آقازاده عراق در تهران

محسن فرجادی: از مرز مهران که وارد خاک عراق می شوی، تابلویی که بر آن تصاویر شهید محمدباقر حکیم، مرحوم عبدالعزیز حکیم و آیت الله سیستانی نقش بسته با امضای سپاه بدر راه را به سوی منطقه شیعه نشین نشان می دهد تا اینگونه از مسیری مطمئن تر به سوی نجف رهسپار شوی.

نا امنی راه و احتمال حمله های مسلحانه در عراق آنقدر محتمل است که هر سه اتوبوس عراقی حامل زائران ایرانی با دو خودروی مسلح اسکورت می شود؛ همراهی که تا ورودی شهر نجف ادامه دارد.

شهر نجف نشانه ای از خودنمایی های مراجع در خود ندارد، گویی علمای تشیع در این شهر درس و بحث را بر هر چیزی ترجیح می دهند. درست مثل اغلب طلاب و روحانیون عرب، عراقی و پاکستانی که وقتی اطراف حرم و صحن علوی آنها را میبینی متانت شان در راه رفتن و سخن گفتن به چشم و ذهن می نشیند.

اما از نجف که فاصله می گیری وضعیت قدری تغییر می کند و خط کشی ها خودنمایی می کند.

اولین تغییر را وقتی از میدان «ثوره العشرین» نجف به سوی کوفه می روی مشاهده می کنی. تابلوهایی که با تصاویر آیت الله سید محمد صادق صدر و مقتدی صدر در ابتدای برخی خیابان ها دیده می شود. این تابلوها و تصاویر مقتدی صدر را می توانید در شهرکهای حاشیه بغداد هم ببینید.

مقتی صدر از جمله چهره هایی است که پس از سقوط رژیم صدام توانست با ساماندهی نیروهای جوان «ارتش مهدی» را شکل دهد تا با سنگر گرفتن در حرم امام علی (ع) و مسجد کوفه در خاطره مردم نجف ماندگار شود.

او یک اتهام نیز دارد؛ ارتباط با قتل «عبدالمجید خویی». اتهامی که طرح آن با واکنش گروههای مردمی در شهرهای نجف و بغداد مواجه شده است و همین چند روز پیش خبر تعقیب او تظاهراتی در شهر نجف  را رقم زد.

این روزها دیگر کمتر نشانه ای از مقتدی صدر در عراق دیده می شود، شاید اگر این دو عکس را هم بر دیواره های مسجد کوفه در نزدیکی باب ثعبان نمیافتم نشانه دیگری از او پیدا نمی شد. نشانه ای که بوی تازگی بدهد.

البته جدیدترین عکس او را در کاظمین و در کنار یک فروشگاه دیدم که مقتدی صدر پشت کرده به نخلی جوان، با لبخند نگاهی به آینده داشت.

پس از فروکش کردن فعالیت های نظامی سازمان مقتدی صدر در عراق، به یکباره دیگر دیده نشد. از آن پس بود که شایعاتی درباره آمدن او به ایران شنیده شد تا اینکه آبان امسال با انتشار عکسی از او در قم، تقریبا شک ها به یقین تبدیل شد که او برای تکمیل دروس حوزوی به قم آمده است.

با انتشار تصاویری از مقتدی صدر در مراسم بزرگداشت آیت الله سید محمد صادق صدر، گمانه زنی های مختلف درباره حضور مقتدی صدر در قم به واقعیت پیوست.

برخی از رسانه ها معتقد بودند مقتدا در قم حضور دارد و هم اینک در حال ادامه تحصیل است، اما دلیل قاطعی بر این مدعا نداشتند.اما با انتشار تصاویر مراسم بزرگداشت مرحوم آیت الله سیدمحمدصادق صدر درقم، گمانه زنی های رسانه ها به واقعیت پیوست.

مقتدی صدر عصر شنبه 15 اسفندماه و بعد از چند سال سایه نشینی در کنفرانس خبری که در تهران برگزار کرد درباره انتخابات پارلمانی عراق سخن گفت و ابراز امیدواری کرد که هر جریانی رأی می‌آورد، خادم ملت عراق باشد.

او در عین حال تعریضی نیز به مشروعیت انتخابات زد و گفت با اینکه انتخابات در عراق در سایه اشغالگری مشروعیتی ندارد اما در این مرحله از ملت عراق می‌خواهم با شرکت در انتخابات آن را تبدیل به یک عملیات مقاومت سیاسی کنند تا از این طریق اشغالگران را از عراق خارج کنند.

