تحميل پاييز دولتی به باغ‌هاي ايرانی

ایلنا: در حال حاضر می‌توانیم ادعا کنیم که گوشت و پوست ایرانیان با محصولات تولیدی کشورهای خارجی عجین شده است، این ادعا هر چند عجیب به نظر می‌رسد، اما وقتی با این واقعیت روبرو شویم که گوشت، برنج، گندم، قند و شکر و بسیاری از سایر محصولات کشاورزی از خارج وارد کشور ما می‌شود، قابل پذیرش خواهد بود.

در ميادين تره‌بار و ميوه‌فروشي هم اكنون سيب چيني، پرتقال مصري، نارنگي پاكستاني، موز اكوادور، سيب سبز شيلي و پرو، آناناس فيليپين، انبه پاكستان، نارگيل مالزي و حتی سیب آمریکایی زينت‌بخش پيشخوان ميوه‌فروشي‌هاست، میوه‌هایی که به لطف دلارهای بادآورده نفتی، میزبان سبدهای خانواده‌های ایرانی شده است.
صادرکنندگانی که حالا واردکننده شده‌اند

تغيير شغل صادركنندگان ميوه به واردكنندگان طي سال‌هاي اخير يك واقعيت تلخ است. واقعیتي كه اعلام آن توسط رئيس هيأت مديره اتحاديه صادركنندگان ميوه مهر تاييدي بر آن زد.

نايب رئيس اتحاديه صادركنندگان ميوه در این باره مي‌گويد: در حال حاضر صادرات ميوه به سيب و كيوي محدود شده است. سيدرضا نوراني مي‌افزايد: روند كاهش صادرات ميوه به دليل كمبود عرضه، افزايش هزينه‌هاي توليد و صادرات و نيز كاهش قدرت رقابتي صادركنندگان است.

رئيس هيأت مديره اتحاديه صادركنندگان ميوه كه خود به واردكننده ميوه تبديل شده است، نیز با انتقاد از واردات ميوه می‌گوید: مدعيان حمايت از مردم، بازار كشور را به روي ميوه‌هاي خارجي باز كرده‌اند. مسعود درويش در پاسخ به اين پرسش كه چرا با وجود توليد 4 برابر مركبات نسبت به مصرف كشور، هنوز واردات صورت مي‌گيرد و محصول به قيمت گران به مصرف‌كننده مي‌رسد، می‌گوید: تنظيم بازار امري است كه به خوبي صورت نمي‌گيرد و همچنين ميوه‌هاي وارداتي به نسبت ميوه‌هاي داخلي ارزان‌تر به دست مصرف‌كننده مي‌رسد. درويش می‌افزاید: متاسفانه برخي كه ادعاي حمايت از مردم مي‌كنند، در عمل بازار كشور را به روي ميوه‌هاي خارجي باز كرده‌اند. وي تاكيد می‌كند: اعتقاد داريم که نبايد بازار داخلي را در اختيار ميوه‌هاي خارجي گذاشت و واردات كوچك‌ترين اثري در ارزاني ميوه نداشته است. درويش در پاسخ به اين پرسش كه چرا خود شما واردكننده ميوه هستيد، می‌گوید: وقتي يك بازرگان ميوه، سردخانه، دستگاه و ساير تجهيزات را دارد، مجبور است به خاطر حفظ سرمايه به جاي صادرات، واردات ميوه انجام دهد.

وي يادآور می‌شود: زماني خود من سير ايراني صادر مي‌كردم اما امروز نه تنها صادراتي وجود ندارد، بلكه بازار كشور شاهد حضور سير چيني شده است. وي می‌گوید: در زمان جنگ با توجه به نياز كشور به ارز از صادرات ميوه حمايت مي‌شد اما امروز متاسفانه با افزايش درآمد نفتي بازار كشور در تصرف محصولات خارجي ازجمله ميوه و مركبات قرار گرفته است. رئيس هيأت مديره اتحاديه صادركنندگان ميوه در مورد نقش وزارت بازرگاني در واردات ميوه و عكس‌العمل وزارت جهاد كشاورزي مبني بر بي‌تقصيري در واردات بي‌رويه می‌گوید: مگر مي‌شود وزرای بازرگاني و كشاورزي در يك دولت باشند و تقصير يك كار را به گردن يكديگر بيندازند. درويش در مورد قانون برنامه چهارم توسعه و تاكيد بر افزايش صادرات غيرنفتي می‌گوید: اين مسائل روی کاغذ و در قانون وجود دارد، اما در عمل حمايتي از صادرات غيرنفتي نمي‌شود.

