عصرایران؛ هادی اهوازیان - خبرگزاري آناتولي تركيه روز دوشنبه ٢٦ شهريور از توافق دوجانبه رهبران دو كشور روسيه و تركيه در خصوص تعليق جنگ ادلب و ايجاد منطقه حائل بين نظام سوريه و مخالفان مسلح خبر داد.

به فاصله كمي از اين خبر، وزارت دفاع روسيه از سرنگوني هواپيماي ترابري نظامي اين كشور توسط پدافند هوايي سوريه در زمان حملات اسرائيل خبر داد.

با توجه به حملات مكرر رژيم صهيونيستي به سوريه، اين براي نخستين بار از آغاز بحران سوريه است كه يك هواپيماي روسي به عنوان پوشش جنگنده هاي اسرائيلي قرار گرفته و توسط پدافند هوايي سوريه سرنگون مي شود.

با توجه به اين مقدمه و نظر به اهميت تحولات ميداني سوريه در روزهاي اخير چند نكته بيان مي شود:

١- استان ادلب بواسطه اينكه اخرين منطقه تحت اشغال مخالفان مسلح و گروه هاي تروريستي است، از اهميت ويژه اي ميان بازيگران داخلي و خارجي سوريه برخوردار است. در حالی كه در هفته های اخیر سوريه، روسيه و ایران بر آغاز روند ازادسازي این منطقه از گروه‌های تروریستی تاکید کرده‌اند، آمریکا و برخی كشورهاي غربي با ابراز نگراني ازوقوع فاجعه انساني، مخالف اقدام يادشده مي باشند.

٢- با وجوديكه سه كشور روسيه، ايران و تركيه پايه گذار روند مذاكرات استانه براي حل بحران سوريه مي باشند، با اينحال اين توافق در غياب ايران و بصورت دوجانبه ميان پوتين و اردوغان بدست آمد.

از طرفي با وجود غيبت ايران در نشست سوچي، سخنگوی وزارت خارجه از تفاهم‌ روسیه و ترکیه درباره ادلب استقبال کرد و گفت که موضوعات مورد توافق "بدون اطلاع ایران نبوده "است.
لذا لااقل دو پرسش در رابطه با توافق و موضع ايران مطرح است.

نخست؛ چرا اجلاس دو هفته قبل تهران در رابطه با ادلب نتوانست چنين دستاوردي داشته باشد.
دوم؛ در صورت اطلاع ايران از موضوعات توافق. چرا به نشست سوچي دعوت نشد؟

٣- به گفته رییس جمهور روسیه منطقه حائل به وسعت ١٥ تا ٢٥ كيلومتر مربع مي باشد كه ميان ارتش سوریه و شبه‌نظامیان تا اواخر آذرماه ایجاد خواهد شد و واحدهای نظامی ترکیه و روسیه در این منطقه گشت‌زنی خواهند کرد.

از اين سخنان پوتين دو نكته قابل استنباط است. اول؛ حضور نظامي تركيه در سوريه كه تا پيش از توافق غيرمجاز شمرده مي شد، از اين پس لااقل در بخشي از خاك سوريه به رسميت شناخته مي شود. دوم؛ عليرغم نقش محوري ايران در مذاكرات استانه و ميزباني اجلاس تهران در رابطه با ادلب، ايران نقشي در تامين امنيت منطقه حائل نخواهد داشت.

٤- موارد پيش گفته بخشي از ابعاد سلبي توافق دوجانبه براي ايران است لذا به نظر نمي رسد استقبال ايران از ان بدون درنظرگرفتن ملاحظات تهران توسط روسيه و تركيه در رابطه با سوريه اتخاذ شده باشد.

٥- تقريبا از ابتداي بحران سوريه تاكنون فقط ايران و روسيه به دعوت رسمي دولت سوريه در اين كشور حضور دارند و حضور ساير كشورهاي خارجي از جمله تركيه در سوريه قانوني نيست.

اما در شرايط حاضر با توجه به اين توافق و استقبال ايران از آن، از اين پس حضور نيروهاي تركيه نيز بصورت غيرمستقيم قانوني قلمداد مي شود اما استقبال ايران از توافق و به تبع ان حضور نظامي تركيه در بخشي از خاك سوريه درحالي اعلام مي شود كه ادامه حضور ايران در سوريه پس از داعش با چالشي بزرگ حتي توسط روسيه روبرو شده است.

بنابراين با توجه به موارد عنوان شده، ادامه حضور ايران در سوريه و عدم مخالفت با آن بويژه توسط روسيه مي تواند تضميني باشد كه دو كشور تركيه و روسيه پيش از نشست سوچي و احتمالا در اجلاس تهران در قبال پذيرش حضور تركيه به ايران داده باشند.

٦- ايالات متحده و اسرائيل از ابتداي حضور ايران در سوريه به شدت به ان معترض بوده و اسرائيل به اين بهانه حملات متعددي به خاك سوريه و اهداف ايراني در خاك سوريه داشته است.

از طرفي پوتين به فاصله كمي از خروج ترامپ از توافق برجام در ديدار با بشار اسد در سوچي اعلام كرد كه نيروهاي خارجي بايد از سوريه خارج شوند.

اين موضع روسيه هرچند به همراهي با اسرائيل تعبير شد اما بواسطه عدم موافقت سوريه چندان توسط روسيه دنبال نشد.

اما در شرايط حاضر اين توافق باوجوديكه در ظاهر در غياب تهران حاصل شده است اما از نظر اسرائيل حضور تركيه در سوريه نمي تواند بدون تضمين ادامه حضور ايران توسط روسيه وتركيه حاصل شده باشد.

٧- به عبارتي ديگر از نظر اسرائيل نشست سوچي ادامه اجلاس تهران بوده و توافقات دو جانبه رهبران روسيه و تركيه در ايجاد منطقه حائل پوششي براي سرپوش گذاشتن بر تضمين هاي روسيه به ادامه حضور ايران در سوريه است.

علاوه براين با توجه به بيانيه وزارت دفاع روسيه، اسرائيل برخلاف روال سابق يک دقيقه پيش از انجام حملات به لازقيه آنها را درجريان حمله قرار داده است لذا تاخير اسرائيل در اعلام زمان حملات به سوريه و به تبع آن سرنگوني هواپيماي روسي ناشي از خطاي انساني نبوده و احتمالا مي توان هشدار اسرائيل به روسيه درخصوص تغيير موضع و حمايت از ادامه حضور ايران در سوريه تفسير كرد.