استیضاح فرمانده جنگ برای قیمت پایین نفت؟!

قیمت نفت در سراشیبی افتاده است. نفت برنت دیروز در کمترین قیمتش به بشکه‌ای ٤٣ دلار و ٦٠ سنت رسید و نفت سبک آمریکا تا ٣٨ دلار و ٧٣ سنت هم پایین آمد. چنین کاهشی در شش سال اخیر بی‌سابقه بود.

 اغلب کارشناس‌های معتبر دنیا عمده‌ترین دلایل کاهش قیمت‌های نفت را الف) کندشدن رشد اقتصادی چین و به تبعیت از آن نگرانی از تقاضای جهانی برای نفت ب) مازاد عرضه نفت در بازارهای جهانی ج) تقویت ارزش دلار د) عدم کاهش معنادار تولید نفت‌های شیل و افزایش دکل‌های حفاری در آمریکا دانسته‌اند. ما در ایران چه می‌کنیم؟

١- می‌خواهیم وزیر نفتمان را به‌خاطر کاهش جهانی قیمت نفت به مجلس ببریم و محاکمه کنیم! با چه استدلالی؟ که چرا برای افزایش قیمت نفت تلاش مؤثر نمی‌کند! چرا دیپلماسی انرژی‌اش قیمت نفت را بالا نمی‌برد؟! سیاسی‌بازی‌ها، ما را به کجا برده است؟! چشم و گوش ببندیم و هرچه می‌خواهیم بگوییم؟!

 به مردم نگوییم صادرات نفت ایران حدود یک‌میلیون‌و صد هزار بشکه در روز است؟! نگوییم که قدرت صادرات نفت ایران بعد از اعمال تحریم‌ها نزدیک به یک‌میلیون‌و ٥٠٠ هزار بشکه کم شده است؟! مردم ندانند بازار نفت همین الان حدود سه میلیون بشکه، نفت اضافه دارد؟! ندانند که عدد صادرات نفت ایران، در شرایط فعلی قدرت مانور چندانی برای کشور باقی نگذاشته است تا بر قیمت نفت تأثیر بگذارد؟! یعنی بازار سیاست این‌قدر ما را برده است؟!!

٢- کسی دردش نمی‌گیرد که تولید نفت عراق، در دوره تحریم ایران به چهار‌میلیون‌و ٧٤ هزار بشکه رسیده است؟ اگر بگوییم بخش مهمی از آن را از منابع مشترک با ایران برمی‌دارد چه؟ به مردم نگوییم که ظرفیت تولید نفت ایران پیش از اعمال تحریم‌ها بیش از چهار میلیون بشکه بوده و حالا تولید نفتش به دو‌میلیون‌و ٨٦١ هزار بشکه رسیده است؟

مردم حق ندارند بدانند که بازارهای نفت ازدست‌رفته ما به دست روسیه، عربستان، عراق و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و... افتاده است؟ نگوییم که بازپس‌گیری سهم بازار نفت ایران از رقبا، چونان بیرون‌آوردن «قوت» از دهان شیر است؟ مگر کشورها به‌سادگی حاضرند سهم بازارشان را به دیگری واگذار کنند؟! مگر پالایشگرانی که با تغییرات فنی، جنس نفت مصرفی‌شان را عوض کرده‌‌اند به‌آسانی دوباره به نفت ایران رجوع خواهند کرد؟!

٣- روابط سیاسی‌مان با اعضای مؤثر اوپک درست است که بخواهیم اجلاس فوق‌العاده اوپک برگزار شود؟! درحال‌حاضر قدرت مانور نفتی‌مان آن‌قدر بالاست که با فشار بشکه‌های نفتمان از دیگران بخواهیم تولید نفتشان را پایین بیاورند؟! نمی‌شود با عربستان جنگ سیاسی داشت و بعد از آنها خواست که تولید نفتشان را به‌نفع کسب سهم بازار و افزایش قیمت نفت برای تأمین بودجه ایران پایین بیاورند.

وزیر نفت دو روز پیش، با برگزاری اجلاس فوق‌العاده اوپک مخالفت نکرد؛ اما در اوپک همه‌چیز به اجماع است. عربستان که مخالف باشد، برای برگزارنشدن اجلاس فوق‌العاده کفایت می‌کند. با حجم عظیم منابع مالی که سعودی‌ها در سال‌های اوج قیمت نفت ذخیره کرده‌‌اند و با اهداف سیاسی‌ای که برای ضربه‌زدن به برخی کشورها و مقاومت منطقه تبیین کرده‌‌اند، پی‌بردن به بازی‌شان برای بی‌اثرکردن تلاش‌هایی که بخواهد شرایط را تغییر دهد دشوار نیست.

