۲۹ اسفند ۱۴۰۲
به روز شده در: ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ - ۰۹:۳۱
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۶۴۳۶۴۳
تعداد نظرات: ۲۷ نظر
تاریخ انتشار: ۱۲:۲۵ - ۱۷-۰۹-۱۳۹۷
کد ۶۴۳۶۴۳
انتشار: ۱۲:۲۵ - ۱۷-۰۹-۱۳۹۷
در سال های اخیر، بحث پست دهی به افراد، چهار مفهوم عمده را به خود دیده است: انقلابی بودن، متعهد بودن، شایسته سالاری، جوانگرایی...

عصر ایران؛ جعفر محمدی* - با فروکش کردن بحث بازنشستگان، بحث قدیمی سپردن پست ها به افراد بار دیگر مطرح می شود. این نگرانی مطرح است که به جای بازنشستگان، نه شایستگان که وابستگان بر سر قدرت بنشینند.

در سال های اخیر، بحث پست دهی به افراد، چهار مفهوم عمده را به خود دیده است: انقلابی بودن، متعهد بودن، شایسته سالاری، جوانگرایی.

انقلابی بودن در سال های نخست پیروزی انقلاب مطرح شد. طبیعی بود که نیروهای انقلاب، اعتمادی به بقایای رژیم سرنگون شده نداشته باشند و خودی های کم تجربه یا حتی بی تجربه انقلابی را بر کادر حکومت سابق ترجیح دهند. از همین رو، پست ها و سمت ها بین انقلابیون پیروز تقسیم شد.

در سال های بعد، تعبیر "تعهد" جای انقلابی بودن را گرفت و پست ها به کسانی داده می شد که اصطلاحاً متعهد بودند. متعهدها یا همان انقلابیون بودند یا نیروهای جوان تری که هر چند در جریان انقلاب حضور نداشتند اما به آرمان های نظام وفادار بودند هر چند که ممکن بود کارآمدی لازم را هم نداشته باشند.

در دوران اصلاحات، تعبیر "شایسته سالاری" باب شد و همه از لزوم به کار گیری شایستگان می گفتند و می نوشتند اما هیچگاه شایستگی تعریف نشد.

اکنون نیز "جوانگرایی" مد روز شده است و حتی کار به جایی رسیده که برخی مقامات برای عقب نماندن از قافله، یکی دو جوان را در پست های مدیریتی به کار می گیرند تا مثلاً جوانگرایی کرده باشند.

واقعیت این است که سه مورد از تعابیر چهارگانه مذکور (انقلابی بودن، متعهد بودن، شایسته بودن) مفاهیمی کلی و تعریف نشده اند و هر کسی می تواند به فراخور منافع خود، هر تعریفی از این واژه ها داشته باشد. "جوانگرایی" هم صرفاً یک مفهوم کمّی است و الزاماً بدین معنا نیست که هر کس جوان تر است کارآمدتر است (هر چند که به باور من، عمدتاً چنین است).

بنابر این باید سراغ فرمولی رفت که واگذاری پست ها به افراد را نظام مند و از تیررس سلائق افراد خارج کند.

در ارتش، برای تصدی فرماندهی گروهان، پاسگاه یا یک پادگان، باید مراتبی طی شود. فرمانده کل ارتش نمی تواند یکی از بستگانش را امروز استخدام کند و ماه بعد به سمت فرماندهی پادگانی حتی دور افتاده بگمارد. علت این است که برای هر پستی، درجه و سوابقی تعریف شده است. کسب درجه و طی مدارج نیز کاملاً نظام مند است و نمی توان ستوان یکمی را در عرض 6 ماه به سرهنگ تمامی رساند. او باید خدمت کند و هر چهار سال یک درجه بگیرد و 16 سال بعد سرهنگ شود. تازه بعد از سرهنگ شدن است که می تواند در پست هایی که برای سرهنگ ها مشخص شده است، جای بگیرد. این سیستم را می توان "نظام پلکانی" نامید.

