سنگاپور يک جزيره کوچک است که به خاطر شش برابر شدن زباله هاي توليدي طي سال هاي 2000-1970 با مشکل دفع زائدات جامد روبه رو است و نکته اساسي در اين کشور محدود بودن زمين است. برنامه ريزي يکپارچه و هدف گذاري حصول به سرزمين «بدون پسماند» و «بدون دفن» از راهکارهاي در نظر گرفته شده براي پاسخگويي به اين مشکلات است.

سنگاپور کشوري صنعتي با نرخ بالاي شهرنشيني است. مساحت اين کشور 697 کيلومتر مربع و جمعيت آن حدود چهار ميليون و دويست هزار نفر است. در اين کشور چهار مرکز زباله سوزي (با هدف توليد انرژي از زباله) و يک مرکز دفن بهداشتي فراساحلي (offshore) قرار دارد تا بتوانند زائدات غيرقابل احتراق را دفع کنند.

طي سال هاي 2000-1970 ميزان زائدات توليدي توسط شهروندان، شش برابر شده و موضوع به حدي حاد شده است که مسوولان مجبور به هدف گذاري براي حصول به استراتژي «بدون دفن» شده اند. اين در حالي است که اگر اين وضعيت کنترل نشود هر پنج تا هفت سال، سنگاپور بايد يک واحد زباله سوز با ظرفيت 3 هزار تن در روز بسازد. به علاوه اين کشور هر 25 سال يک بار بايد 350 هکتار از مساحت خود را براي دفن زباله ها اختصاص دهد. جهت مواجهه با اين مشکل بالقوه، طي سه دهه گذشته سنگاپور يک سيستم مديريت يکپارچه را بر زائدات جامد (پسماند) خود اعمال کرده است که متشکل از بازيافت، جمع آوري و دفع آنها است. با همکاري بخش هاي دولتي، خصوصي و نيز بخش عمومي، سازمان ملي حفاظت محيط زيست سنگاپور (NEA) توانسته است استراتژي ها و برنامه هايي را به شرح زير و براي کنترل رشد توليد زباله و حمايت از مديريت پايدار پسماندها اعلام کند.

حداقل سازي پسماندها

معطوف کردن توجه به پسماندهايي با بيشترين حجم، از طبيعي ترين راهکارها به شمار مي رود.

در اين زمينه بخش اصلي زائدات غيرقابل احتراق به زائدات ساختماني، لجن هاي صنعتي تثبيت شده، سرباره هاي مس حاصل از صنايع دريايي و انواع خاکستر ها اختصاص داشته است.

طي سال هاي گذشته به گونه يي عمل شده است که اين مواد به نحو مقتضي تحت فرآيند مجدد قرار گيرند. به عنوان مثال در سال 2005 حدود 94 درصد از زائدات و نخاله هاي ساختماني مورد استفاده مجدد قرار گرفته است. در اين دوره، کشور شاخص هاي خاصي را براي کاهش توليد پسماند مقرر کرده است مثلاً هنگام انتخاب روش طراحي و ساخت بايستي حداقل سازي توليد پسماندها لحاظ شوند و بر اين اساس پيمانکاراني که مي خواهند در مناقصه هاي بزرگ دولتي شرکت کنند بايستي داراي گواهينامه ايزو 14001 باشند. با اعمال اين شاخص ها سنگاپور گام بزرگي به سوي استراتژي «بدون دفن» برداشته است و البته که به اين دستاوردها نيز بسنده نخواهد کرد. در مرحله بعدي اين کشور بايد استراتژي «بدون پسماند» را نيز سرلوحه خود قرار دهد. اين بدان معني است که بايد به نحوي حرکت کرد که توليد زائدات در مبدأ تحت کنترل درآيد و توليد کنندگان در تشريک مساعي با سازمان ملي حفاظت محيط زيست، بحث کاهش زائدات را نيز مورد توجه قرار دهند.

براي مثال، اين سازمان ملي به همراه شوراي محيط زيست سنگاپور و سوپرمارکت ها و عمده فروشان بزرگ اين کشور در فوريه 2006 برنامه «چراکيسه پلاستيکي؟ کيسه هاي قابل بازيافت استفاده کنيد» را اجرا کرد.

