7 دلیل برای عبور بی تفاوت بورس از توافق وین

  عصر ایران ؛ علیرضا باغانی^* - برای بازار سرمایه ای که 12 سال است با ریسک بزرگی به نام مذاکرات هسته ای به فعالیت خود ادامه می دهد،جای بسی شگفتی است که در فردای توافق رنگ قرمز را بر تابلوی خود ببیند و دماسنجش بیش از 600 واحد( میزان کاهش شاخص در روز چهارشنبه) افت کند.

در میانه هفته گذشته در حالی کشور در آستانه عید سعید فطر به دنبال حصول توافق بزرگ هسته ای آن هم بعد از سپری شدن 12 سال مذاکره پی در پی غرق در شادمانی و امیدواری مضاعف نسبت به آینده بود، بورس تهران شرایط متفاوتی داشت.

توافق هسته ای که در حوالی ساعت 11 ظهر سه شنبه به وقت تهران اعلام رسمی شد،در یک ساعت پایانی معاملات نتوانست بازار سرمایه ایران را با رشد قابل ملاحظه ای مواجه کند و تنها در روز سه شنبه شاخص منفی به سختی 238 واحد مثبت شد.

 در آن روز علت بی توجهی بورس به توافق نیاز معامله گران به زمانی بیشتر برای سنجش سطح توافق و رصد اظهارنظرهای مقامات ایرانی و غربی و مطالعه دقیق متن توافقنامه عنوان شد.اما در روز چهارشنبه با این که اخبار و اظهار نظرهای منتشر شده هیچ تردیدی نسبت به حصول توافقی مورد پسند طرفین مذاکره به ویژه ایرانی ها باقی نگذاشته بود،بخش عمده ای از معامله گران حقیقی بازار سهام،ماشه فروش سهام را کشیدند و به سود های تک رقمی رضایت دادند و شاخص را 605 واحد منفی کردند،تا بازهم منتظر آینده بمانند.

رصد آخرین وضعیت معاملات سهام در روز چهارشنبه نشان می دهد که عمده فروشندگان سهام حقیقی بوده اند.  
ارزش معاملات کل هفته در دو بازار بورس و فرابورس 2.287 میلیارد تومان رقم خورد که 315 میلیارد تومان بیشتر از هفته گذشته بود. اما ارزش معاملات خرد ( بدون معاملات بلوکی و اوراق مشارکت ) نیز در بازار بورس و فرابورس معادل 1.399 میلیارد تومان بود که حدود 50 درصد رشد نسبت به هفته گذشته نشان می دهد.این متغیر مهم حاکی از آن است که در هفته موسوم به توافق حقیقی ها بازیگر اصلی بازار بوده اند.

در این هفته اما رشد شاخص بورس از ابتدای هفته تا انتهای هفته ( از 66.761 تا 68.828 واحد ) معادل 3 درصد رقم خورد و رشد شاخص فرابورس از ابتدای هفته تا انتهای هفته نیز ( از 789 تا 811 واحد ) برابر با 2.78 درصد ثبت شد.

بورس فردای توافق منفی بود،چرا؟!

اما چرا و چطور بورس تهران براحتی از کنار توافق بزرگ عبور کرد و همچنان در لاک احتیاط فرو رفت و آیا روزهای آینده بورس تهران نیز قرار است به همین منوال سپری شود؟!

1.فرهنگ امروز بخر فردا بفروش و پیش خور اثرات توافق!

رفتارهای بر جای مانده از سال های تحریم گویی قصد کوچ کردن از بازار سرمایه را ندارد. فرهنگ امروز بخر فردا بفروش هنوز دلیل برخی سوداگری های سنتی در بازار است که البته کارشناسان امید به کم رنگ شدن این رویه را در میان مدت برای بازار پیش بینی می کنند.

قناعت به سود کم سهامداران حقیقی و نقش محوری آن ها در بخش عمده فروش های روز چهارشنبه بازار سهام اگرچه هشدار داده شده بود و قابل انتظار بود اما فعالان بازار را شوکه هم کرد.

آمار ها و متغیرهای کلیدی نشان می دهد که بورس تهران ظرف 20 روز قبل از توافق حدود 10 درصد رشد (زمانی که عدد شاخص روی 62599 واحد بود) داشته است.
بنابراین خیلی از سهامداران که اصطلاحا در سود بودند،ماشه فروش سهام را بی رحمانه چکاندند.

در واقع دید نوسان گیری و کوتاه مدت مهمترین دلیل بازار منفی «فردای توافق» است.در این زمینه مسئولان سازمان بورس و اوراق بهادار وظیفه خطیری دارند چرا که حالا که توافق بزرگ حاصل شده دلیلی برای جولان نوسان گیران و سفته بازان وجود ندارد و بورس و سرمایه ای که در آن گردش پیدا می کند باید در خدمت تولید مملکت قرار گیرد نه این که بین دلالان سهام دست به دست شود.
مسئولان امر باید سیاست جذب سرمایه در بورس را طوری برنامه ریزی کنند که هر که بیشتر در سهمی بماند بیشتر سود کند.

