بود که در 4 خرداد 1330 شکایت به دیوان لاهه بُرد و دولت ایران و مصدق در اثبات این امر پیروز شدند که موضوع داخلی است و ربطی به یک نهاد بین‌المللی ندارد.

دولت ایران و دکتر مصدق در مقام پاسخ برآمده و تصریح کردند:

1- دولت انگلستان، حق دخالت در امر اختلاف فی مابین ایران با شرکت سابق نفت را ندارد. زیرا شرکت مذکور یک شخصیت حقوقی و به منزلۀ یک فرد انگلیسی می‌باشد و در صورت اعتراض می‌تواند به محاکم ایران مراجعه و شکایت کند.

2- اِعمال حق حاکمیت، قابل رجوع به دیوان بین المللی نیست و لذا دادگاه صلاحیت رسیدگی به مسألۀ مورد ادعا را ندارد.

در تاریخ دوم تیر 1330 دیوان لاهه به وزارت خارجۀ ایران اطلاع می‌دهد که جلسۀ رسیدگی دیوان در هشتم تیر 1330 برای رسیدگی به دعوی انگلیس دربارۀ اقدامات تأمینی علیه ایران تشکیل می‌شود.

دولت ایران مجددا اعلام می‌کند قایل به عدم صلاحیت دیوان لاهه است ولی در پاسخ به شکایت انگلستان متنی را از طریق هیأت سه نفره‌ای تسلیم دیوان می‌کند. اعضای این هیأت عبارت بودند از : دکتر سید علی شایگان استاد دانشکدۀ حقوق و نمایندۀ مجلس، حسن صدر وکیل دادگستری و مدیر روزنامۀ «قیام یاران» و اصغر پارسا.

دکتر مصدق به هیأت مأموریت داد در جلسات شرکت نکنند و تنها پاسخ دولت ایران را به اطلاع قضات برساند و توضیحات لازمه را دربارۀ عدم صلاحیت دادگاه بیان کنند.

اعضای هیأت قبل از تشکیل جلسه به طور خصوصی با رییس دیوان بین المللی ملاقات می‌کنند و نظرات دولت ایران دربارۀ عدم صلاحیت را ارایه می‌دهند و تنها در جایگاه تماشاگران می‌نشینند.

دیوان لاهه اما بدون بررسی قضیه در تاریخ 13 تیر 1330 به نفع انگلستان قرار موقت صادر می‌کند تا رسیدگی ماهوی موضوع بهره‌برداری از نفت به صورت قبل از اول ماه مه 1951 ادامه یابد تا تصمیم نهایی دادگاه ابلاغ شود. در حالی که دو هفته قبل خلع ید شده بودند و عملا امکان فعالیت نداشتند. این قرار با اکثریت 10 رأی موافق و دو رأی مخالف و از طرف بدوی پاشا قاضی مصری و نیارسکی قاضی لهستانی صادر و به دو طرف ابلاغ شد. وزارت خارجه ایران در 18 تیر 1330 چنین پاسخ داد:

«قراردادهای ناشی از حقوق خصوصی و داخلی نظیر امتیازنامه ها که دولت‌ها با اتباع خودی و بیگانه برای بهره‌برداری از منابع ثروت ملی منعقد می‌سازند و همچنین مسایلی که مربوط به حق حاکمیت ملی است منحصرا قابل رسیدگی در دادگاه های ایران است و دیوان لاهه مطلقا صلاحیت رسیدگی به این امور را ندارد.»

اقدام بعدی دولت مصدق این بود: به دبیر کل سازمان ملل اعلام کرد چون دیوان لاهه از جاده عدالت خارج شده دولت ایران اعلامیۀ مورخ دوم اکتبر 1930 خود را راجع به قبول قضاوت اجباری دیوان مزبور مسترد می‌دارد.

وزارت خارجه انگلستان ناچار می‌شود از شورای امنیت بخواهد ایران را ملزم به اجرای قرار تأمین صادره از دیوان بین المللی لاهه کند و قبل از اخراج انگلیسی‌ها موضوع را رسیدگی کند.

شورای امنیت از دولت ایران می‌خواهد نماینده معرفی کند و در عین حال هشتم مهر 1330 جلسه می‌گذارد تا بررسی کنند این موضوع در صلاحیت شورا هست یا نه. نمایندگان شوروی و یوگسلاوی با رسیدگی به شکایت دولت انگلستان مخالفت و استدلال می کنند این موضوعی داخلی است و شورا صلاحیت ندارد. انگلستان اما با حمایت فرانسه و امریکا نظر خود را می‌قبولاند و شورای امنیت در دستور قرار می‌دهد و زمان جلسه 22 مهر 1330 تعیین می‌شود.

تقاضای دولت انگلستان صدور قطعنامه‌ای بود که دو طرف را موظف می‌ساخت مذاکرۀ دو دولت را بر پایۀ تصمیم موقت دیوان لاهه از سر بگیرند.