اما در سیستم های اداری امروز ایران، می توان فردی را فقط به واسطه وابستگی ها و منافع، در طرفه العینی به بالاترین پست ها گمارد و مثلاً مدیرعاملی یکی از بزرگ ترین کارخانه های خودروسازی را به او داد. من این سیستم را "نظام آسانسوری" می نامم که در آن، فردی می تواند بدون پیمودن طبقات لازم،با یک دکمه (امضا) از زیر زمین به بالاترین طبقات برود.
آسانسورها را خاموش کنید: «نظام پلکانی» تنها راه نجات مدیریت ایرانچه باید کرد؟
گام اول این است که پست های سیاسی را از سایر سمت ها (گارگزاری- کارشناسی - خدمت) جدا کنیم. برای تصدی  پست های سیاسی، باید سراغ صندوق رأی رفت و افراد را به طور مستقیم یا غیرمستقیم برای این جایگاه ها برگزید. لازمه "به گزینی" افراد در این پست ها نیز وجود یک نظام حزبی قدرتمند است به گونه ای که افراد در داخل حزب، مراتب کاری و سیاسی را طی می کنند، می آموزند، کسب تجربه می کنند و آرام آرام برای کنشگری سیاسی در کسوت مقام سیاسی آماده می شوند.
در واقع، سیستم پلکانی برای تصدی سمت های سیاسی در داخل احزاب اجرا می شود و حزب ها برای حفظ اعتبار خود نیز که شده، افراد صفر کیلومتر را برای پست های سیاسی معرفی نمی کنند.

اما در سمت های غیر سیاسی، باید از الگوی ارتش که در بسیاری از کشورها نیز -مانند ژاپن- شبیه سازی شده است، استفاده کرد. بدین شکل که برای هر پست، "پیش نیازهای مشخص و قابل اندازه گیری" تعریف شود که شامل سن، مدرک تحصیلی و پست هایی که باید قبل از آن پیموده باشد (با تعیین مدت زمان لازم برای توقف در هر پست) خواهد بود.

مثلاً برای این که فردی رئیس اداره آموزش و پرورش یک شهرستان کوچک شود شاید الزام شود که او بین 35 تا 60 سال سن داشته باشد، مدرک تحصیلی اش مدیریت آموزشی یا یکی از مدارک دانشگاه فرهنگیان باشد، 5 سال مقیم آن شهر باشد، دستکم 20 سال سابقه استخدامی در آموزش و پرورش داشته باشد، در کارنامه کاری اش معلمی ، معاونت مدرسه، مدیریت مدرسه، کارشناس اداره، معاونت اداره و ... داشته باشد و مشخص شود که در هر کدام از این پست ها چقدر باید سابقه خدمت داشته باشد و ... (البته این شرط ها مثال های فرضی اند و باید برای هر پست، به دقت کارشناسی شود).

در چنین وضعیتی، نمی توان هر کسی را به ریاست حتی یک اداره کوچک گمارد و مقام پست دهنده، ناگزیر است از بین افراد محدودی که این شرایط را دارند انتصاب کند و الا انتصابش غیر قانونی است و هم نصب و هم پذیرش چنین نصبی، جرم یا تخلف خواهد بود. (سیستم پلکانی مرا یاد تعبیر هنرمندان نامدار سینما و تئاتر می اندازد که در تبیین علت موفقیت شان می گویند که "بسیار خاک صحنه خورده اند" و اندک اندک و در طول سالیان دراز از پایین ترین مراتب به بالاترین مدارج رسیده اند.)