٤-  ایران در شرایط بسیار دشواری قرار گرفته است. قیمت نفت پایین است. در سراشیبی هم قرار گرفته است. رشد تقاضای جهانی برای نفت به مخاطره افتاده است. تحریم ایران قرار است حدود سه ماه دیگر لغو شود. بعد از آن ایران می‌خواهد یک میلیون بشکه اضافه‌تولید خود را در دو مرحله وارد بازار نفت کند. این حرکت قیمت نفت را دوباره نزولی خواهد کرد. (اگر تا آن روز اتفاق دیگری نیفتد).

خب، حالا مسئولان نفتی ایران باید چه کنند؟ به‌خاطر کاهش‌نیافتن بیشتر قیمت نفت، تولید و صادرات نفت ایران را افزایش ندهند؟! هیهات! هیهات! که آن‌وقت منافع بزرگ‌تر و بلندمدت‌تری از ایران ضایع خواهد شد. بحثی از مباحث کسب سهم بازار مناسب برای نفت و گاز ایران، موضوع امنیت ملی است. موضوع منافع اقتصادی طولانی‌مدت است. از همین‌روست که مسئولان نفتی ایران، از سالیان دراز همواره بر سهم مساوی ١٤ درصدی ایران و عراق در اوپک اصرار کرده‌اند.

 ایران به هر قیمتی، تأکید می‌کنم به هر قیمتی، باید سهم بازار  پیش از تحریم خود را بازپس گیرد. حتی اگر هزینه آن قیمت‌های بسیار پایین نفت باشد. شرایط برای دولت، امسال چنان دشوار است که دلسوزی می‌خواهد؛ و اول از همه دلسوزی مجلس را می‌خواهد.

٥- بهترین دیپلماسی انرژی، همین است که جریان دارد. وزیر خارجه انگلیس به دیدار وزیر نفت می‌رود. وزیرخارجه فرانسه به ساختمان وزارت نفت می‌آید. وزیر اقتصاد آلمان با زنگنه دیدار می‌کند. معاون وزیر صنعت، اقتصاد و تجارت ژاپن به میهمان‌سرای نفت می‌رود. وزیر کره‌جنوبی با وزیر نفت ایران دیدار و برای بازگرداندن خرید نفت به میزان قبل از تحریم‌ها ابراز تمایل می‌کند.
 
 بزرگ‌ترین کنفرانس نفتی ایران ماه دسامبر در لندن برگزار می‌شود تا شرکت‌های بزرگ نفتی را برای اجرای پروژه‌های نفتی و افزایش تولید نفت به ایران دعوت کند. فعلا با این ابزارهاست که دیپلماسی انرژی  ایران می‌تواند جواب بگیرد. وقتی ایران بتواند تولید نفتش را به چهار‌میلیون‌و ٥٠٠ هزار بشکه تا پنج میلیون بشکه برساند، آن‌وقت تازه حرفش شنیده می‌شود.

٦- ایران با یک میلیون بشکه اضافه صادرات بعد از لغو تحریم‌ها، با نفت و میعانات فروش‌نرفته روی آبش، حتما بازی‌هایی می‌تواند داشته باشد. همان‌طورکه با بهبود روابط سیاسی با همسایگان نفت‌خیزش می‌تواند حرکت‌های مؤثری برای ایجاد ثبات در بازار نفت انجام دهد. این دو عامل اگر خوب به کار گرفته شود می‌تواند مهره مؤثری جلو بازی عربستان جابه‌جا کند.

 اعلام افزایش تولید نفت از هم‌اکنون هم کافی است تا دیگرانی که جای ایران را در بازار گرفته‌‌اند، آسوده نخوابند. اگر روزی وزیر نفت (دولت قبل)، افزایش قیمت نفت پس از تحریم ایران را تا ٢٠٠  دلار پیش‌بینی کرد! امروز همه باید شرایط را واقع‌بینانه ببینند و بی‌غرض برای مردم تشریح کنند.

٧- می‌توان به برخی عملکردهای بیژن زنگنه انتقاد داشت. کمااینکه صاحب این قلم، منتقد است. اما او اکنون در خط مقدم جبهه است. آن‌چنان‌که جواد ظریف قبل از توافق وین بود. سخن از استیضاح فرمانده خط مقدم جبهه، وقتی کشور در جنگ نفتی است به چه معناست؟! جای بازی جناحی نه در این زمان، نه در این زمین است. وزیر نفت این‌روزها جلو خارجی‌ها می‌نشیند تا برای ایران منافع بخرد.

 مذاکرات نفتی، سخت‌تر از مذاکرات سیاسی نباشد، سهل‌تر نیست. «در» دفتر زنگنه باید باز باشد تا صدای منتقدان، مستقیم به گوش او برسد. اما الان نباید پشت وزیر نفت ایران را خالی کرد؛ با هر بهانه یا با هر اهرم فشاری. سخن از حمایت از یک شخص نیست. حرف حفاظت از منافع ملی است.