این سخنان اولین اظهارات او در خاک ایران است.

روزنامه جمهوری اسلامی در 12 خرداد 83 درست در روزهایی که نام مقتدی صدر با فرماندهی جیش المهدی توسط او بر سر زبانها افتاده بود به معرفی اش پرداخت.

«مقتدی صدر فرزند کوچک آیت الله سید محمد صادق صدر و داماد «آیت الله شهید سید محمد باقر صدر» است؛ همین امر باعث شده که در حال حاضر به عنوان مهمترین میراث خاندان صدر مطرح باشد. اما در واقع بزرگ خاندان صدر شخص دیگری به نام سید حسین صدر است که به عنوان روحانی میانه روی شیعه شناخته می شود.

مقتدی صدر 17 ساله بود که انتفاضه شیعیان جنوب عراق در سال 1370 توسط صدام سرکوب شد و 24 ساله بود که پدرش سید محمد صادق صدر را به شهادت رساندند.

مقتدی صدر اگر چه 30 سالگی را گذرانده و تحصیلات حوزوی زیادی را طی نکرده و از هیچ مرجع تقلیدی اجازه اجتهاد ندارد.

او به پیروی از پدرش حوزه های علمیه را به دو بخش «فعال و سخنگو» و «منفعل و ساکت» تقسیم کرده و خود را نماینده بخش فعال حوزه های علمیه عراق می داند. همین طرز فکر و موضعگیری سبب شده تا میان وی و آیت الله سیستانی و برخی علمای دیگر حوزه های علمیه نجف و کربلا فاصله ایجاد گردد و روش های سیاسی ایشان زیر سوال برود. مقتدی صدر از حامیان آیت الله سیستانی است ولی از اینکه ایشان فعالانه پنجه در پنجه اشغالگران آمریکائی نمی افکند و حاضر نیست در فعالیت های سیاسی مداخله گسترده وجدی داشته باشد ودر قبال مسائل روزمره سیاسی موضعگیری نماید چندان خشنود نیست.

مقتدی صدر به پیروی از پدرش بر این اعتقاد است که مرجع تقلید بر همه امور مقلدانش ولایت دارد و باید در همه امور سیاسی و غیر سیاسی حضور فعال و تعیین کننده داشته باشد و در مواقع حیاتی به مرکزیتی برای هدایت مقلدان مذهبی در دفاع از ارزشهای دینی و ملی بدل گردد.

درباره عدم تفاهم میان مقتدی صدر و آیت الله سیستانی در زمینه مسائل سیاسی نظراتی دیگر نیز وجود دارد. برخی معتقدند که مقتدی صدر و گروهش ظاهرا با روش های سیاسی آیت الله سیستانی مخالفت می کنند اما بدنبال تثبیت مرجعیت عربی هستند و ایرانی الاصل بودن ایشان بعنوان مرجع تقلید شیعیان عراق مخالفند. براساس این نظریه , مقتدی صدر چندان مایل نیست که یک مرجع غیر عرب , امور مذهبی شیعیان عراق را به عهده بگیرد.

اما در مقابل پیروان این نظریه اکثریت دیگری از صاحبنظران وجود دارند که معتقدند مقتدی صدر کمترین تعصب ضد ایرانی ندارد و برای مثال به حمایت ایشان از آیت الله حائری اشاره می کنند. آیت الله سید کاظم حائری که مقتدی صدر از ایشان تقلید می کند , اصالتا ایرانی است و صدر پدر هم نه بخاطر تعلقات قومی و عربی , بلکه بخاطر اینکه آیت الله حائری را مجتهد و مرجع جامع الشرائط می دانسته، از ایشان تقلید می کرده است .

آیت الله حائری که خود از موسسان حزب الدعوه عراق است در سال 1351 جز اولین علمایی بود که بدلیل داشتن شناسنامه ایرانی، از عراق اخراج شد و به ایران آمد و تقریبا از همان زمان تاکنون در شهر قم سکونت دارد.»

مقتدی صدر که به طور قطع بازگشتی تاثیرگذار را به عراق می جوید، یکی از رادیکال ترین چهره های سیاسی شیعی ضد اشغالگری آمریکا است و ظاهرا با روزهای پر سودایی که برخی تعارض و مقابله او با مراجع عظام تقلید همچون آیت الله سیستانی را ویژگی او می دانستند فاصله گرفته است.

باید منتظر ماند و واکنش های آتی به حضورش در ایران و تحرکات از این پس او را رصد کرد.