2.ترس از سه ماهه های ضعیف

کمتر از یک هفته دیگر انتشار گزارش های 3 ماهه شرکت ها آغاز می شود.گزارش های 12 ماهه سال 93 شرکت ها که از فروردین ماه تا همین چند روز پیش دائما در سامانه کدال منتشر می شد نشان داد که بیشتر شرکت های تولیدی بورسی از اوضاع تولید و فروش خوبی برخوردار نیستند.

همین طور بانک و بیمه ها به سختی توانستند سود های پیش بینی شده خود را پوشش دهند و حتی اوضاع نامساعد در بانک ها سبب شد تا بانک مرکزی برای برخی از بانک ها در مجامع امسال سقف تقسیم سود تعیین کند.

بنابراین بازار از سه ماهه های همین شرکت ها می ترسد،چرا که در سه ماهه اول 94 عملا اتفاق خاصی در بخش واقعی اقتصاد رخ نداده که بتواند وضعیت سودآوری شرکت های بورسی را بهبود ببخشد و سه ماهه جذابی از سوی این شرکت ها منتشر شود.

3.زمین بازی فقط در اختیار حرفه ای هاست

سقوط بازار سهام در 18 ماه گذشته(از 15 دی ماه 1392 تاکنون) سبب فاصله گرفتن مردم و سرمایه های مردمی از بورس تهران شد.در حال حاضر بازیگران بورس تهران حرفه ای های حقیقی و حقوقی هستند که بیشتر تمایل به شناسایی سود در کوتاه ترین زمان ممکن دارند.

بنابراین وقتی زمین بازی خلوت است،طبیعی است که با تنها یک گل زمین بازی خالی از بازیکن شود و البته حرفه ای ها را ملامتی نیست چون شرایط اقتصادی کشور این رفتار را به عنوان بهترین استراتژی پیش روی آن ها قرار داده است.

4.بیم از فروش حقوقی ها

در 18 ماه گذشته بازار سهام هر چند عموما نزولی بوده اما در مقاطعی رشد های هیجانی داشته است.یکی از این مقاطع 15 فروردین امسال بود که بورس تهران به دنبال تفاهم سیاسی لوزان رشد سنگینی را تجربه کرد اما بلافاصله رشد بازار و صف خرید سهام شرکت ها با عرضه سنگین بازیگران عمده و حقوقی های بازار پاسخ داده شد.

بنابراین هر چند حقوقی های بازار در روز چهارشنبه گذشته بیشتر خریدار سهام بودند تا فروشنده اما همچنان معامله گران از احتمال فروش سهام توسط این بخش مهم بازار بیم دارند و رفتار چهارشنبه حقیقی ها را می توان در راستای پیشی گرفتن از حقوقی ها در فروش سهام ارزیابی کرد.

5.نبود نقدینگی

اوضاع نامناسب بازار سهام سبب شد تا حجم زیادی از نقدینگی سرگردان به سمت سیستم بانکی حرکت کند. در حال حاضر بخش قابل توجهی از پول های اصطلاحا سرگردان در حساب های بانکی جا خوش کرده و سودهای 22 تا 26 درصدی را بدون دردسر برای صاحبان سرمایه به ارمغان می آورند.

برای کسانی که بدون دغدغه در این روزهای رکودی سودهای زیادی از محل خواب پول در بانک ها شناسایی کرده اند سخت است که با پایان سپرده گذاری در بانک هم جریمه شکست سپرده بانکی را متحمل شوند و هم ریسک سرمایه گذاری دوباره در بازار توام با ریسکی به نام بورس را.

بر این اساس این بخش از صاحبان سرمایه ریسک گریز منتظر خبر بازدهی های قابل اعتنای بورس می مانند و تدریجا با بورس تهران آشتی خواهند کرد.

6.اعتماد دوباره سخت است

برای سرمایه گذاری که حدود نیمی از سرمایه خود را در بورس طی 18 ماه گذشته از دست داده سخت است که براحتی به این بازار اعتماد کند.

ریسک پرونده هسته ای تنها دغدغه بازار سرمایه نبوده و نیست.فضای کسب و کار شرکت های بورسی دائما از سوی دولت و مراجع دیگر دستکاری می شود.به رغم گذشت 6 ماه از تدوین قانونی در مجلس در خصوص قیمت گذاری خوراک واحدهای پتروشیمی برای مدت طولانی،هنوز کارگروه متشکل از نمایندگان وزارت نفت،اقتصاد و صنعت،معدن و تجارت به قیمت مشخصی در خصوص نرخ خوراک نرسیده است و سهامداران این بخش مهم از بازار سرمایه هنوز نمی دانند که قیمت خوراک 13 سنت است،10 سنت است یا رقم دیگر؟!

