سرپرست مناطق آزاد كيش: واردات از دوبي را بي‌رونق مي‌كنيم

معاون رييس جمهور و سرپرست مركز امور مناطق آزاد و ويژه اقتصادي با دفاع از عملكرد خود در مناطق آزاد و ويژه به بيان ديدگاه‌هاي خود در خصوص موضوعات مختلف حوزه مديريتش پرداخت.

حميد بقايي در گفت‌وگو با ايسنا در خصوص انتقاد از عملكرد مناطق آزاد و ويژه اظهار كرد: مناطق آزاد ما در بعضي از زمينه‌ها مثل همه امور موفق نشده و در بعضي از زمينه‌ها هم خيلي موفق بوده‌اند و ما بايد معدل‌گيري بكنيم و به نظر من در اين معدل‌گيري عملكرد مناطق آزاد خوب بوده و نمره قبولي گرفته است.

* برنامه‌هاي پنج ساله توسعه در هيچ كجاي دنيا متداول نيست

وي در ادامه به برنامه چهارم توسعه اشاره كرد و گفت كه در برنامه چهارم مناطق آزاد را خيلي در نظر نگرفته‌اند و نمي‌تواند معيار سنجش باشد و به طور كلي در هيچ كجاي دنيا نوشتن برنامه‌هاي پنج ساله متداول نيست و دوره آن تمام شده است.

وي در تشريح اين امر گفت: از آن جايي كه سرعت تحولات بسيار بالا و عجيب است نمي‌توان به نقطه تعيين شده رسيد، به عنوان مثال ناگهان قيمت نفت بالا و پايين مي‌شود و تمام محاسبات به هم مي‌ريزد.

وي تصريح كرد: اغلب كشورهاي دنيا به جاي تهيه برنامه‌هاي پنج ساله شاخص‌هايي همچون سند چشم‌انداز ما تعيين كرده و آيتم‌هاي خود را سالانه تعريف مي‌كنند زيرا بودجه نيز سالانه است و نمي‌توان براي پنج سال آينده برنامه‌ريزي كرد.

* مناطق آزاد عملكرد خوبي داشته‌اند

بقايي در ادامه به موفقيت‌هاي حاصله در برخي مناطق آزاد همچون كيش و اروند اشاره كرد و گفت: در شرايطي كه كشورمان در آن وجود دارد و با توجه به محدوديت‌هاي منابع و امكانات خودمان تا اين جا مناطق آزاد خوب عمل كرده‌اند. به عنوان مثال در اروند زيرساخت‌ها آماده و مرز باز شده است، در اين منطقه ترانزيت كالا آغاز شده و روزي پنج ميليون دلار صادرات كالا به عراق ساماندهي شده است، و يا در قشم بحث نفت، اسكله‌ها و سوخت‌رساني به كشتي‌ها شروع شده است. در كيش نيز در بحث گردشگري آن خيلي سرمايه‌گذاري شده و زيرساخت‌هاي زيادي ايجاد شده است.

* من فقط گذشته را نقد نمي‌كنم

وي تاكيد كرد: من جز مديراني نيستم كه فقط گذشته را نقد كنم و بگويم كه مي‌خواهم انقلاب كنم، ممكن است در گذشته نيز ضعف‌هايي وجود داشته باشد اما مديران گذشته نيز تلاش‌هاي خود را كرده‌اند و ما نيز بايد تلاش‌هاي خودمان را بكنيم.

وي به مشكلات ترانزيتي در منطقه آزاد چابهار اشاره كرد و گفت: ‌اين نقد به مديران گذشته وارد است. اين منطقه 15 يا 16 سال است كه به منطقه آزاد تبديل شده اما خط آهن آن هنوز كامل نشده است. اگر ما به جاي انجام كارهاي مختلف در چابهار، خط‌ ‌آهن اين منطقه را سالي 20 كيلومتر مي‌ساختيم الان تقريبا بخشي از آن را پيش برده بوديم. ما مي‌توانيم اين منطقه را به آسياي مركزي متصل كنيم اين منطقه در حال حاضر مهجور مانده و دليل اين امر نيز اين است كه ارتباط ترانزيتي اين منطقه قطع است.