سودمندی های بزرگی در روش پلکانی وجود دارد:
- دادن پست ها، فارغ از معیارهای شعارگونه و تفسیرپذیر صورت می گیرد و رانتی به نام تقسیم پست ها، از بین می رود.
- افرادی به کار گرفته می شوند که کارنامه، تجربه و تخصص لازم را دارند و از درون سازمان ها هستند.
- حواشی سیاسی مانند فشار آوردن نمایندگان یک استان بر روی وزیر مبنی بر این که فلانی باید عزل و دیگری به جایش نصب شود، به حداقل می رسد.
- افراد در داخل سیستم اداری، امیدوارتر می شوند و با انگیزه کار می کنند زیرا می دانند با پیمودن رتبه های کاری می توانند به ارتقای شغلی و مدیریتی برسند. حال آن که امروز این گونه نیست و نیروهای باسابقه سازمان ها و ادارات، مدام می بینند که افرادی از بیرون بر آنها تحمیل می شود و این، سم مهلکی برای انگیزه کارکنان است.
- تحولات سیاسی، کمترین آسیب را به بدنه کارشناسی وارد می کند و شیرازه امور جاری بر اثر تحولات سیاسی از هم نمی پاشد.

اگر ایران را دوست داریم، باید طراحی "سیستم پلکانی مدیریت" را  مطالبه ای استراتژیک بدانیم و الّا سال ها و دهه ها و قرن ها هم که بگذرد، آسانسورها، افراد نالایق را به طبقات بالای مدیریتی خواهند برد و کارآمدان، حذف می شوند و کنار می ورند و مهاجرت می کنند... و آیا بدون افراد کارآمد می توان به کارآمدی کشور امید بست؟! 