توجه داشته باشید که هر یک از این نرخ ها سود شرکت های پتروشیمی را میلیاردی بالا و پائین می کند.کمی آن طرف تر یعنی در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی آشفتگی کسل کننده ای در خصوص نرخ خوراک و فرآورده پالایشگاه ها وجود دارد.چندی پیش در ابلاغیه ای نرخ خوراک توام با تخفیف قابل ملاحظه ای ابلاغ شد،پالایشگاه ها صف خرید شدند،خیلی ها در صف نشستند با این پیش فرض که دوران رشد پالایشی ها آغاز شده است.

اما پالایش و پخش بعد از چند روز ابلاغیه خود را پس گرفت و بیچاره سهامدارانی که براحتی اعتماد می کنند.اما ماجرای شرکت های بورسی با دولت به همین جا ختم نمی شود.اخیرا وزارت صنعت،معدن و تجارت در ابلاغیه ای قیمت گندله سنگ آهن را معادل 20 درصد از قیمت شمش فولاد خوزستان تعیین کرده است.

این در حالی است که پیش از این قیمت سنگ آهن طبق فرمولی که در اواسط دهه 80 در تفاهمی میان فولادسازان و تولید کنندگان سنگ آهن به دست آمده بود،تعیین می شد.اما ظاهرا دولت اشتیاق زیادی برای دخالت در این گونه امور دارد!

این موضوع البته سهامداران صنعت سنگ آهن را ساکت نگذاشت و آن ها در نامه ای سرگشاده خطاب به رئیس جمهور خواستار پایان مداخله های دولت در فضای کسب و کار سنگ آهنی ها شدند.

حسن قالیباف اصل مدیرعامل بورس تهران نیز در واکنش به نامه سرگشاده سهامداران سنگ‌آهنی خطاب به رئیس‌جمهور در اعتراض به مداخله دولت در قیمت‌گذاری سنگ‌آهن، اعلام کرد: شرکت‌های سنگ‌آهنی با پروانه بهره‌برداری، عدم پرداخت هزینه‌ای به نام بهره مالکانه و عدم وجود الزاماتی همچون حمایت از فولادسازان و فروش سنگ‌آهن ارزان وارد بورس شده‌اند و مردم با این شرایط و با فرض تداوم شرایط حاکم بر آن ها اقدام به خرید سهام این شرکت‌ها کرده اند،حال آن که بعد از پذیرش و عرضه سهام این شرکت‌ها در بازار اوراق بهادار دائما فضای کسب و کار این شرکت‌ها با وضع برخی قوانین و ابلاغ برخی مقررات تغییرات زیادی داشته است.

او با بیان این که تغییرات پی در پی مقررات فضای کسب و کار شرکت‌های بورسی، نتیجه‌ای جز بی‌ اعتمادی و نگرانی سهامداران ندارد، تصریح کرد: اگر شرکتی در بورس پذیرفته می‌شود باید به این موضوع مهم توجه شود که الزام و اجبار آن به پرداخت هزینه‌های مضاعف یا فروش محصول با قیمت دولتی و ... می‌تواند منجر به ضرر سهامداران شود و اساسا متغیرهای فضای کسب و کار انتظار می‌روند که توسط بازارها تعیین شود نه به صورت اجباری و دستوری.قالیباف در ادامه خواستار شفاف شدن فضای کسب و کار سنگ آهنی ها شد و گفت: از یک دهه گذشته تاکنون سلب پروانه بهره برداری معادن از تولید کنندگان سنگ آهن، تعیین عوارض بهره مالکانه سنگین، قیمت گذاری دولتی و عدم ایجاد فضای رقابتی و آزاد در این صنعت سبب شده تا آهنگ توسعه این شرکت ها کند شده و بازار سنگ آهن که وظیفه تامین نیاز تولید 55 میلیون تن فولاد در افق 1400 را دارد با مخاطره جدی مواجه شود.

البته این مثال ها مشتی بود از خروارها مشکل و ابهام که در بازار سرمایه ما اثر گذاشته و طبیعی است که در این شرایط نوسان گیری اولویت اول بازیگران بورس می شود و اساسا در چنین شرایطی چطور می شود سهام یک شرکت را با دید یک ساله خرید!؟به نظر می رسد که بعد از توافق بزرگ باید اصلاح را از داخل خود کشور آغاز کرد و باید یاد گرفت که اگر اقتصاد سالم و بازار سرمایه ای شفاف و رو به بالایی را جستجو می کنیم باید به قواعد اقتصاد رقابتی هم احترام بگذاریم.