افزایش 173 درصدی سرانه واردات میوه

سرانه انواع ميوه وارداتي طي سال‌هاي 81 لغايت 83 حداكثر 5 كيلوگرم بوده است، ليكن در سال 84 با 80 درصد افزايش به 9 كيلوگرم و سپس به بيش از 13 كيلوگرم نيز طي سال‌هاي اخير رسيد. به عبارت ديگر متوسط سرانه ميوه سال‌هاي 81 لغايت 83 از ميزان 1/4 كيلوگرم به حدود 2/11 (طي چهار سال 84 لغايت 87) رسيده كه از رشد 173 درصدي برخوردار بوده است. در حالي كه در اين مدت آمار توليدات داخلي محصولات باغي نيز حاكي از رشد توليدات داخلي انواع ميوه بوده است.

آمار گمرک سخن می‌گوید

بر اساس آمار و اطلاعات ارائه شده از سوي گمرك ايران در 9 ماهه سال 87، 577 هزار و 860 تن انواع ميوه به ارزش 201 ميليون و 430 هزار دلار وارد كشور شده است. اين در حالي است كه مجموع واردات ميوه در سال 82 در حدود 290 هزار و 162 تن و به ارزش 94 ميليون و 416 هزار دلار بوده است. در سال 83 نيز ميزان واردات ميوه با 3/1 درصد رشد به 299 هزار و 189 تن رسيد كه اين ميزان در ارزش ميوه‌هاي وارداتي كمتر بود، به طوري كه تنها 49/0 درصد افزايش داشت. در سال 84 ميزان واردات ميوه به 575 هزار و 67 تن با ارزش 181 ميليون و 545 هزار دلار رسید. تا پيش از سال 84 تركيب ميوه‌هاي وارد شده به كشور شامل موز، نارگيل، بادام، فندق، آناناس، گلابي هندي، انبه و ميوه‌هاي خشك بود، ولي پس از آن ميوه‌هايي نظير پرتقال، انواع مركبات، نارنگي، انگور و گلابي به اين تركيب افزوده شده است. اين تغيير تركيب به گونه‌اي است كه پرتقال در سال 84 جاي نارگيل را به عنوان دومين ميوه وارداتي گرفت.

در سال 84، حجم واردات موز كه در تمام سال‌ها رتبه نخست را از آن خود كرده است به 497 هزار تن با ارزش 148 ميليون دلار رسید. واردات پرتقال نيز كه در اين سال به تازگي به جمع ميوه‌هاي وارداتي پيوسته بود، در حدود 41 هزار تن و به ارزش 18/8 ميليون دلار است. در سال 85 نيز روند واردات به سير صعودي خود ادامه داد. در اين سال 683 هزار و 369 تن ميوه به ارزش 219 ميليون و 833 هزار دلار وارد كشور شد كه نشاندهنده رشد 18/8 درصدي در وزن و 21 درصدي در ارزش بود. هرچند ميوه‌هاي جديدي مانند سيب و انگور به تركيب ميوه‌هاي وارداتي سال 85 اضافه شد ولي همچنان موز و پرتقال در صدر قرار داشتند.

در سال بعد از آن نيز ميزان واردات ميوه 27/8 درصد افزايش داشت. 873 هزار و 615 تن ميوه در سال 86، به ارزش 289 ميليون و 495 هزار دلار وارد شد كه رشد ارزشي آن نسبت به سال قبل 31/6 درصد بود. در اين سال نيز تنوع ميوه‌هاي وارداتي افزايش يافت و نارنگي پس از موز و پرتقال به مهم‌ترين ميوه وارداتي تبديل شد.

روند افزايشي واردات ميوه در 9 ماهه سال 87 نيز تداوم داشت، به طوري كه ميزان واردات بيش از 577 هزار تني ميوه طي اين مدت با سال 84 برابري كرد. در 9 ماهه سال 87، 477 هزار تن موز به ارزش 157 ميليون دلار وارد كشور شد. پس از آن پرتقال با 44 هزار تن و ارزش 18/2 ميليون دلار و نارنگي با 25 هزار تن به ارزش 8/7 ميليون دلار، در رتبه‌هاي بعدي قرار داشتند.

