حميدرضا عسگري در سرمقاله امروز روزنامه آفرینش نوشت: سرانجام پس از شش ماه درگيري لفظي و ديپلماتيك ميان آنكارا و مسكو برسر ساقط كردن جنگنده روسي و كشته شدن خلبان آن، رئيس جمهور تركيه طي نامه اي مراتب تاثر و تاسف(عذرخواهي) خود را به ولاديميرپوتين ابراز داشت. اين دقيقاً همان چيزي بود كه روسها شرط از سرگيري رابطه با تركيه قرار داده بودند كه بالاترين مقام سياسي اين كشور عذرخواهي كند و غرامت اشتباه خود را بپردازند.
اين اقدام اردوغان در سپهر سياست بيانگر معادلات پيچيدهاي است كه در روابط بين الملل وجود دارد. تا پيش از اين تركها مدعي بودند كه جنگنده روسي به حريم كشورشان تجاوز كرده و آنها پس ازچند بار اخطار به وي آن را ساقط كردهاند و به هيچ وجه از اين بابت عذرخواهي نخواهند كرد. اما چه شد كه به يكباره اردوغان با خصوصيات اقتدارطلبي خود حاضر به چنين اقدامي شده و با نامهاي دراماتيك به دنبال جلب رضايت روسها برآمده است؟!
اين اقدام تركيه را ميتوان از چند منظر مورد بررسي قرار داد چرا كه هرگونه تنش در روابط بين المللي براي طرفين آسيبهاي مختلفي را به دنبال خواهد داشت. درهمين راستا كشور تركيه با توجه به متكي بودن بر درآمدهاي صنعت توريسم و گردشگري، بخش اعظمي از درآمدها و فرصتهاي شغلي خود را از قبل درگيري با روسها از دست داد.
براساس آمار سالانه بيش از 5 ميليون گردشگر روسي براي تفريح و تفرج به سواحل تركيه ميآمدند كه درآمد قابل توجهي را نصيب اين كشور ميكردند. اما پس از ايجاد اختلاف با روسها، اين سفرهاي گردشگري به مقصد تركيه كاملا قطع شد و آنكارا مورد تنبيه مالي مسكو قرار گرفت. بسياري از مجاري صادراتي تركيه بسته شد، حمل و نقل بين المللي آن به مشكل خورد، بازارهاي فعال خود در ترانزيت به سمت روسيه را از دست داد و ضررهاي هنگفتي را متحمل شد كه به گفته برخي مخالفان دولت اردوغان به مبلغي درحدود 40 ميليارد دلار ميرسيد. اردوغان بارديگر درك كرد كه مقبوليت و اقتدار داخلي آن بدون رفاه و رونق اقتصادي با ثبات نخواهد بود. لذا اختلاف پرهزينه با روسها را با كرنش درمقابل پوتين پايان داد تا مورد هجمه و فشار داخلي قرار نگيرد.
موضوع بعدي هزينههاي امنيتي بود كه درحال حاضر تركيه را با مشكلات داخلي مواجه ساخته است. اختلاف اردوغان با روسها در سوريه بر سر مسئله مبارزه با ترورسيم به ابزاري براي فشار به تركيه تبديل شده بود. روسها به سبب اختلاف با تركيه تمامي امور حمايتي از تروريسم را به دولت اردوغان نسبت ميدادند و از همين بابت آتش اختلافات داخلي در تركيه افروخته تر ميشد. نتيجه آن انفجارهايي بود كه در پايتخت تركيه و ديگر شهرهاي توريستي اين كشور رخ داد و ناامني را براي اين كشور به دنبال داشت.
نكته ديگر افزايش هزينههاي سياسي و ديپلماتيكي بود كه دولت اردوغان طي مدت اخير متحمل آن گرديده بود. درگيري با روسها، درگيري با آمريكا برسرحمايت از كردها، درگيري با پارلمان اروپا و به ويژه آلمان برسر محكوميت كشتار ارامنه، درگيري با ايران و سوريه بر سر حمايت از تروريسم و ديگر مسائل منطقهاي كه مانع از تمركز نيرو و قدرت تركيه به عنوان يك قدرت منطقهاي گرديده بود.
لذا شاهديم كه اردوغان با از سرگيري اصلاحات رفتاري در عرصه سياست خارجي از يكسو هزينههاي تنش با آمريكا را با از سرگيري ارتباط با اسرائيل كاهش داد و از سوي ديگر با نامه ندامت خود به پوتين موجبات نرمش روسها را فراهم ساخت، تا فشارهاي مختلف سياسي را از خود و كشور بردارد و زمينه رونق اقتصادي را بار ديگر فراهم سازد.
به هر حال، ترکيه يک بار ديگر نشان داد که با تکيه بر سياست واقع گرايانه و عمل گرايانه در جهان سياست، به طور هم زمان، براي عادي سازي روابط خود با روسيه، آمريكا و اسرائيل چند گام مهم برداشته و اين مساله مي تواند بر موازنههاي آتي اثرگذار باشد.