۰۹ فروردين ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ - ۱۷:۵۰
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۳۴۶۹۵۱
تعداد نظرات: ۴۰ نظر
تاریخ انتشار: ۱۱:۱۵ - ۳۰-۰۴-۱۳۹۳
کد ۳۴۶۹۵۱
انتشار: ۱۱:۱۵ - ۳۰-۰۴-۱۳۹۳
مهرداد خدیر
 عصر ایران - امروز سی اُم تیر است. یاد آور قیام مردم تهران  با یاری مردمانی که از شهرهای اطراف به تظاهر کنندگانی پیوستند که خواستار بازگشت مصدق به قدرت بودند و انتصاب قوام السلطنه به جای او را به رسمیت نمی شناختند.
 
قیامی خونین در 30 تیر 1331 خورشیدی با سه چهره نام دار و ده ها انسان که جان خود را از دست دادند و موجب بازگشت دکتر محمد مصدق به قدرت و دولت شدند اما نام آنان تنها با عنوان کلی«شهیدان 30 تیر» ثبت شده است.

سی تیر؛ روز گمنامان نام آور

نام اول دکتر محمد مصدق است؛ هم او که پس از رد درخواست مسوولیت وزارت جنگ، در 25 تیر 1331 استعفا کرد. استدلال مصدق این بود که طبق قانون اساسی وزرا در قبال مجلس مسوولیت مشترک دارند و تعیین وزیر جنگ هم باید بر عهده او باشد نه شاه تا بتواند مستقیما بر اعمال وزیر نظارت کند.

شاه اما پس از سه روز مذاکره نپذیرفت و مصدق اعلام کناره گیری کرد. شاه فرمان نخست وزیری را به نام قوام السلطنه صادر کرد و لقب «جناب اشرف» را که پس از حوادث آذربایجان از او گرفته بود به او بازگرداند.
 
سی تیر؛ روز گمنامان نام آور

پس نام دوم احمد قوام یا قوام السلطنه است که اگر تن به این مخاطره پایان عمر نداده بود و بر این باور نبود که که « کشتی بان را سیاستی دیگر آمد» نام متفاوتی از او در تاریخ بر جای می ماند.

قوام که در سیاست ایران با وینستون چرچیل در بریتانیا مقایسه می شد با قبول نخست وزیری و سپس ترک آن به خاطر قیام 30 تیر که ده ها کشته بر جای گذاشت از قهرمان و چهره ای که در هنگامه خطر به صحنه می آمد به ضد قهرمان بدل شد.

سی تیر؛ روز گمنامان نام آور

هر چند که بعد از ظهر سی تیر و پس از آن که دریافت خون هایی ریخته شده با زیرکی همیشگی پای خود را کنار کشید و گفت:                 
«من اساسا در مذاکرات شورای امنیت شرکت نکردم. فرماندار نظامی البته اختیاراتی دارد و لابد به اختیارات خود عمل کرده است. اما از رییس دولت باید استجازه کند. شلیک به مردم یا جمع کردن نیروهای انتظامی از شهر و این قبیل باید رسماً با اطلاع رییس دولت باشد. من نمی دانم اگر استعفای مرا قبول کرده اند چرا اطلاع نمی دهند و مرا در جریان نمی گذارند. پس معلوم می شود که آقایان هر چه خواسته اند کرده اند تا به حساب من بگذارند. من که استعفا کرده ام، پس چرا استعفای من پذیرفته نمی شود؟»

سی تیر؛ روز گمنامان نام آور

نام دیگر البته سید ابوالقاسم کاشانی است که بی دخالت او نه قوام می رفت و نه مصدق باز می گشت و نه مردم آن گونه به خیابان ها می آمدند.
خبر بازداشت آیت الله که بر ملا شد در اعلامیه ای سربازان و فرماندهان را به نافرمانی فراخواند. نامه ای هم به علا -وزیر دربار- نوشت :« اگر در بازگرداندن مصدق به قدرت اقدام نشود دهانه تیر انقلاب را متوجه دربار خواهد ساخت» و فاش کرد که ارسنجانی از جانب قوام برای او پیغام آورده بود که اگر سکوت کند انتخاب 6 وزیر بر اساس میل او صورت خواهد پذیرفت و نه تنها سکوت نکرد که پشت سر مصدق ایستاد؛ حمایتی که بعد ترروز به روز بیشتر فروکاست و در نهایت به مقابله انجامید.