افزایش تعداد کشورهای صادرکننده میوه به کشور

همراه با افزايش ميزان واردات، كشورهاي صادركننده ميوه به ايران نيز افزايش يافت، به طوري كه اين كشورها از 14 كشور در سال 82 به 24 كشور و 2 منطقه آزاد در سال 87 رسيد. مهم‌ترين كشور صادركننده ميوه به ايران كه از سال 82 تاكنون جايگاه نخست خود را حفظ كرد، امارات متحده عربي است. در 9 ماهه سال 87 بيش از 355 هزار تن ميوه به ارزش 123 ميليون دلار از اين كشور وارد ايران شد. پس از امارات، فيليپين دومين كشور تامين كننده ميوه‌هاي وارداتي ايران محسوب مي‌شود. اين كشور نيز بيش از 126 هزار تن ميوه به ارزش 40 ميليون دلار در سال 87 به ايران صادر كرد. تركيه و اكوادور هم در بين كشورهاي صادركننده ميوه به ايران جايگاه ثابتي داشته‌اند و طي چند سال اخير با اندكي تغيير جزو 5 كشور نخست بوده‌اند.

در بررسي تركيب كشورهاي تامين كننده ميوه ايران، بيشترين سهم مربوط به كشورهاي آسيايي است. در اين بخش كشورهايي نظير سريلانكا، مالزي، پاكستان، اندونزي، هند، كويت، تايلند و چين ديده مي‌شوند. پس از آسيا، كشورهاي آمريكاي لاتين قرار دارند. كلمبيا، پاناما، كاستاريكا، شيلي و هندوراس از جمله اين كشورها هستند. كشورهاي اروپايي نيز در رتبه‌هاي بعدي قرار دارند كه از آنها مي‌توان به اسپانيا، روماني، هلند، فرانسه و آلمان اشاره كرد.

واردات 1 میلیارد دلار میوه طی 4 سال

در همین زمینه، دکتر قوشچی با بیان این که در سال‌های اخیر واردات میوه رشد داشته است، می‌گوید: این مسئله با در نظر گرفتن این موضوع است که در سال‌های قبل حداکثر میوه‌هایی که وارد می‌شد، آناناس و نارگیل بود. عوارض واردات میوه در سال‌های 86 و 87 از 10 درصد به صفر رسید و میوه‌هایی مانند انگور، گلابی، سیب، پرتقال، و ... وارد بازار شد. در این 4 سال یک میلیارد دلار واردات میوه داشتیم که به اقتصاد کشور ضربه وارد می‌کند، این در حالی است که در سال‌های گذشته ایران با تولید سالانه حدود 13 میلیون تن میوه رتبه پنجم در دنیا و رتبه نخست در کشور خاورمیانه را داشت. ولی واردات میوه از سال 84 به صورت جدی شروع شد. دلیل این واردات چیست؟ ضرورت وارد کردن میوه در فصل‌های مختلف چیست؟ چقدر به تولید داخل ضربه می‌زنیم؟ باید در نظر داشت که باغ‌های مرکبات کشاورزان در شمال به خاطر همین واردات، دچار نوسانات قیمت شد. ما اگر قرار است به سمت مصرف برویم با وارد کردن میوه مسیر را اشتباه می‌رویم.

زمین خارجی‌ها را آباد می‌کنیم

مهندس کشاورز، معاون پیشین وزیر جهادکشاورزی و نویسنده طرح خودکفایی گندم درباره واردات میوه توضیح می‌دهد:‌ بین سال‌های 80 تا 83، کشور به ترتیب 117، 190، 290 و 299 هزار تن میوه وارد کرده است. در سال 84 که دولت نهم آمد، واردات میوه آغاز شد. میزان واردات میوه از سال‌های آغازین دولت نهم تا سال 86 تقریبا 95 درصد رشد داشته است؛ یعنی در سه سال گذشته به ترتیب 575، 677 و 865 هزار تن میوه وارد شده است. این اعداد با رشد تقاضا و رشد مصرف مرتبط می‌شود.

وی می‌افزاید: از طرفی الان در هر مغازه‌ای کم‌تر از 40 درصد میوه وارداتی نیست. دولت تمام تلاش و ابزارش را به کار می‌برد که میزان مصرف در جامعه افزایش یابد. در زمان دولت اصلاحات موقعی که پرتقال کمیاب شد، دولت تصمیم گرفت که این محصول را وارد کند؛ همکاران ما هر طوری بود گفتند که امکان ندارد، زیرا با وارد کردن این محصول، مگس مدیترانه‌ای نیز وارد می‌شود.

 

در دفتر رئیس‌جمهوری جلسه‌ای برگزار شد و در آن جلسه مطرح شد که آیا می‌خواهید به خاطر دو تا پرتقال و گذرندان 2 ماه، کل مملکت را گرفتار کنید. اتفاق دیگری نیز که از واردات روی داد این است که قیمت داخلی به شدت افزایش یافت. در ظاهر قضیه ممکن است تولید‌کننده در کوتاه‌مدت خوشحال شود. اما در درازمدت این امر موجب شد که تقاضا به علت کمبود درآمد قشر عظیمی از جامعه پایین بیاید. در نتیجه جامعه از نظر بهداشتی دچار کمبود ویتامین شد.
کشاورز می‌گوید: واردات میوه 3 پیامد برای کشور داشت: یک پیامد آن نهفته است که مربوط به آفات می‌شود و امیدواریم مانند برخی از آفاتی که در کشور وارد و خانمان‌سوز شد، نباشد.

 

دومین پدیده بالا بردن قیمت‌های داخل بود. در واقع قمیت‌های داخل بالا رفت درحالی که مصرف کننده داخلی توان خرید ندارد و سومین اتفاق بسیار ناخوشایندی که در تاریخ کشاورزی ایران بی‌سابقه بود، این است که دست‌های مسؤولان کشاورزی بالا رفت. آن‌ها آمدند و تعرفه واردات را صفر کردند در حالی که حداقل می‌توانستند تعرفه واردات را 30 درصد یا 15 درصد کنند. باید در نظر داشت که اگر کشور جزو WTO هم بشود، باز 15 درصد تعرفه واردات در اختیار ماست. در سال‌های دهه 70 ما در تمام محصولات باغبانی و حبوبات مزیت بلامنازع داشتیم؛ یعنی این قدر وضعیت کشور عالی بود که باغبانی نیز توسعه پیدا کرد. در حالی که با تولید 160 هزار تن حبوبات ما صادرکننده بودیم، اما اینک این مقدار را از دست داده‌ایم. به طور حتم هیچ کسی به غیر از کشاورز ضرر نخواهد کرد. شما می‌دانید که منشاء کار اقتصادی، امید است اما وقتی که کشاورز امیدی به توسعه، رونق و کسب و کار ندارد، انگیزه تولید از کشاورز گرفته می‌شود. ما در هیچ شرایطی مجاز به تعطیل کردن تولید نیستیم. زیرا تولید جریان ملی است. ما الان به جای این‌که کشور خودمان را آباد کنیم، با واردات میوه اراضی دیگران را آباد می‌کنیم.

میرکاظمی: انحصار را برداشتیم

با این همه وزیر بازرگانی معتقد است که در چند سال اخیر و با اعمال سیاست تعرفه‌ای، امکان ایجاد انحصار از میان برداشته شد. وی آمار صادرات و واردات سیب و مرکبات را اینگونه ارائه می‌کند: براساس آمار 4 سال گذشته، 530 هزار تن سیب و پرتغال وارد و یک میلیون و171 هزار تن صادر شده است. میرکاظمی میزان واردات میوه در فاصله سال‌های 84 تا 87 را 990 میلیون دلار عنوان کرده و می‌افزاید: در همین مدت 5 میلیارد و 826 میلیون دلار میوه به خارج از کشور صادر شد. میرکاظمی تصریح می‌کند: رشد فزاینده صادرات میوه در این سال‌ها در حالی صورت گرفته که مجموع صادرات میوه در فاصله سال‌های 80 تا 83 در مجموع 2 میلیارد و 900 میلیون دلار و واردات آن 296 میلیون دلار بوده است.

نیازی به میوه وارداتی نداریم

صادركنندگان ميوه كه اكنون تبديل به واردكننده شده‌اند، دولت را متهم می‌كنند كه با وجود ادعاي حمايت از توليد داخلي، درهاي كشور را براي واردات ميوه گشوده و اين ميزان واردات در حالي صورت مي‌گيرد كه توليد ميوه در داخل كشور، 4 برابر بيش از ميزان مصرف آن در داخل است.

نایب رئيس اتحاديه صادركنندگان ميوه می‌گوید: سرمايه‌هاي كشور با واردات ميوه خارجي نابود مي‌شود و مسئول این امور وزارتخانه‌های جهاد و بازرگانی است. صدرالدين نياوراني اظهار می‌کند: ايران در بهترين فصل براي برداشت انواع ميوه است و در حال حاضر بازار ایران مملو از ميوه‌هاي مرغوب ايراني است، بنابراين هيچ‌گونه نيازي به ميوه وارداتي نداريم. نياوراني درباره واردات سيب آمريكايي به بازار كشور اذعان می‌دارد: هرچند ما به لحاظ قوانين تجاري هيچ‌گونه محدوديتي براي تجارت با آمريكا نداريم، اما ورود سيب‌هاي آمريكايي به كشور غيرقانوني است.

 

نايب رئيس اتحاديه مذکور، صادركنندگان وزارت جهاد كشاورزي و وزارت بازرگاني را مسئول واردات غيرقانوني سيب آمريكايي به بازار كشور معرفي كرده و با بيان اين مطلب كه واردات محصولات كشاورزي بايد تحت نظارت سازمان حفظ نباتات و قرنطينه‌اي وزارت جهاد كشاورزي انجام شود، تصريح می‌كند: با توجه به اينكه محصولات كشاورزي هر كشور داراي آفات خاص آن كشور است؛ بنابراين بايد سازمان فوق اجازه واردات محصولات كشاورزي از هر كشوري را صادر كند. نياوراني با بیان اینکه شرايط اقتصادي مردم كشش خريد ميوه‌هاي وارداتي را ندارد، می‌گوید: ورود ميوه در خارج از فصل به نفع اقشار متوسط و كم‌درآمد جامعه نیست و هيچ‌گونه ضرورتي نيز براي واردات ميوه‌هاي خارج از فصل براي ساير اقشار جامعه احساس نمي‌شود.

اين اظهارنظرها موجب شد كه صداهاي مخالفي از خانه ملت شنيده شود. پس از تذكر آيين‌نامه‌اي نماينده نهاوند در مجلس، نادر قاضي‌پور نماينده اروميه نيز در تذكري با اشاره به اين كه سيب‌هاي باغداران اروميه در سردخانه‌ها ذخيره شده است و قند ٥ كارخانه اروميه به فروش نرفته است، گفت: وزير بازرگاني قرار بود به اين امور رسيدگي كند و محصول ٥ كارخانه قند اروميه را بخرد، اما اين امر محقق نشده است.

نمایندگان هم جواب نمی‌گیرند

سيد سلمان ذاكر، نماينده مردم اروميه در مجلس با اشاره به اين كه با سياست‌هايي چون واردات ميوه، تعديل بازار تحقق نمي‌يابد، می‌گوید: باغداران استان‌هاي آذربايجان غربي و گيلان خسارات زيادي از واردات سيب و پرتقال متحمل شده‌اند. عباس رجايي، رئيس كميسيون كشاورزي مجلس شوراي اسلامي نيز با بيان مخالفت این كميسيون با واردات محصولاتي همچون سيب و مركبات كه در توليد جهاني آن داراي رتبه و مقام هستيم، اعتراض خود را اين گونه اعلام می‌كند: از آن جا كه اين محصولات به اندازه كافي در كشور توليد مي‌شود ضرورتي براي افزايش واردات از طريق كاهش سود بازرگاني نيست. عضو دیگر كميسيون كشاورزي نیز مي‌گويد: واردات بايد حساب شده باشد و دقيقا زماني محصولات وارداتي را به بازار عرضه كنيم كه بازار مصرف مواجه با برخي تنش‌ها شده باشد و واردات در واقع به تعادل بازار كمك كند.

 

اما در اين ميان نبايد منافع ملي كه در اين مورد به‌خصوص منافع باغداران و توليدكنندگان است، ناديده گرفته شود، زيرا اصل بر تعادل بازار وتامين آن از سوي منابع داخلي است و فرع آن واردات است. اگر بنا باشد با كاستن سود بازرگاني زمينه واردات را فراهم كنيم بايد اصل حمايت از توليدكنندگان را فراموش نكنيم و اين وضعيت متاسفانه از سوي وزارت جهاد كشاورزي و وزارت بازرگاني ناديده گرفته مي‌شود و در واقع واردات موجب مي‌شود كه توليد، بازار و قيمت‌ها به شدت آسيب ببيند. در هر ٣ مقطعي كه بحث استيضاح وزير جهاد كشاورزي مطرح شد، موضوع واردات بي‌برنامه مطرح بود، حتي در مقطعي كه وزارت بازرگاني در آستانه استيضاح بود واردات و گراني‌هاي بي‌رويه در بحث استيضاح محوريت داشت؛ بنابراين به اعتقاد من اين دهن‌كجي‌ها به بخش توليد نبايد بدون پاسخ بماند.

با این همه، تنها واكنش مسئولان در برابر انتقاد كشاورزان براي جلوگيري از واردات ميوه، پاسخ وزير جهاد كشاورزي بود كه رسماً اعلام كرد: واردات ميوه كاملاً قانوني است و اين وزارتخانه از تصميم مجلس براي تصويب قانوني در مورد ممنوعيت واردات ميوه استقبال مي‌كند.