سازمان ملي حفاظت محيط زيست سنگاپور با همکاري صنايع يک برنامه داوطلبانه براي پسماندهاي حاصل از بسته بندي کالاها ارائه کرد تا مقدار اين زائدات را کاهش دهد. اين برنامه در اواسط سال2007 امضا خواهد شد و طي پنج سال اجرا مي شود.

بازيافت

دومين استراتژي ارائه شده توسط سازمان ملي حفاظت محيط زيست سنگاپور همانا استفاده مجدد از زائدات در بخش هاي صنعتي، تجاري و خانگي است.

الف- بخش تجاري و صنعتي

حدود نيمي از زائدات دفع شده در سنگاپور به بخش تجاري و صنعتي اختصاص دارد. اين موسسات بايستي هزينه جمع آوري و دفع زائدات خود را بپردازند. اين موضوع به همراه مشوق هاي اعلام شده از سوي سازمان ملي حفاظت محيط زيست باعث تشويق اين بخش ها به استفاده مجدد از زائدات فلزي، ساختماني و نخاله ها، چوب و باغباني، زائدات پلاستيکي و حتي قسمتي از زائدات غذايي شده است. در سال 2005 حدود 94 درصد از زائدات ساختماني، 92 درصد از قراضه هاي آهني، 51 درصد از زائدات باغباني و 7 درصد از زائدات غذايي براي استفاده هايي به کار گرفته شده اند. براي ارتقاي فناوري هاي نوآورانه در عرصه محيط زيست، اين سازمان صندوقي با بودجه 20 ميليون دلار سنگاپور (معادل 10 ميليون دلار امريکا) با عنوان صندوق «نوآوري و توسعه پايدار محيط زيست» (IES) ايجاد کرده است. اين صندوق به شرکت هاي سنگاپوري که براي دستيابي به فناوري هاي جديد زيست محيطي (باهدف توسعه پايدار) به کمک هاي مالي نياز داشته باشند، کمک اعطا مي کند.

بعضي از پروژه هاي حمايت شده توسط اين صندوق عبارتند از؛

1- ساخت قطعات بتني پيش ساخته با استفاده از نخاله هاي بازيافتي

2-تبديل پسماندهاي باغباني به مواد بسته بندي

3- استفاده از سرباره هاي توليد فولاد در مواد راهسازي

صنعت بازيافت اين کشور دربرگيرنده موسساتي است که از توانايي و ظرفيت بازيافت و استفاده مجدد از زائدات و پسماندها برخوردارند و در اين بين مي توان به زائدات الکترونيکي، غذايي، چوبي، باغباني، ساختماني و سرباره هاي مس و آهن و نيز پسماندهاي پلاستيکي اشاره داشت.

ب- بازيافت در سطح جامعه

در آوريل 2001، سازمان ملي حفاظت محيط زيست، برنامه ملي بازيافت (NRP) را برپا کرد تا امکان دسترسي ساکنان ساختمان هاي عمومي و خصوصي به بازيافت بيشتر شود. تحت اين برنامه مخازن و کيسه هاي بازيافت در بين ساکنان اين ساختمان ها توزيع شد تا آنها بتوانند مواد قابل بازيافت خود را در آنها قرار دهند. در ادامه نيز هر دو هفته يک بار اين کيسه ها و مخازن توسط موسسات بازيافت ذي صلاح جمع آوري مي شوند. در ابتداي اجراي اين برنامه، ميزان مشارکت مردم در سطح 15درصد بود که در سال 2005 ميزان مشارکت به 56 درصد رسيده بود. جهت افزايش ميزان مشارکت، اين سازمان با همکاران اين برنامه قرار گذاشت تا همه ساختمان ها به مخازن بازيافت مجهز شوند و در ثاني اين مخازن در محل هاي مناسب قرار گيرند. اين باعث راحتي بيشتر ساکنان جهت دسترسي به برنامه بازيافت مي شود تا آنها علاوه بر جمع آوري دو هفته يک بار هر زمان که خواستند، بتوانند مواد قابل بازيافت خود را تحويل دهند.

ج- مخازن عمومي بازيافت

به علاوه در سطح معابر عمومي و پرتردد حدود 6 هزار مخزن تعبيه شد. اين مراکز شامل ايستگاه هاي قطار، غذاخوري ها، ايستگاه هاي پرتردد اتوبوس، ترمينال هاي فرودگاه و پياده روها بودند.