سی تیر؛ روز گمنامان نام آور

قوام السلطنه که به لحاظ روحی و جسمی در وضعیت مساعدی به سر نمی برد سقوط کرد و مصدق به قدرت بازگشت.  اما نه کاشانی، مصدق و قوام و شاید شاه که نامداران آن دوران بودند و نه چهره هایی چون اللهیار صالح و حسین مکی که شاه به آنان پیشنهاد نخست وزیری داده بود و نه علا و سپهبد یزدان پناه که برای ملاقات با قوام به باغ سفارت آلمان به پل رومی رفته بودند، هیچ یک ایفاگر نقش اصلی نبودند.  نقش اصلی را مردمی ایفا کردند که به صحنه آمدند و کشته دادند. شهربانی کل کشور شمار کشته شدگان واقعه 30 تیر در تهران را 21 نفر اعلام کرد حال آن که در اسنادی دیگر شمار کشته ها تا 63 نفر هم اعلام شده است.

سی تیر؛ روز گمنامان نام آور
تشییع جنازه یکی از شهدای 30 تیر

با بازگشت مصدق به قدرت روز دوم مرداد 1331 تعطیل عمومی اعلام شد و دولت و شخص دکتر مصدق مجلس ترحیمی در مسجد سلطانی برگزار کردند. آیت الله کاشانی نیز چند تن از تجار مورد اعتماد را مامور کرد برای کمک به خانواده شهدا شماره حسابی باز کنند.

جالب تر از همه این که وزارت دربار هم در اطلاعیه ای «فداکاری شهدای سی ام تیر» را ستود و «مراتب تاثر و تالم خاطر ملوکانه» را به بازماندگان اعلام کرد.

استراتژی مصدق برای به صحنه کشاندن مردم به جای اکتفا به رایزنی با شاه و لابی های پشت پرده جواب داده بود. بازگشت او به قدرت و دولت پاسخی آشکاربه جمال امامی رییس مجلس در 14 آبان 1330 بود که گفته بود:« کشور داری به سیاست خیابانی تنزل یافته است و ظاهرا در این کشور هیچ امری بهتر از میتینگ های خیابانی نیست. نخست وزیر ما معلوم کند دولتمرد است یا رهبر عوام؟ کدام نخست وزیر در مواقع بروز گرفتاری سیاسی می گوید من با مردم سخن می گویم؟ هیچ وقت تصور نمی کردم یک پیر مرد 70 ساله به آدمی جنجالی بدل شود.»

سی تیر؛ روز گمنامان نام آور

امروز در تهران و 62 سال پس از آن واقعه، خیابانی به نام مصدق نیست (تنها دو سال و نیم بعد از انقلاب 1357 بزرگ ترین خیابان تهران و ایران، مصدق نام داشته است) اما همچنان خیابانی به نام 30 تیر هست، همان خیابان که پیش از انقلاب، قوام السلطنه خوانده می شد.

تاریخ البته در وهله نخست در مرور 30 تیر 1331 به 4 نام می پردازد: شاه، مصدق، کاشانی و قوام.
نام 21 شهید 30 تیر در ابن بابویه ثبت شده به اضافه چند شهید گمنام ، اما در رسانه های رسمی از آنان یادی نمی شود.

سی تیر؛ روز گمنامان نام آور

روز 30 تیر 1331 در ابتدای خیابان اکباتان ، نزدیک وزارت فرهنگ و روبه روی ساختمان حزب زحمتکشان، گلوله ای  به جوانی اصابت کرد و به شدت زخمی شد. در پیاده رو افتاد و با خون خود روی دیوار نوشت: «یا مرگ یا مصدق».

این نوشته تا مدت ها روی دیوار باقی ماند. با این توضیح در کنار آن: « این خونِ امیر بیجار است» و بدین ترتیب نام «امیر بیجار» به عنوان اولین یا مشهورترین شهید سی تیر ثبت شد. 21 نام دیگر را نیز می توان از روی سنگ قبر های آنان در ابن بابویه شناسایی کرد. گفته می شود پیکر برخی از قربانیان هم به شهرهای زادگاه شان چون کرمانشاه و اصفهان منتقل شده و قاعدتا قابل پیگیری است.