* گرايش به واردات در مناطق آزاد زياد است

بقايي در ادامه به نقاط منفي مناطق آزاد پرداخت و گفت: در اين مناطق بحث گرايش واردات به دليل تسهيل امور مورد توجه بيشتر قرار گرفته است و اين امر نيز ارتباطي به روساي مناطق آزاد ندارد بلكه همه مي‌دانند كه تجار همه به دنبال واردات هستند، زيرا خيلي راحت و ساده است ولي در عوض صادرات كار سختي است و مشكلات زيادي دارد اين در حالي است كه در بعضي موارد سود حاصله از هر دو مورد يكسان است. اما در اين ميان مناطق آزاد به عنوان يك بستر عمل مي‌كنند و اگر اين مناطق نباشد تاجر از جاي ديگري به واردات مي‌پردازد.

* در سرمايه‌گذاري خارجي به نقطه مطمئني نرسيده‌ايم

بقايي در ادامه در خصوص سرمايه‌گذاري خارجي گفت: ما در جذب سرمايه‌گذاري نمي‌توانيم بگوييم كه به نقطه مطمئني رسيده‌ايم ما حدودا نزديك به دو ميليارد دلار به بالا سرمايه‌گذاري خارجي طي پنج يا شش سال گذشته در مناطق آزاد داشتيم كه اگر اين ميزان را با ديگر كشورها مقايسه كنيم قطعا رقم پاييني است و دلايل مختلفي نيز دارد: اول اين كه ما تبليغات بيروني كمي در اين خصوص داشتيم. دوم اين كه شرايط جهاني ما اجازه نداده است كه افراد براي سرمايه‌گذاري به اين جا بيايند. سوم اين كه ما هنوز مدل جذب سرمايه‌گذاري حرفه‌اي نداريم كه در اين بخش به همراه بخش تبليغات بيروني ما معدل پاييني داريم.

* تعدد مناطق آزاد و ويژه دليل عدم موفقيت آنها نيست

وي با رد اين نكته كه يكي از دلايل عدم موفقيت مناطق آزاد كشور تعدد آن‌هاست، گفت: اين مطلب زماني درست است كه دولت در مناطق آزاد سرمايه‌گذاري كند اما اين طور نيست و دولت در مناطق آزاد سرمايه‌گذاري مستقيم نمي‌كند. اتفاقا كساني كه كار تجارت و اقتصاد جهاني كرده باشند مي‌دانند كه هر چه مناطق آزاد بيشتر باشد به نفع آن كشور است زيرا اولا دولت كه سرمايه‌گذاري نمي‌كند. ثانيا اين كه در بحث تجارت و ترانزيت هر چه بسترهاي گره‌هاي ارتباطي بيشتر تقويت شود به نفع كشور است.

او ادامه داد: به عنوان مثال قشم و چابهار براي سرويس دادن به شرق دنيا در نظر گرفته شود و از اين طرف اروند براي همسايگان غربي اختصاص داده شود كه اين امر يك مزيت است زيرا قشم نمي‌تواند به عنوان مثال عراق و يا آسياي ميانه را پوشش دهد. به طور كلي تعداد مناطق آزاد ارتباطي به عملكرد آنها ندارد بلكه نكته اين است كه ما بايد مناطق آزاد را در جاهايي ايجاد كنيم كه به لحاظ سوق‌الجيشي توانايي تبادلات ترانزيتي ما را تقويت كنند.

* ايران محور ارتباطي است

وي تشريح كرد: اگر به نقشه نگاه كنيم مي‌بينيم كه ايران محور ارتباطي شرق و غرب و شمال و جنوب است. اطراف ما 17 كشور با ما ارتباط دارند و جمعيتي كه ما مي‌توانيم به آن ها سرويس دهيم بالغ بر يك ميليارد نفر است. در طول تاريخ هم ما با جاده ابريشم شرق و غرب را به هم دوخته بوديم و كشورهاي نظير آمريكا و انگليس هم در اين خصوص نمي‌توانند هيچ كاري بكنند و نمي‌توانند ايران را به عنوان مثال از مسير خط لوله حذف كرده و راه جايگزيني پيدا كننده زيرا در اين صورت هزينه آن ها بسيار بالا مي‌رود. راه ايران امن بوده، راحت‌ و ارزانتر است. ما در مناطق آزاد بايد به سمت ترانزيت رفته و ايران را بايد به يك قطب ترانزيتي تبديل كنيم.

وي در تشريح اين اظهارات گفت: ‌به عنوان مثال چابهار نزديك‌ترين بندر به شش كشور آسياي مركزي است و مجموع جمعيت اين كشورها بالغ بر 70 ميليون نفر است. در مذاكره با مسئولان اين كشورها نيز مي‌گوييم كه چابهار مال خود شماست و بياييد در اين جا سرمايه‌گذاري كنيد زيرا اين بندر به شما نزديك است و مي‌توانيد خودتان زيرساخت‌هاي آن را بسازيد.