د- بازيافت در مدارس

در ماه سپتامبر سال 2002 برنامه يي براي مدارس پايه ريزي شد تا به جوانان مبحث 3P (کاهش، استفاده مجدد و بازيافت) آموزش داده و اصطلاحاً ملکه ذهن آنان شود. مخازن بازيافت کاغذ، قوطي نوشابه و بطري هاي پلاستيکي در گوشه مدارس قرار داده شد.

بدين وسيله دانش آموزان به اين برنامه تشويق شدند و اطلاعات جالبي در مورد مبحث 3P کسب کردند.

اين فعاليت ها باعث ايجاد علاقه شد و احساس مالکيت ملي را در دانش آموزان برانگيخت. تا پايان سال 2006 حدود 84 درصد از مدارس به اين برنامه پيوستند.

دانش آموزان مستعد براي فعاليت هاي محيط زيست نيز توسط مدارس معرفي شدند تا پس از کسب آموزش هاي لازم، بازيافت را در مدرسه خود توسعه دهند. آنها مسوول ايجاد بحث هاي زيست محيطي شدند و به علاوه در برنامه ريزي، سازماندهي و اجراي فعاليت هاي محيط زيستي نيز کمک مي کردند.

هـ- مشارکت سه گانه و آگاهي عمومي

تغيير ذهنيت ها و تاثيرگذاري بر رفتار عامه مردم نيازمند زمان است. براي انجام اين کار سازمان ملي حفاظت محيط زيست سنگاپور، سازمان هاي محلي و سازمان هاي غيردولتي (NGO) و موسسات آموزشي را جهت برپايي برنامه هاي مرتبط با محيط زيست تشويق و ترغيب کرد تا آنها بتوانند ديگر افراد جامعه را نيز تحت پوشش آموزش هاي زيست محيطي قرار دهند. اين برنامه مشارکت سه گانه (مردم، بخش غيردولتي و بخش دولتي) لقب گرفت. برنامه آموزش و آگاهي بخش اعلام شده در اين مشارکت سه گانه، عامه اجتماع، مدارس و نيروي کار را مورد توجه قرار داده است. جمع اين برنامه ها در سالگرد «روز بازيافت» تجلي مي يابند. هدف از اجراي اين سالگرد نيز بيان اهميت بازيافت براي کشور سنگاپور به عموم افراد است. در مراسم افتتاح سالگرد اين روز در سال 2006، وزير محيط زيست و منابع آبي اين کشور، آقاي يعقوب ابراهيم برنامه جديدي را براي بازيافت قوطي هاي کاغذي نوشيدني ها اعلام کرد. اين برنامه حاصل همکاري شرکت Tetra pak در سنگاپور و چند شرکت بازيافت بوده است.

کاهش حجم از طريق زباله سوزي

با توجه به کمبود زمين در اين کشور خيلي تعجب برانگيز نبوده است که سنگاپور از تاسيسات زباله سوزي به عنوان يک روش دفع استفاده کند. با زباله سوزي مي توان از 90 درصد حجم زباله ها کاست و اين کار موجب مي شود که فقط ارسال خاکستر زباله سوزها و نيز زائدات غير قابل احتراق به تنها مرکز دفن زباله سنگاپور به نام سيماکائو ضروري باشد.

اين واحدهاي زباله سوز به تجهيزات پيشرفته کنترل آلودگي مجهز شده اند که در اين مورد مي توان به رسوب دهنده هاي الکترو استاتيکي، تزريق آهک و فيلترهاي پارچه يي جهت تصفيه گاز حاصل از احتراق اشاره کرد. حرارت توليدي در اين زباله سوزها صرف توليد بخار در بويلرها مي شود تا بتوان توربين هاي مولد برق را به حرکت درآورد. در سال 2005 از چهار واحد زباله سوز مجموعاً 938284 مگاوات ساعت برق به دست آمد. آهن آلات قراضه نيز در کارخانه فولاد اين کشور مورد بازيابي قرار مي گيرند.