سی تیر؛ روز گمنامان نام آور


سی تیر؛ روز گمنامان نام آور

در روزی که به یاد شهیدان 30 تیر 1331 نام گذاری شده است یاد اینان مناسبت و ضرورت بیشتری دارد تا سیاستمداران.

دکتر محمد مصدق، خود وصیت کرده بود پیکرش را در کنار شهیدان 30 تیر در ابن بابویه دفن کنند. شاه اما مخالفت کرد و گفت : «در همان احمد آباد خودش خاک شود». پیکر مصدق اما به امانت مانده است تا روزی در کنار شهیدان 30 تیر آرام گیرد.

ارسال به دوستان
انتشار یافته: ۴۰
در انتظار بررسی: ۶۴
غیر قابل انتشار: ۳
ناشناس
Germany
۱۱:۵۲ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
6
266
پاراگراف آخر خیلی بار معنایی داشت. احسنت برای استفاده از "آرام گیرد"
پاسخ ها
مجتبی
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۰:۰۱ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
دکتر مصدق به خاطر جنایاتش هرگز آرام نخواهد گرفت.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۱۵ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
4
149
عالی بود
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۲۱ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
23
167
اگر چه مردم ایران سختی ها و مرارت های بسیار کشیده اند, اما در آینده ای نه چندان دور با صبر, تلاش و امید, ایران الگوی دموکراسی راستین, اخلاقی و انسانی در جهان خواهد شد...
پاسخ ها
HASSAN
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۳:۰۹ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
به همين خيال باش!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۵:۰۲ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
چه خیالبافی زیبایی!!
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۲۶ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
4
215
درود بر مصدق
درود بر آزادی
دورد بر ملت قهرمان
درود به کلیه شهدای راه آزادی
تهمینه
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۲۸ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
2
137
چی بگم که قابل انتشار باشه...... آه ... میدونید که کلاً منظورم چیه؟
پاسخ ها
رستم
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۰:۰۷ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
آره عزيزم ميدونم.
نقی
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۲۸ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
5
227
در مصر خیابانی به نام خیابان مصدق وجود دارد ولی در سراسر ایران نه
پاسخ ها
صم
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۳:۲۷ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
جمال عبدالناصر اعلام کرده بود در ملی کردن کانال سویز ازمصدق الهام گرفته ایم
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۳:۳۱ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
چرا؟ واقعا چرا؟ عصر ایران. چرا خیابانی به اسم مصدق نیست
بهنام هرندی
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۳۴ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
24
158
زنده باد ایران . زنده باد ایران آریایی ، نجیب و قهرمان
پاسخ ها
همه
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۴:۴۶ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
اونایی که منفی دادن داعشی اند!!؟؟؟ هرچی هستند لیاقت آریایی بودن رو ندارن حتما
علی
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۲۰ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
5
190
زنده باد نام دکتر محمد مصدق
ناشناس
Germany
۱۳:۴۲ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
28
ولی در کرمانشاه یک میدان و خیابان که قبل ازانقلاب نامش مصدق بوده ولی بعد از انقلاب تغییر کرده وجود داره که مردم همچنان مصدق میگن - من خودم شخصا علیرغم اینکه کرمانشاهی هستم ولی اسم جدیدشون و نمی دونم و همچنان مصدق می گم
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۱۲ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
1
34
یاشاسین مصدق، منتظر ظهور ادمایی مثل مصدق در ایران و جهان باشیم
یک مسلمان
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۱۶ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
20
بزرگان با بزرگراه جاودان نمی شوند.
اما قدردانی پدران امروز درسی به فرزندان و آیندگان است.
ارش
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۱۹ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
1
30
روحت شاد دكتر مصدق
محمد
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
۱۴:۲۰ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
10
واقعيت جريان 30تير هنوز هم بعدازگذشت بيش از 60سال پشت پرده ابهام باقي مانده است عده اي مصدق وعده اي ديگر كاشاني رامقصر مي دانند به اميد روزي كه پرده هافروافتد وواقعيت آشكارشود برداشت شخصي من اين است كه نه مصدق خائن بود ونه كاشاني البته هردواشتباهاتي داشته اند وطبيعي است اما كاش واقعيت ها روشن مي شد0
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۲۴ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
5
دوست عزیز نام این خیابان که شما م گویید سی ام تیر نیست بلکه 30 تیر است اگر دقت کنید نام انگلسی ان هم sitir نوشته شده است من بارها از این خیابان رد شده ام و به ابن نکته توجه کرده ام حالا یا غلط های متداول شهرداریست یا اصلا وجه تسمیه دیگری دارد
ایرانی
Iran (Islamic Republic of)
۱۴:۵۲ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
2
12
زنده باد ایران من.زنده بادایران ازان ایرانیان است
وخواهد ماندبه امید اینکه بیگانگان دست ازسر
ایران ما بردارند .به خانه خودبروند!!!ماایران را
خواهیم ساخت.به امید انروز.
یک اریایی.
جهان
Iran (Islamic Republic of)
۱۵:۳۵ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
15
وجود افرادی چون اقای خدیر برای ملت ما که دچار فراموشی سیاسی هستیم بسیار مفید است.
ممنون
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۰۰ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
1
18
مصدق عزیز همواره برای ما ایرانی ها عزیز هستی هرچند سعی در گمنامی تو باشد درود به شرافتت
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۰۲ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
1
16
اسم خیابانی به نام مصدق نیست اما اسامی ای هست در تهران با نام های:
محمد علی جناح، سیمون بولیوار، احمد قصیر، عماد مغنیه، پاتریس لمومبا!....
میترا
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۲۳ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
9
با تشکر از آقای خدیر به خاطر این یادداشت عالی
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۶:۲۵ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
1
16
زنده باد نام و یاد دکتر محمد مصدق
مردی که نا او نیز لرزه بر اندام استعمار پیر انداخت
فاطمه
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۰۳ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
2
امروز روز تولد منه
واقعا تاريخ خوبيه
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۱۸ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
6
نقی جان در اصفهان چهار راه مصدق داریم در خیابان شیخ بهایی
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۲۴ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
1
17
عصر ايران ممنون چون معدود سايتي بودي با احترام از بزرگان ياد كردي
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۹:۱۳ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
1
11
يه خيابون به نام دکتر مصدق نيست !!!
جیرتان
Iran (Islamic Republic of)
۲۰:۵۸ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۰
0
10
نگفتی نفت را این مرد بزرگ ملی کرد