*صاحب امتیاز و سردبیر عصر ایران

برچسب ها: مدیریت ، نظام پلکانی
ارسال به دوستان
انتشار یافته: ۲۷
در انتظار بررسی: ۲۶
غیر قابل انتشار: ۲۷
علی
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۴۴ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
33
الان سیستم سازمان اداری و استخدامی بانک مدیران کشور را دارد ولی ظاهرا هیچ خاصیتی ندارد. برای بسیاری از پستها می تواند افراد را پیشنهاد دهد. ولی معلوم نیست چند سال این بانک را ایجاد کرده و هر سال اطلاعات مدیران را می گیرد، واقعا به چه کار می آید@؟!!
علیرضا
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۵۷ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
48
بسیارعالی است که اگر این پیشنهاد عملی شود بهترین الگو خواهد بود وجلوگیری میکند ازرانت وپارتی بازی وفساداداری وخویشاوند بازی و عدم کارآیی و ....و...
ناشناس
United States of America
۱۳:۰۷ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
17
قابل توجه یکی از همکاران اونجا!
احسان
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۰ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
54
مدیر شبکه سه
پاسخ ها
احد
| Iran (Islamic Republic of) |
۲۰:۴۳ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
و قص علی هذا...
خويي
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۳ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
1
63
بسياري از ادارات بدون مدير بهتر اداره ميشوند مديراني كه خود مشكل افرين هستند
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۶ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
19
واقعیت این است که نظم و اصول و سیستم در تمامی بخش های کشور نیاز حیاتی الان مردم است. خیلی از مشکلات به خاطر بی نظم بودن کارها است. حتی خارجی ها هم همین را می دانند. وقتی مسئولی از خارج می آید فقط با رییس جمهور و وزیر امور خارجه دیدار نمیکند. بلکه با رییس مجمع تشخیص، رییس مجلس و بلکه شاید شهردار و افراد دیگر نیز دیدار می کند. یعنی در مملکت ما هر چیزی تنها یک مسئول ندارد. همچنین انجام هر کاری هم اصول ندارد بلکه ضابطه دارد. یعنی گرفتن مجوز برای انجام اون کار لازم است. حالا این مجوز ها آیا اصولی است یا نه ؟ اصلا آیا لازم است یا نه مهم نیست.
عزیز
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۲۵ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
35
احسنت .ولی حیف گوش شنوایی در این مملکت نیست که نیست.
جعفری نیا
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۲۷ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
1
25
با سلام و سپاس از نظرات بسیار خوبتان. در همه دنیا رشته مدیریت و دانشکده های مدیریت برای طراحی چنین کارهایی فعالیت می کنند اما در ایران در خیلی از موارد متاسفانه مدیریت تحفه است تا حرفه! راهکار این مساله ساده و شدنی است ایجاد نظام حرفه ای مدیریت مثل نظام پزشکی, مهندسی, پرستاری و... ولی داستان جای دیگری است!!!
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۲۱:۰۴ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
وقتی دانشگاه ها عملا به مدرک فروشی روی آورده اند و آن مدرک مبنای ارتقا قرار می گیرد دانشگاه بجای حل مشکل خودش می شود قسمتی از مشکل
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۵۸ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
6
8
دولتها مانع پیشرفت بشریت هستند.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۳۳ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
31
بنده در دو کارخانه بسیار بزرگ و در هر یک به مدت طولانی کار کرده ام. در اکثر مواقع، در این دو کارخانه مدیران، مدیران مادرزادی بوده اند. در یکی از این دو کارخانه یک بار آقایان ناپرهیزی کردند و مدیر عامل کارخانه از میان کسانی انتخاب کردند که در همان کارخانه کار کرده و مراحل ترقی را یک به یک طی کرده بود. شکوفاترین دوران کارخانه، دوران همین مدیر عامل بود. کارخانه ای که تمام عمرش زیانده بود و با تزریق پول یامفت نفت سرپا مانده بود، در دوران ایشان سودآور شد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۴۶ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
19
نویسنده به قانون مدیریت خدمات کشوری و بخشنامه های سازمان اداری و استخدامی نیم نگاهی بیاندازد همه این ها به دقت تعریف شده است ولی اجرا نمی شود