7.بلاتکلیفی بازارهای موازی

همزمان با بورس تهران در 18 ماه گذشته بازارهای ارز،سکه و مسکن هم به رکود فرورفته اند.بعد از توافق هسته ای بازار مسکن با احتمال جهش و خروج از رکود مواجه شده است.بازار ارز هم رفتاری متناسب با توافق از خود نشان نداده و افت قابل اعتنایی را تجربه نکرده است.

بلاتکلیفی این بازارها هم از جمله دلایل رفتار محتاطانه معامله گران بورس است به ویژه در خصوص دلار که به عنوان مهمترین متغیر کسب و کار بنگاه های اقتصادی دارای منابع و مصارف ارزی،معلوم نیست بالاخره در نرخ های وعده داده شده حدود 3100 تومان آرام می گیرد یا نه؟!

بازار این هفته...؟

برای هفته پیش رو به نظر می رسد که با پایان کار نوسان گیران ذائقه خرید در معامله گران تقویت شده و عرضه های سنگینی را در معاملات بازار سهام شاهد نباشیم.در این هفته شاخص هم به لحاظ تکنیکی اصلاح و افتی ندارد اما رشد سنگینی هم برای آن پیش بینی نمی شود.

پیش بینی قاطبه تحلیل گران این گونه است که بازار به سمت صنایعی حرکت کند که دو ویژگی،اول توان تاثیرگذاری بر شاخص کل  و دوم، تراکم در سبد سهام(پرتفولیو) حقوقی ها را داشته باشند. شیمیایی ها ، نفتی ها ، سیمانی ها ، فلزی ها و به طور کلی شرکت های چند رشته ای هلدینگی هر دو مشخصه فوق را دارا هستند.

کارنامه بزرگترین تامین سرمایه تاریخ بورس

هفته گذشته 450 میلیارد تومان از اوراق (صکوک)اجاره مخابرات در بازار سوم فرابورس منتشر شد که بیش از 88 درصد از این اوراق منتشره از سوی صندوق های سرمایه گذاری و حدود یک درصد آن از سوی ساير فعالان بازار خریداری شد.نکته قابل توجه این تامین مالی بزرگ دعوت پیامکی مخابرات ایران از 20 میلیون تهرانی برای خرید این اوراق بود.

شرکت تامین سرمایه نوین نیز به عنوان متعهد پذیره نویسی و بازار گردان مابقی اوراق را از بازار جمع  آوری کرد که با توجه به رويه هاي قانوني، به نظرمی رسد که از هفته پیش رو، معاملات ثانویه اوراق اجاره مخابرات در فرابورس قابل انجام باشد.

ولی نادی قمی مدیر عامل شرکت تامین سرمایه نوین مشارکت بازار در خرید صکوک اجاره مخابرات را مناسب و مثبت  ارزیابی کرد و در خصوص  اقبال بازار نسبت به اوراق با درآمد ثابت گفت: با توجه به برنامه های اقتصادی دولت که اکنون با توافق هسته ای ، در دستور كار جدي قرار خواهد گرفت ، کاهش تدريجي و مرحله اي نرخ سود بانکی قطعي خواهد بود؛ بر این اساس برآورد ما این است که اوراق بانرخ 21 درصد در بازه زمانی 3 تا 4 ماه آینده به شدت مورد  توجه بازار قرار خواهد گرفت.

بر این اساس وی در خصوص لزوم انتشار انواع اوراق بدهي( صکوک )در بازار سرمایه گفت:  امتياز بازار سرمايه در بسياري از كشورها از جمله ايران در تامين مالي هاي عظيم ( در مقياس بالا) با نرخ مناسب است لذا به صورت تئوريك و منطقي به شركت هاي بزرگ توصيه مي شود كه براي تامين مالي پروژه هاي سرمايه اي خود و نيز تامين مالي سرمايه در گردش مورد نيازشان، از ساز و كار بازار سرمايه استفاده کنند.

ولی نادی قمی با اشاره به  نوپا بودن بازار سرمايه ايران از حيث انتشار انواع اوراق بدهي ، تاكيد كرد كه در اين مدت كوتاه چند مورد تامين مالي در مقياس بالا در بازار سرمایه صورت گرفته است که در حال حاضر بزرگترين آن مربوط به انتشار صكوك ( اوراق ) اجاره مخابرات است كه مبلغ آن ٤٥٠٠ ميليارد ريال بوده است و تامين سرمايه نوين نقش عرضه كننده، متعهد پذيره نويس و بازارگردان آن را به عهده داشته است.

وی معتقد است که اين ركورد هميشگي نخواهد بود و تامين سرمايه نوين و يا ساير همكاران در آينده نزديك اقدام به انتشار اوراق بدهي با ارقام بالاتر خواهند کرد.

*کارشناس بازار سرمایه