ودر اخر چگونه و چطور مرد
شفاف
Iran (Islamic Republic of)
۰۲:۳۸ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
0
9
زنده باد یاد شهیدان وطن
که درتمام طول تاریخ با خون خود به نام وطن معنا بخشیدند
وطن یعنی هدف یعنی شهامت. وطن یعنی شرف یعنی شهادت. وطن یعنی گذشته حال فردا.......
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۳:۳۵ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
11
3
نمی دونم نظرم رو که نمایش می دید یا نه
ولی کسایی که تاریخ خونده باشند می دونند احمدی نژاد هم با استراتژی مصدق وارد شد.خیلی از صحبت های احمدی نژاد شبیه سخن های مصدق بود..با این تفاوت که مصدق عمل می کرد و یا قصد عمل داشت
ولی احمدی نژاد قصد عمل نداشت و فقط حرفش رو می زد
توکل
Iran (Islamic Republic of)
۰۷:۴۴ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
0
1
منم از تجربه دوستمون استفاده میکنم و از شما تشکر میکنم تا بلکه پس از چهار سال یکبار نظرم منتشر بشود
كورش
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۱۴ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
1
12
نام دكتر مصدق عليرغم همه بد خواهي ها و نا نجيبي ها چه در حكومت قبل و چه در دوران كنوني در دل تاريخ تا ابد حك شده مصدق زنده است تا ايران و تا تاريخ زنده است .
خلج
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۲۱ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
0
13
اي كاش نام شهيدان واقعه سي تير را نيز اعلام مي كرديد.
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۰:۲۸ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
0
16
زنده باد نام دکتر محمد مصدق
تقی
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۱۷ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
37
1
هی مصدق مصدق میکنیدیک سری به کتاب خاطرات مرحوم فلسفی واعظ بزنیدببینیدمصدق کی مصدق اصلا قابل نام بردن نیست تاچه رسد اسم خیابای به نامش باشد
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۳:۱۴ - ۱۳۹۳/۰۴/۳۱
0
20
یاد دکتر مصدق همیشه در قلب ما ایرانی ها می باشد.روحش شاد.
وبگردی