* ترانزيت در ايران مي‌تواند جايگزين نفت شود

وي ادامه داد: ترانزيت كالا از ايران بسيار مقرون به صرفه است و ما بايد در اين حوزه فعاليت بيشتري انجام دهيم ما اكنون در مناطق آزاد نيز اين امر را شروع كرده و به آنها گفته‌ايم تا به سمت ترانزيت بروند.

وي تاكيد كرد: به اعتقاد من ترانزيت در ايران طي چند سال آينده مي‌تواند جايگزين نفت شود و اين امر حتي مي‌تواند از گردشگري جلوتر باشد.

سرپرست مركز امور مناطق آزاد و ويژه اقتصادي به همكاري نهادهاي مختلف در اين خصوص اشاره كرده و گفت:‌ ما اكنون در شوراي عالي مناطق آزاد سه وزارتخانه بازرگاني، صنايع و اقتصاد عضو هستند و با وزير راه نيز مرتب در حال گفت‌و‌گو هستيم. به طور كلي سياست خود آنها نيز توسعه ترانزيت است. منتها من به آنها نيز گفته‌ام كه اگر بخواهند جاده و يا خط آهن بسازند بهترين مسير از مناطق آزاد است به عنوان مثال اگر ما بتوانيم خطوط ارتباطي كشورهاي آسيا ميانه را به مناطق آزاد خود ارتباط دهيم بسيار به نفع ما خواهد بود زيرا مثلا كشوري مثل ازبكستان براي صادرات خشكبار خود كه رقم بالايي است به جاي دور زدن و طولاني كردن راه خود مي‌تواند به راحتي به كشورهاي حاشيه خليج فارس دسترسي داشته باشد.

بقايي در خصوص پيشرفت نامتوازن مناطق آزاد نيز گفت: ‌يكي از دلايل اين است كه مناطقي همچون ارس و انزلي در مقايسه با كيش و قشم جديدتر هستند و به تازگي فعاليت خود را آغاز كرده‌اند. نكته دوم اين كه به لحاظ امتيازي برخي مناطق آزاد همچون قشم، كيش و اروند از موقعيت جغرافيايي بهتري برخوردار بوده و امتياز بالاتري مي‌گيرند.

* ترك‌ها به ارس علاقه نشان داده‌اند

وي افزود: البته در خصوص منطقه آزاد ارس بايد بگوييم كه ترك‌ها به اين منطقه علاقه نشان داده‌اند و شروع به سرمايه‌گذاري نيز كرده‌اند. در همين حال ما به دنبال اين هستيم كه نخجوان كه تقريبا يك منطقه‌ آزاد است را به ارس وصل كنيم تا هم بتوانيم از فرودگاه آنجا استفاده كنيم و هم از خط آهن. در غير اين صورت ما بايد خودمان هزينه كرده و فرودگاه و خط آهن بسازيم. اين موضوع با طرف آذري مطرح شده و استقبال نيز به عمل آمده و منتظر جواب قطعي آنها هستيم.

* هر مشكلي با هر دستگاهي باشد را حل مي‌كنم

معاون رييس جمهور در بخش ديگري از اظهارات خود در خصوص مشكلات اداري و بروكراسي گفت: اولا الان در مناطق آزاد من حاضرم به صورت كتبي تعهد دهم كه هر مشكلي با هر دستگاهي باشد كه قابل حل باشد را حل مي‌كنيم و اين مشكل را در مدت زمان خيلي كوتاه حل خواهيم كرد به عنوان مثال در اين پنج ماهي كه من اينجا بودم توانستم كارهاي زير را انجام دهم:

سال‌هاست كه به دنبال آن بودند تا هندورابي را به كيش ملحق كنند ما دو ماه پيش رفتيم‌ آنجا و ديديم كه منطقه آن جواب مي‌دهد و طي دو ماه اين امر محقق شد. در همين حال ما در بحث گمركات چالش‌هاي زيادي داشيتم و طي روزهاي گذشته مديران مناطق و رئيس كل گمرك و معاون آن را دور هم جمع كرديم و به آنها گفتيم تا مشكلات خود را مطرح كنند. همچنين بودجه مناطق آزاد هر ساله اواخر سال مصوب مي‌شود اما امسال براي اولين بار هم بودجه 88 را ظرف يك ماه جمع كرديم و هم بودجه 89 را در حال بستن هستيم.