مصدق تصمیم می‌گیرد خود در رأس هیأت 10 نفری و با احتساب دو مترجم 12 نفر به نیویورک برود. همراهان او در 14 مهر 1330 از این قرار بودند: اللهیار صالح، سید علی شایگان، سهام السلطان بیات، احمد متین دفتری، کریم سنجابی، مظفر بقایی، امیر همایون بوشهری وزیر راه، سید حسین فاطمی معاون سیاسی و پارلمانی و سخنگوی دولت و حسین نواب وزیر مختار ایران در هلند.

دکتر عیسی سپهبدی و محسن اسدی هم به عنوان مترجم به دو زبان فرانسه و انگلیسی همراه هیات بودند.

22 مهر جلسه اول تشکیل می شود و دکتر مصدق می‌گوید: «مبنای عرض حال انگلستان، دعوی وجود خطر اختلال صلح و امنیت است حال آن که دولت ایران مطلقا صلح دنیا را به خطر نینداخته و دولت انگلستان قصد دخالت مسلحانه داشته و موضوع اختلاف بین ایران و شرکت سابق، یک امر داخلی است که منحصرا رسیدگی به آن در صلاحیت دولت ایران است . دولت ایران همواره برای تعیین ترتیبات فروش نفت و پرداخت غرامت، حاضر به مذاکره بوده و خواهد بود.»

24 مهر نمایندۀ آمریکا از انگلستان حمایت کرد و موضوع را امر داخلی ندانست اما مصدق پاسخ صریح و مستدلی داد و بعد اعلام کرد در جلسه بعدی شرکت نمی‌کنیم و پذیرای پند واندرز نخواهیم بود.

26 مهر آخرین جلسه شورای امنیت تشکیل شد و دکتر مصدق چنان که پیش‌تر گفته بود از حضور خودداری کرد. سرانجام پیشنهاد فرانسه به تصویب رسید: درخواست دولت انگلستان تا آخر تصمیم دیوان لاهه در مرحلۀ رسیدگی ماهوی مسکوت بماند. این پیشنهاد با 8 رأی موافق و یک رأی مخالف شوروی و یک رأی ممتنع یوگسلاوی تصویب شد.

19 خرداد 1331 دیوان لاهه برای رسیدگی به عرض حال دولت انگستان تشکیل جلسه داد و دکتر محمد مصدق به زبان فرانسه نطق تاریخی خود را ایراد کرد که از جنبه های گوناگون سیاسی و حقوقی و دیپلماتیک ارزش و اهمیت دارد.

وکیل مدافع ایران پرفسور رولن معروف‌ترین حقوق‌دان بلژیکی بود که با تمام وجود از حقوق مردم ایران دفاع کرد.

مصدق سوم تیر 1331 به ایران بازگشت و و دیوان لاهه 12 جلسه برگزار کرد و در 30 تیر 1331 و درست در سالگرد قیام 30 تیر 1330 رأی به حقانیت ایران داد. از 14 قاضی 8 قاضی به حقانیت ایران رأی دادند.

بر اساس ملیت قضات می‌توان گفت: لهستان، مصر، چین، نروژ، یوگسلاوی، بلژیک، سالوادور و حتی انگلستان بوده‌اند و قضاتی که به نفع انگلستان رأی دادند از آمریکا، فرانسه، کانادا، شیلی و برزیل.

قاضی روس و قاضی هندی در جلسه شرکت نکردند. اولی به خاطر بیماری و دومی خود را صالح برای اظهار نظر ندانست.

حضور قاضی انگلیسی در جمع قضاتی که دیوان را در این باره صالح ندانستند و بر نظر ایران دایر بر این که امری داخلی است صحه گذاشتند شگفتی آورترین وجه ماجرا بود و جا دارد نام او را ذکر کنیم: مک نایر.

با این توصیفات روشن است که دولت ایران و دکتر مصدق ابتدا به ساکن شکایت نکردند بلکه دولت انگلستان بود که به دیوان لاهه و شورای امنیت شکایت کرد و مصدق در مقام رد ادعای انگلستان 47 روز در آمریکا اقامت داشت و برای منافع ایران جنگید و رییس جمهور روحانی نمی تواند بر پایه این الگو عمل کند. هر چند که شاید خوانندگانی بپرسند مصدق تنها به خاطر این اقدام مصدق نشد و کارنامه او وجوه متعدد و متنوع دیگر نیز داشت و اگر روحانی بخواهد به مصدق تأسی کند زمینه های دیگر فراهم است. اما آیا می خواهد و آیا اگر بخواهد می تواند؟