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۰۱ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
8
در انتخاب مدبران همیشه رابطه حرف اول را می زنند این رتبطه هرچه قوی تر باشد تاثیر گذاری آن بیشتر است سفیری که تا دیروز در امریکای لاتین بوده و قبل از آن در ةآسیای مرکزی بوده و هیچ شناختی از چین ندارد بعنوان سفیر عازم چین می شود یا شخصی که اصلا هند را نمی شناسد راهی هند می شود و. نماینده مجلس نیز نمایندگی را رها کرده و عازم مسکو می شود با کدام معیار و ضابطه و شاخصه این افراد انتخاب شده اند تنها رابطه در این میان تعیین کننده بوده است حال جوانان ما هرچه نخبه باشند و درس بخوانند و این وضعیت رت ببینند چاره ای جز ترک این دیار ندارند و عامل آن مسولینی هستند که راطه را بر ضابطه ترجیح داده اند
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۲۵ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
1
2
مدل سیستم های نظامی ، بهترین مدل است که در نتیجه باعث شایسته سالاری هم می شود ، اما با نگاه های پوپولیستی و منفعت طلبی هیچ امیدی به اجرای سیستم شایسته سالاری نباید داشته باشیم !!!!!
علی
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۰۳ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
7
عالی بود تنها راه پیشرفت کشور و جلو گیری از فساد همین است.اما رانت خواران با پنهان شدن در پشت مفاهیمی مانند تعهد و انقلابی بودن اجازه عملی شدن ان را نمی دهند
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۸:۵۹ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
5
3
عصر ایران جان وقتی زمان انتخابات شما از رای دادن به صورت لیستی که نصف افراد با رانت واردش شدن حمایت میکنید انتظار بهبود نداشته باشید
کارمند کانون
Iran (Islamic Republic of)
۱۹:۳۲ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
5
واقعا که دستمریزاد. درد چندین ساله ما رو توی این مقاله کوتاه مطرح فرمودید. ای کاش که گوش شنوایی باشد، ولی افسوس....
الان همه انتصابات مدیریتی توی اکثر سازمان ها و ادارات، سیاسی و باندی شده است و با سفارش و فشار نمایندگان و افراد و قدرت های ذی نفوذ دیگر انجام می شود.بدون توجه به پیشکسوتان و افراد با تجربه درون سازمانی. ای کاش نمایندگانی که واقعا دلسوز نظام و مملکت هستند، در این خصوص قانونی را تصویب کنند که به این فجایع بی مدیریتی و بی لیاقتی‌ها پایان بدهد و سازمان ها را مقید به انتصاب افراد کارای درون خودشان بنماید.
اگر بگویم که ضربه‌ای که از این طریق بر پیکره نظام وارد میشود کمتر از ضربه دشمنان خارجی نیست، سخن به گزافه نگفته ام . بد جوری گرفتار بازی های سیاسی و سیاست زده گی در ادارات شده ایم. خدا به داد ما برسد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۹:۳۵ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
2
با سلام خیلی عالی بود...مشکل ما مربوط میشه به عدم پایبندی به قانون ومقررات ودستورالعملها.....
ناشناس
Germany
۲۰:۱۳ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
10
فعلا که بازنشسته ها اجازه خاموش کردن آسانسورها را نمی دهند ایرادشان هم ظاهرا وارد است پای از پله بالا رفتن را ندارند!!
کانونی
Iran (Islamic Republic of)
۲۲:۲۱ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
7
الحق و الانصاف، توی این مقاله کوتاه درد جندین ساله ما رو مطرح کردین درود بر شما.
الان همه انتصابات در سازمان ها و ادارات، متاسفانه سیاسی و باندی شده و کوچکترین ارزش و اهمیتی به شایستگی ها و توان و شناخت فرد از دستگاه مورد تصدی داده نمی شود. مدیران اکثرا با سفارش و فشار و بده بستان های فلان نماینده و یا دیگر اشخاص ذینفوذ انتخاب و انتصاب می شود و کوجکترین ارزشی به نیرو های بالیاقت و کار بلد درون سازمانی داده نمی شود. این آسیب جدی رو باید مسئولین رده بالای نظام و هر کس که دلش به حال این مملکت می سوزد چاره ای اساسی بیندیشند و با تصویب قانون، ساز و کار انتخاب اصولی مدیران و ارتقاء پلکانی را فراهم سازند.
این آسیب کمتر از ضربه دشمنان خارجی بر پیکره کشور نیست.
ناشناس
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
۲۲:۲۹ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
5