* كيش نبايد رقيب دوبي شود

وي در خصوص رقابت كيش با مناطقي همچون دوبي گفت: كيش نبايد رقيب دوبي شود بلكه كيش بايد رقيب شهرهايي مثل استانبول، آستانه و شرم الشيخ شود، جاهايي كه محل گردشگري و برگزاري سمينارهاي بين‌المللي است. ما در كنار كيش جزيره قشم و اروند را داريم كه نزديك به راه‌آهن بوده و اسكله‌هاي خوبي دارند اينها مي‌توانند رقيب دوبي شوند اما اين امر نيز راه دارد.

وي ادامه داد: راهش اين است كه جنس ايراني كه مي‌رود به دوبي و از آنجا دوباره به ايران صادر مي‌شود را بايد شرايطي ايجاد شود كه تاجر ما به دوبي نرود و به صرفه‌ اقتصادي باشد كه اين جنس را از قشم وارد كند. كاري كه در صادرات مجدد شروع كرده‌ايم اين است كه گفته‌ايم بايد عوارض كاهش يابد سپس بايد امكانات زير ساختي را توسعه دهيم. در حال حاضر نيز ليست يك سري كالا را در حال تهيه هستيم تا با آن‌ها شروع كنيم. ان‌شاالله تا يك سال ديگر قيمت واردات كالاهايي از مناطق آزاد را آن قدر اقتصادي خواهيم كرد به گونه‌اي كه ديگر وارات از طريق دوبي اين كالاهاي صرفه نباشد.

بقايي در ادامه به بحث قاچاق كالا اشاره كرد و گفت‌: ‌اگر ما از مجموع كالاهايي كه به طور رسمي وارد كشور مي‌شوند بتوانيم 30 تا 40 درصد آن را كه به عنوان مثال از دوبي وارد مي‌شود به سمت مناطق ازاد بكشانيم كار بزرگي انجام داده‌ايم.

* تقويت بانك و بيمه راه‌كار حل مشكل صادرات مجدد

وي تصريح كرد:‌ يكي از كارهايي كه ما بايد براي حل مشكل صادرات مجدد انجام دهيم بحث بانك و بيمه است اگر بخواهيم صادرات مجدد در مناطق آزاد كشور راه اندازي كنيم بايد بانك و بيمه را راه‌اندازي كنيم چون بدون بانك و بيمه نمي‌شود. در اين راستا نيز با بسياري از كشورها از آسياي ميانه گرفته تا اسپانيا و تركيه مذاكره كرده‌ايم. در اين مذاكرات از آن ها خواسته شده تا در مناطق آزاد شعبه زده و يا بانك مستقل تاسيس كنند. در حال حاضر نيز يك موسسه اعتباري به صورت مجازي فعاليت خود را آغاز كرده و توانسته يك سري گشايش اعتبار انجام دهد. اين موسسه يك مدل جديد اقتصادي است كه از طريق اينترنت گشايش اعتبارمي‌كند. فردي در كيش اين اقدام را انجام مي‌داد كه ما او را تشويق كرده تا شعبه تاسيس كرده و اين كار را براي همه انجام دهد.

وي در ادامه از انجام اقدامي جهت دور زدن تحريم‌ها خبر داده ولي در خصوصيات جزييات آن اظهار نظري نكرد.

* مديريت ما مديريت غير دولتي است

معاون رييس جمهور در ادامه اظهارات خود گفت: كاري كه من در مناطق آزاد به دنبال آن هستم اين است كه مديريت ما به صورت مديريت كاملا غير دولتي عمل شود. به عنوان مثال ما در نمايشگاه ميلان شركت كرده بوديم ديديم كه بعضي از مناطق دو يا سه نفر معرفي كرده‌اند كه از اين امر ممانعت به عمل آمد زيرا اين نمايشگاه از نظر ما جنبه تفريح نداشت و به آنها گفتيم كه بايد در غرفه ايستاده و كار بفروشند زيرا اين نمايشگاه‌ها فرصت‌هاي ماست و بايد از آن استفاده كنيم. حتي يكي از مديران گفت كه من نمي‌توانم به اين نمايشگاه بروم كه با او برخورد شده و گفته شد كه اين يك ماموريت است نه يك سفر تفريحي.

* در مناطق آزاد به سمت تكنولوژي‌هاي برتر مي‌رويم

وي در خصوص بحث سرمايه‌گذاري در توليد مناطق آزاد گفت: ‌ما در حال حاضر بايد به سمت توليدي برويم كه در دراز مدت در مناطق آزاد به صرفه باشد مثل صنايع داراي تكنولوژي‌هاي برتر.