ارسال به دوستان
انتشار یافته: ۱۹
در انتظار بررسی: ۱۸
غیر قابل انتشار: ۳۹
احمد
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۲۶ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
2
10
بالاخره که چی اگه این دادگاه رو قبول کردیم باید شکایت کنیم!قدرت اجرایی روحانی با فن بیانش در تناقضه! نترس هنوز بیست میلیون حامی داری!
هموطن
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۴۷ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
1
2
خوب حالا اگر شكايت كنند ابتدا به ساكن چه مي‌شود؟! اصل سوال مگر اين نيست كه چرا آقاي روحاني شكايت نمي‌كنند مثل اين و آنش ديگر بماند!
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۴۶ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
1
1
جناب خدیر، اگر نوشته های جنابعالی مانند متن حاضر بر پایه اطلاعات تاریخی و بدون ارائه تحلیل از سوی حضرتعالی باشد بسیار شیرین و آموزنده است
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۵۳ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
0
3
خود کرده را تدبیر نیست
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۱۱ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
17
4
مصدق رو انقدر گنده نکنیدش که اونهم یک قانون گریز بیش نبود و عملا به قانون اساسی مشروطه خیانت کرد
منتشرش کن
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۱۸ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
0
2
"ابتدا به ساکن"، چرا این عبارت را به غلط به کار می برید؟
خویی
United States of America
۱۷:۰۸ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
0
16
راستی چرا درباره دریای خزر که حق مسلم مارا روسها ودیگران گرفته اند به دادگاه لاهه شکایت نمیکنیم
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۱۹ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
1
2
امکان ندارد چونکه ایالات متحده امریکا در دهه ۱۹۸۰ در دوره ریگان از عضویت در دادگاه بین المللی لاهه کناره گیری کرد!
نادر
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۳۵ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
0
2
خير نميتواند
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۴۲ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
0
4
بلدم بلدم می کرد دیگه همش...
ناشناس
France
۱۸:۰۳ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
0
3
هرچه به شکایت های ما در کشور بیطرفانه قضاوت میکنند آنهاهم ترتیب اثر میدهند، کدخدای ما مملکت تحت سلطه اش است هیچکس هم جرئت اعتراض ندارد، ترامپ هم کدخدای دنیاست. بیله دیگ بیله چغندر
مجید
Iran (Islamic Republic of)
۱۸:۲۳ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
1
7
این قبول که زمان دکتر مصدق ابتدا انگلستان شکایت کرد ولی ما قانع نشدیم که چرا روحانی شکایت نمی کند؟ قرار بود سر قضیه دو میلیارد برداشت غیر قانونی آمریکا ، ایران به دادگاه لاهه شکایت کند پس چی شد؟
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۸:۲۶ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
0
9
متاسفانه روشن نکردید که آیا اقدام آمریکا قابل پیگیری حقوقی است یا نه؟
علی
Iran (Islamic Republic of)
۲۱:۵۲ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
2
5
با احترام بدون قضاوت کسی این حرف را میزنم ، امثال مصدق ذاتا انسانهای بزرگی بودند و حتی به قیمت جان خود از حقوق ملت دفاع می کردند نمی دونم روحانی که من بهش رای دادم همچین انسانی هست؟
ناشناس
Germany
۲۳:۴۷ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۱
0
4
روحانی به وعده هایش عمل نکرده که واجب بودند. شکایت به لاهه که مستحب است.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۰:۲۶ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۲
2
8
آقای خدیر مصدق در تاریخ ایران. یکی است ویکی می ماند آقای روحانی اصلا در قد و قواره این حرفها نیست چون اختیاراتش محدود است
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۰:۴۷ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۲
0
7
یه سوال رو مطرح کردید و یه جواب دیگه که ربطی هم نداره رو نوشتید


خب باز هم همون سوال مطرحه

چرا حالا روحانی شکایت نمیکنه
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۲۰ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۲
1
1
دولت ایران می می تواند بر مبنای عهدنامه مودت 1955 در دیوان طرح دعوی کند البته به نظر می رسد اگر دیولن لاهه این مبنا را بپذیرد در مراحل بعدی باید بتواند پاکدستی خود را نشان دهد
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۱۸ - ۱۳۹۷/۰۳/۰۲
2
5
حالا چند سال از وقت مردم را هم با شکایت در لاهه تلف کنید
سقف برداشت از حساب‌ های بانکی افزایش یافت منظره ای خاص از فضا که توسط اسپیس اکس ثبت شده است(عکس) نخست وزیر: ارمنستان برای جلوگیری از جنگ با جمهوری آذربایجان بر چند روستای مرزی خود چشم می پوشد تبلیغات بسیار جالب و خلاقانه یکی از فیلم های کوئنتین تارانتینو (عکس) قیمت واقعی دلار اعلام شد/ دلار وارد کریدور جدید شد وزیر کشور خبر داد: وظایف پلیس راه به بخش خصوصی واگذار می شود ابرکامپیوتر‌های ناسا مشکل‌ساز شدند وزیر کشور: جریمه های رانندگی از سال آینده گران تر می شوند تا بازدارنده شوند زندگی غیرممکن در گرم ترین شهر جهان که حتی خیابان های آن هم کولر دارند (+عکس) انتقال ۹ زندانی ایرانی از ارمنستان و ژاپن به زندان های کشور برنامه سازمان لیگ به قصد کشت سپاهان! گرفتار شدن بیش از ۱۵ معدنچی در شرق روسیه مصرف این ویتامین سبب کاهش کم‌خونی می‌شود پرویز پرستویی و هدیه تهرانی به نمایش‌خانگی آمدند/ اکران آنلاین فیلم «بی‌همه چیز» هشدار پلیس فتا درباره تورهای لحظه آخری
وبگردی