هر چند زباله سوزي اين مزيت را دارد که باعث کاهش شديد حجم زباله ها شده و به زمين کمتري براي دفن زباله ها نياز خواهد بود ولي اگر هر ساله ميزان زباله ها افزايش يابد، اين واحدها پاسخگو نخواهند بود و بايستي تعداد زباله هاسوزها و مراکز دفن افزايش يابند.

مرکز دفن سيما کائو

مرکز دفن فراساحلي سيماکائو با هزينه 610 ميليون دلار سنگاپور (305 ميليون دلار امريکا) در محلي به مساحت 350 هکتار برپا شده است و ظرفيت دفن 63 ميليون مترمکعب زباله را دارا است. براي ايجاد اين مرکز دفن فراساحلي قسمتي از دريا به طول 7 کيلومتر انتخاب و خاکريزي و با يک غشاي غيرقابل نفوذ آب بندي و شيرابه حاصل از زباله ها نيز جداسازي شده و در يک تصفيه خانه مجهز تصفيه مي شود و پس از دستيابي به استاندارد ملي پساب هاي خروجي وارد دريا مي شود. براي انتقال پسماندها نيز يک ايستگاه انتقال دريايي در يک زمين هفت هکتاري در غرب سنگاپور ايجاد شده است که پسماندها را به صورت تلنبار شده روي شناورهاي بارکش دريافت مي کند. اين پسماندها شامل مواد غيرقابل احتراق مثل نخاله هاي ساختماني، لجن هاي تثبيت شده صنعتي، سرباره مس و خاکستر زباله سوزها هستند. شناورهاي بارکش نيز پس از يک سفر 25 کيلومتري به مرکز دفن مي رسند تا محموله آنها پس از تخليه وارد محل هاي در نظر گرفته شود. وظيفه جابه جايي اين مواد برعهده بولدوزرها و ديگر تجهيزات مربوطه است. يکي از شاخصه هاي اصلي اين مرکز دفن آن است که در تمامي مراحل برنامه ريزي، طراحي و ساخت و آغاز عمليات سعي شده است که اکوسيستم جزيره حفظ شده و محيط زيست طبيعي و غني آن به همراه تنوع زيستي مورد محافظت قرار گيرد. در ماه جولاي سال 2005 اين مرکز دفن به عنوان يک محل تفريحي به روي سه گروه خاص باز شد که اين گروه ها عبارت بودند از انجمن ماهيگيري ورزشي سنگاپور، انجمن طبيعت سنگاپور و موزه تحقيقاتي تنوع زيستي رافلس که پس از بازگشايي حدود 1300 نفر از اعضاي اين انجمن ها و ميهمانان آنها از اين محل ديدار کرده اند. انتخاب اين محل پس از يک جست وجوي وسيع يک ساله در سواحل غربي انجام شد و هدف آن بود که از تاثير منفي بر حيات دريايي اجتناب شود. براي محل منتخب، متخصصان متفق القول بودند که جمعاً مي توان حدود 6/13 هکتار از اين منطقه را به صورت جنگل هاي حرا(مانگرو) درآورد. امروزه گياهان حرا علاوه بر سبزي منطقه به عنوان شاخصي براي بروز نشت از غشاهاي غيرقابل نفوذ عمل مي کنند هر چند شبکه يي از چاه هاي شاهد براي اين کار تدارک ديده شده است.

نتيجه گيري

سنگاپور با همخوان کردن استراتژي هاي خود توانسته است ميزان بازيافت پسماندها را از رقم 40 درصد در سال 2000به عدد 49 درصد در سال 2005 برساند. افزايش ميزان پسماندها نيز متوقف شده است. کل پسماندهاي (شهري و غيرشهري) در سال 2005 روزانه معادل هفت هزار تن بوده که در مقايسه با سال 2000 حدود هشت درصد کاهش يافته است.اين موضوع باعث شده است که عمر مرکز دفن زباله سيماکائو از 30 سال به 40 سال افزايش يابد و دوره زماني نياز به زباله سوز جديد نيز از هر 7-5 سال به 10-7 سال افزايش يابد.بر اين اساس مي توان نتيجه گرفت که با کاهش دفع زائدات در واحدهاي زباله سوز و نيز مرکز دفن زباله، سنگاپور توانسته است به سمت اهداف بلندمدت خود يعني وضعيت «بدون پسماند» و «بدون دفن» گام بردارد.

منبع: اعتماد

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه