دربارۀ خطر برخورد سیارک‌ها به زمین چه می‌دانیم؟ آیا ما هم به سرنوشت دایناسورها دچار می‌شویم؟

عصر ایران؛ بهاره لرستانی - سيارك‌ها، توده‌های بزرگ صخره و فلز، با شكل كروی يا نامنظم هستند كه در فضا پراكنده‌اند و ممكن است در مسير حركت خود به كرۀ زمين برخورد كنند.

اصابت سيارك‌ها به كرۀ زمين قطعا با فاجعه همراه است: در اثر برخورد يك سيارك كوچك با زمين، احتمالا شهری ويران می‌شود و اگر سيارك بزرگی با زمين برخورد كند تمامی سيارۀ ما به ورطه نابودی كشيده می‌شود.

احتمال برخورد سيارك‌ها با زمين در آيندۀ نزديك، بسيار كم است اما اين تهديد وجود دارد و بايد آن را جدی گرفت. آژانس‌های فضايی در سراسر جهان و تيم شكار سيارك‌ها در آژانس فضايی اروپا برای مقابله با اين تهديد دست به كار شده‌اند.

 سی‌ام ژوئن يا نهم تير "روز سيارك" است. سازمان ملل متحد اين روز را برای افزايش آگاهی‌رساني به ساكنان كرۀ زمين نسبت به تهديد سيارك‌ها برای كرۀ زمين نامگذاری كرده است.

 ۶۶ ميليون سال پيش برخورد جرمی آسمانی به پهنای ۱۰ كيلومتر باعث انقراض دايناسورها شد. در حال حاضر جز فسيل و مدلي از اسكلت اين دايناسورها كه در موزۀ تاريخ طبيعي وين نگهداري می‌شود، چيزي از آن‌ها باقی نمانده است.

 كريستيان كوبرل، مدير موزۀ تاريخ طبيعی وين می‌گويد: «۶۶ میلیون سال پيش شهاب‌سنگی به زمين اصابت كرد. در اثر برخورد اين شهاب‌سنگ به پهنای۱۰ كيلومتر، حفره‌ای به قطر ۲۰۰ كيلومتر در زمين ايجاد شد. اگر اتفاق مشابهی بيفتد انرژی بسيار عظيمی آزاد می‌شود. آن برخورد، باعث بروز چندين زمين‌لرزه شد، بر زندگی گونه‌های مختلف موجودات زنده تاثير داشت و آب و هوای كرۀ زمين را تغيير داد. يعنی گونه‌های مختلف حيوانات را نابود كرد. تقريبا دوسوم آن‌ها منقرض شدند.»

از ۶۶ ميليون سال پيش تا به حال اتفاق مشابهی نيفتاده است. در بهمن ۱۳۹۱ (فوريه ۲۰۱۳) جرمی آسمانی وارد جو زمين شد، در آسمان روسيه سوخت و در شهر چليابينسك به زمين اصابت كرد.

 قطر اين شهاب‌سنگ حدود ۲۰ متر بود، اما انرژی حاصل از انفجار آن، خسارات مالی و جانی زيادي به همراه داشت. اين جرم آسمانی از آن زمان به شهاب‌سنگ چليابينسك معروف شد. سيارك چليابينسك در جو منفجر شد، در حالی كه اجرام ديگر می‌توانند آن‌قدر سنگين باشند كه به زمين برسند. قطعاتی از اين شهاب‌سنگ در موزۀ تاريخ طبيعي وين نگهداری می‌شود.

بزرگترین قطعه از شهاب‌سنگ چلیابینسک

 لودويك فری‌ير، مسئول اين كلكسيون، قطعه‌ای از شهاب‌سنگ چليابينسك را به خبرنگاران نشان می‌دهد و می‌گويد: «اين پوستۀ همجوشی آن است. اين پوسته، بعد از ورود جرم‌ آسمانی به جو زمين شكل می‌گيرد. اگر اين پوسته را بشكافيد، عمر شهاب‌سنگ را می‌فهميد. اين بخش اصلی شهاب‌سنگ است كه از زمان شكل‌گيری منظومۀ شمسی تغييری نكرده و اطلاعاتی دربارۀ منظومۀ شمسی در اختيار ما قرار می‌دهد. بخش‌های سياه‌رنگ نيز مربوط به شوك‌هايی است كه از زمان شكل‌گيری آن يعني 4.56 ميليارد سال پيش رخ داده‌اند.»

 بزرگ‌ترين مجموعه‌قطعات باقی‌مانده از شهاب‌سنگ‌ها در جهان در موزۀ تاريخ طبيعی وين به نمايش گذاشته شده است. اين مجموعه نشان می‌دهد كه اجرام آسمانی انواع مختلف دارند و اينكه كجا با زمين برخورد كند نتايج متفاوتی در پی خواهد داشت.

اصابت يك جرم آسمانی به اندازۀ يك خانه، ممكن است جنگلی را ويران كند، باعث ايجاد سونامی شود يا حتی جو زمين را تغيير دهد.

 ليدا پيتارلو، محقق سيارك‌ها از دانشگاه وين می‌گويد: «برخورد سيارك‌ به دريای كم‌عمق، بسته به رسوباتي كه در كف آن وجود دارد، در اثر تبخير ماده، منجر به انتشار مقادير زيادی از گازهای گلخانه‌ای می‌شود و بر آب و هوا هم تاثير درازمدت خواهد داشت.»

اخترشناسان آژانس فضايی اروپا در تيم ايمنی فضايی در آلمان مشغول طراحی يك سيستم هشدار برای سيارك‌های كوچك هستند؛ شبيه چيزی كه قبلا در آفريقاي جنوبی سقوط كرد.

شهاب‌سنگ چلیابینسک در آسمان روسیه

 روديگر ين، سرپرست بخش تحقيقات "اجرام نزديك به زمين" در آژانس فضايی اروپاست. او می‌گوید: «دوم ژوئن 2018 در آسمان آفريقا يك گلولۀ آتش ديده شد. قطر اين شهاب‌ حدود ۲ الي ۳ متر بود، وارد جو زمين شد، شروع به سوختن كرد و منفجر شد. هدف‌مان از طراحی سيستم هشدار، مشاهدۀ چنين رويدادهايی است؛ زيرا اگر قطر اين شهاب‌سنگ كمی بيشتر، مثلا ۵ متر بود، اصابت آن به زمين، خسارات جدی به دنبال می‌داشت. قصدمان اين است كه مردم را آگاه كنيم.»

 آژانس فضايی اروپا۷۴۰ سيارك را كه احتمال دارد به زمين اصابت كند، شناسايی كرده است. به همين منظور و برای جلوگيری از خطرات احتمالی برخورد شهاب‌سنگ به زمين، آژانس فضایی اروپا مشغول ساخت تلسكوپی است كه "فلای آی" (Flyeye Telescope) نام دارد و قرار است در جزيرۀ سيسيل نصب شود.

 كار اين تلسكوپ كنترل و رصد اجرام كوچكی است كه در آسمان وجود دارند. آژانس فضايی اروپا تاكنون ۷۴۰ سيارك را كه احتمال جزئی دارد به زمين اصابت كنند، شناسايی كرده است.

 سرپرست بخش تحقيقات اجرام نزديك به زمين در آژانس فضايی اروپا می‌گوید: «تا به حال هر ماه حدود ۲۰۰ سيارك را شناسايی كرده‌ايم كه احتمال برخورد ۳ تا ۵ مورد از اين اجرام به زمين وجود دارد. تا جايی كه می‌دانيم هيچ يك از آن‌ها تهديد جدی به شمار نمی‌روند. اما چيزهای زيادی وجود دارد كه هنوز شناسايی نكرده‌ايم و به دنبال‌شان هستيم. ولی تا جايی كه الان می‌دانيم، جای نگرانی وجود ندارد.»

آژانس فضایی اروپا

ناسا و آژانس فضايی ژاپن موسوم به "جاكسا" ماموريت مشتركی برای مشاهدۀ سيارك‌ها انجام می‌دهند: كاوشگر موسوم به "هايابوسا- ۲" تابستان امسال در مدار سيارك خود موسوم به "ريوگو" قرار خواهد گرفت.

فرودگری موسوم به "مسكات" (Mascot) كه آژانس فضايی آلمان آن را ساخته‌ است، روی سطح اين سيارك فرود خواهد آمد. هدف، نمونه‌برداری از خاك سيارك است. "هايابوسا- ۲" كارش را چهار سال قبل (۲۰۱۴) شروع كرد. اين نوع ماموريت‌های فضايی به يافتن راه‌های مناسب برای منحرف كردن مسير سياركی كه تهديدی بالقوه برای زمين است، كمك می‌كنند.

 نمونه‌برداری از خاك سيارك‌ها چه فايده‌ای دارد؟ رالف يومان در اين باره می‌گويد: «كار ساده‌ای نيست. نمی‌توان سيارك‌ها را با سلاح‌های اتمی يا هسته‌ای نابود كرد. پس بايد آن‌ها را به خوبی شناخت و دانست كه از چه جنسی است تا بتوانيم مسيرشان را تغيير دهيم، جلوي چرخش آن‌ها را بگيريم تا فشار تابش روی يك سوی سيارك‌ها، آن‌ها را از زمين دور كند. بنابراين دانستن تركيب عناصر سازندۀ سيارك و خواص فيزيكی آن‌ها برای بررسی راه‌های جلوگيری ازعواقب ناگوار ناشی از برخورد سيارك به زمين، اهميت زيادی دارد.»

 يافتن را‌ه‌های مناسب برای منحرف كردن مسير یک سيارك، مانع از اين می‌شود كه ما هم مانند دايناسورها به گونه‌ای تبديل شويم که سر از موزه در می‌آورد! هم‌اكنون خطری آنی ما را تهديد نمی‌كند اما بايد بدانيم برخورد سياركی نسبتا كوچك به زمين می‌تواند آثاری فاجعه‌بار به دنبال داشته باشد.

تماشاخانه

جکی و جیل در مازندران/ خرس‌های قهوه‌ای ایران: ستاره‌های جدید اینستاگرام! (فیلم)

رازهای ناگفته بزرگترین آتش‌سوزی ایران: چه کسانی در فاجعه بازار امامزاده ابراهیم نقش داشتند؟ (فیلم)

فیلم های دیگر