روش پلکانی مدیریت نه تنها در ژاپن بلکه در همه کشورهای توسعه یافته و حتی بسیاری از کشورهای کم توسعه یافته وجود دارد. نه تنها در مدیریتهای حساس و مهم، بلکه در همه امور اجتماعی، اقتصادی و سیاسی رویه رایجی است. بعلاوه سیستم نظارت شبه نظامی هم وجود دارد که عملکرد افراد همیشه مورد بازرسی و بازبینی است. فلسفه بنیادی و عقل سلیم در چنین سیستمی اینست که بازدهی افراد باید همیشه حداکثری و اتلاف منابع حد اقلی باشد. در نظامهای سیاسی بسته و ایدولوژیک با اقتصاد رانتی این اصول اولیه و عقل سلیم کلا نادیده گرفته میشود.
دکتر
Iran (Islamic Republic of)
۲۳:۴۹ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۷
0
4
احسنت! به جرات می تونم بگم این مقاله بهترین مقاله ای بود که در طول کل عمر سایت عصر ایران در طی این ده سال خوندم.
کارشناس میراث استان
Iran (Islamic Republic of)
۰۰:۳۶ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۸
0
5
کدام جوانگرایی ؟ اینکه یک منشی به صرف خانوم بودن و متولد نیمه دهه 60 بودن بدون تخصص و تجربه ناگهان تا سطح مدیر کلی ارتقا می یابد جوانگرایی ست ؟ این که بالاترین مقام عمرانی استان به صرف جوان بودن و چیدمان بد مدیریتی خلق الله در تابستان آب آشامیدنی نداستند بخورند و الان هم همراه استاندار جای اندیشیدن تدبیر از طلوع آفتاب تا غروب در طرحهایی که نام بوم گردی آن هم در مناطقی لم یزرع را به بهانه پرداخت تسهیلات کم بهره انجام می دهند و سرمایه ملی را به تاراج می بدند چه کسی پاسخگوست ؟ بنده از فعالین ستاد دکتر روحانی بودم ولی واقعا مدیرانی که دارم می بینم از وزدا گرفته تا مدیران کل و استانداران اکثرا در حد و اندهزه ای نیستند که گرهی هز مشکلات این مردم بتوانند حل کنند فقط آموخته ایم شعار دهیم روزی آزادی بیان روزی دموکراسی روزی شایسته سالاری دیگر روز مهرورزی و عدالت محوری و اکنون تدبیر و امید اما روز به راز بیشتر در منجلاب سومدیریتها فرو می رویم چرا که همه امور مملکت را به شعار سپرده ایم و نتیجه آن هم وضعیت افسار گسیخته اجتماعی و اقتصادی امروز ماست
reza
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۱۰ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۸
0
5
عالی عالی عالی
پريسا
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۱۱ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۸
3
2
اتفاقا" اين روز تقريبا در يكي از شركت هاي دولتي اجرا مي شود و بيشتر مديران فعلي از كارشناسان اسبق بوده اند كه پله به پله رشد كرده و در كار خود بسيار موفق بوده اند. من خودم عضوي از اين گروه بودم و البته درست است كه به دليل خانم بودن از پيشرفت هاي آنان بهره مند نشدم اما باز هم از اينكه در حال حاضر همچين مديران عالي مياني و ارشدي را در آنجا مي بينم مقداري اميدوار به اين سيستم اداري مي مانم. مديراني كه مطلقا نه وابسته به رانت و جايي هستند و نه ترس از بركنار شدن به دليل تخصص بالايشان دارند. آفرين اقاي محمدي كاملا نسخه قابل تجويزي ارائه داديد. به شرطي كه البته زنان هم ديده شوند و كنار گذاشته نشوند.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۹:۱۸ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۸
0
6
مدیری که معامله کرده تا مدیر بشه مقروضه باید قرضشو ادا کنه پس بیخیال پلکان
تصورِ یکی از خبرنگارانِ سال ۱۳۳۷ درباره‌ی ایرانِ ۱۴۰۰ / چراغ قرمزی که 15 سال طول می کشد زمانی که به نمایندگی از رهبری در خارج از کشور بودم، تابلو‌هایی از عکس خانم با حجاب ایرانی و چادر زده بودند/ مشخص شد که یک موسسه بیمه عمر، شعارش را چادر مشکی ایرانی قرار داده بود دردنامه ای با جناب صدیقی هروئین ساخت لابراتور قزوین خبرساز شد خواص باورنکردنی گیاه دارویی «کلپوره» یا «مریم نخودی» کراکال ؛ محصولات شرکت اماراتی موفق در زمینه تولید سلاح های سبک را ببینید پرستاران در کدام کشورهای اروپایی درآمد بیشتری دارند؟ آمریکا چقدر به اورانیوم روسیه وابسته است؟ (+ اینفوگرافی) چرا فیزیکدانان رازهای «کهکشان» را در «اعماق زمین» جستجو می‌کنند؟ لوگو گوگل به‌مناسبت نوروز ۱۴۰۳ تغییر کرد؛ اما ایرانی‌ها از دیدن آن محروم‌اند(+عکس) عجایبِ «اختاپوس‌ها»؛ حیوانات احمق ارسطو که با دست‌هایشان فکر می‌کنند! راهنمای جامع جلوگیری از تعلیق اکانت واتس اپ و بازیابی آن مظلومیت 29 اسفند و بدفهمی معنی «ملی شدن» نفت! ساخت سلاح لیزری برای از بین‌ بردن باکتری‌های دندان مورد عجیب «ادرار زنجره»؛ موضوعی که دانشمندان را کنجکاو کرده است
وبگردی