سرپرست مركز امور مناطق آزاد و ويژه اقتصادي در خصوص پيش‌بيني‌هاي انجام شده در قانون برنامه پنجم توسعه گفت: اولا در بحث ارزش افزوده يك بند آورده شد و مشكل موجود در ارزش افزوده شفافتر شد. دوم اين كه جزيره قشم كل آن به منطقه آزاد تبديل شد حال آن كه خودمان 1.5 ماه قبل در كميسيون اقتصادي اين را مصوب كرديم. سوما اسكله‌هاي چابهار در منطقه آزاد قرار گرفت و چهارم اين كه بحث واگذاري اختيارات دستگاه‌هاي دولتي به روساي مناطق آزاد در قانون بود اما كامل اجرا نشد كه در قانون برنامه پنجم اين امر تسريع شد. من خودم هم به مناطق آزاد اعلام كرده‌ام كه هر دستگاهي كه با شما هماهنگ نيست را اعلام كنيد تا مشكل حل شود. تا به اين لحظه خبري نشده است و اين امر نشان‌گر اين است كه هماهنگي وجود داشته و روابط خوب است.

* ديدار با سفرا بازاريابي اوليه بود

بقايي در ادامه به ديدار اخير خود با سفراي كشورهاي اسلامي اشاره كرد و گفت: اين ديدار بازاريابي اوليه در جهت جذب سرمايه‌گذاري خارجي بوده است تا در فرصت‌هاي بعدي آنها را به مناطق آزاد برده و با توانمندي‌هاي آن جا آشنا كنيم. بعد از اين تازه داستان شروع مي‌شود و در اين مرحله بايد با مقامات اين كشورها ارتباط بگيريم و سفرا نيز در اين امر به ما كمك مي‌كنند.

وي در ادامه برخي شايعات در خصوص انتقال كامل وي به مركز امور مناطق آزاد و ويژه اقتصادي و خروجش از سازمان ميراث و گردشگري را رد كرده و گفت: اين امر صحت ندارد و به جاي پرداختن به اين موضوعات بايد بر موضوعات اجرايي وقت گذاشت. ‌ما كارهايي كه بايد در مناطق آزاد انجام دهيم را در حال انجام هستيم و خيلي از آن كارها اتفاقا از زاويه اين جايگاه بهتر انجام مي‌شود. علاوه بر اين صنعت گردشگري خود يك صنعت اقتصادي است.

وي تاكيد مي‌كند كه به اعتقاد وي مسئوليتش در سازمان ميراث فرهنگي به مناطق آزاد كمك مي‌كند و مسئويت وي در مركز امور مناطق آزاد ويژه اقتصادي به سازمان ميراث فرهنگي كمك مي‌كند.

* توسعه مناطق آزاد و ويژه با مطالعه دقيق در حال انجام است

بقايي در پاسخ به سوالي در خصوص توسعه مناطق آزاد ويژه اقتصادي نيز گفت: ‌در حال حاضر مناطق ويژه را در حال افزايش هستيم. در خصوص مناطق آزاد نيز در حال بررسي چند نقطه هستيم اما اين بار گفته‌ايم با افزايش موافقيم اما با مطالعه يعني اگر پس از مطالعه كارشناسي ديديم جواب مي‌دهد انجام مي‌دهيم.

وي در بخش‌هاي پاياني اظهارات خود گفت: توليد برخي از كالاها همچون كامپيوتر و هواپيما در ايران توجيه اقتصادي ندارد و تا ما بياييم يك هواپيما يا كامپيوتر توليد كنيم كشورهاي ديگر مدل‌ جديدتري از آن را مي‌سازند. بنابراين ما بايد يك سري كارهايي كه جهش ايجاد مي‌كند را انجام دهيم به عنوان مثال ما در صنعت خودروسازي هر كاري كه بكنيم باز هم عقب هستيم ما نبايد سراغ توليد كالاهايي برويم كه بازار آن اشباع شده، محصول آن وجود داشته و تجربه و صنعت آن دست ديگران است بلكه بايد به سمتي برويم كه بتوانيم جهش ايجاد كنيم به عنوان مثال مي‌توان به بحث گياهان دارويي اشاره كرد و اين صنعت مي‌تواند واقعا ما را در دنيا جلو بياندازد به شرط اين كه درست و حسابي سراغ آن برويم.