تحلیل محتوای نطق روحانی: از اعتمادسازی داخلی تا چراغ سبز خارجی

عصرایران ؛ جعفر محمدی* - سخنان دکتر حسن روحانی ، در صحن سازمان ملل متحد، اگر بی تأمل در باب وضعیت کنونی داخلی و خارجی ایران شنیده یا خوانده شود، صرفاً یک سخنرانی تکراری قلمداد خواهد شد اما اگر با این دیدگاه که این متن ، حاصل کار دیپلمات ها و متخصصان کارکشته ای چون خود روحانی ، محمدجواد ظریف ، محمود سریع القلم و ... بوده است و در همان حال ، شرایط سیاسی حاکم بر وضعیت داخلی و روابط فیمابین ایران و آمریکا را لحاظ کنیم می توانیم از ظاهر متن ، به باطن و پیام هایش برویم ؛ درست همان کاری که "تحلیلگران دیپلمات" در بررسی سخنان سیاستمداران انجام می دهند.

سخنان روحانی ، هر چند در صحن سازمان ملل متحد در شهر نیویورک آمریکا صورت گرفت ، اما بخش عمده ای از آن ، مخاطب داخلی داشت ؛ آنجا که او ، از ارزش های نظام جمهوری اسلامی و تأکید بر آنها سخن می گفت.

روحانی برای هر گونه تعاملی با آمریکا ، نیازمند اعتمادسازی داخلی است. هم اکنون گروه های ذی نفوذ سیاسی در ایران، به شدت در صدد القای این گزاره هستند که روحانی و تیمش ، به دنبال دادن امتیازات یکسویه به غرب ، انفعال در برابر دشمن و وادادگی هستند.

اگر روحانی ، بدون سخنان ارزشی ، وارد بحث "گفت و گوی بی تأخیر با آمریکا" و "اعتماد سازی هسته ای" می شد و کل زمانش را به این موضوع - که اتفاقاً مورد توجه و انتظار بسیاری از ایرانیان بود - اختصاص می داد ، امکان تخریب پروژه از داخل زیاد بود.

فراموش نکنیم که منافع بسیاری از لابی های داخلی ، در ادامه تنش های خارجی است و اینان ولو با نقاب ارزشی هم که شده، می کوشند با انواع انگ ها و اتهامات ، حرکت اصلاحی در سیاست خارجی را خنثی کنند.
خلع سلاح این جریان ها که بسیار هم پر توان هستند، کار مهمی است که روحانی برای هر گونه تحول بزرگی نیازمند آن است.
مخلص کلام آن که روحانی باید در حوزه داخلی "اعتماد" باورمندان به ارزش های نظام را به خود جلب و کاسبان نقابدار داخلی را "خلع سلاح" کند.
بخش اعظم سخنان روحانی در صحن سازمان ملل ، معطوف به دو هدف راهبردی "اعتماد سازی" و "خلع سلاح" بود که به نظر ، موفقیت آمیز می آید.

اشارات روحانی به اقداماتی مانند ترور دانشمندان هسته ای ، دفاع از حقوق ملت فلسطین ، حملات هوایی با هواپیماهای بدون سرنشین و ... در واقع ، پاسخ او بود به سخنان اوباما درباره فعالیت های هسته ای ایران، موضوع اسرائیل و بحث تروریسم.
این بخش از سخنان روحانی ، مقدمه دیگری بود بر موضوع مذاکره با آمریکا که "اگر بخواهیم مذاکره کنیم ، مواضع اصولی خود را داریم ، همان گونه که آمریکا نیز مواضع اصولی خود را دارد و رئیس جمهورش نیز اعلام کرد."

درست بعد از این ، روحانی وارد بحثی شد که جهان انتظارش را می کشید. روحانی بعد از بسترسازی داخلی و ترسیم مواضع اصولی ایران در ابعاد خارجی - که همه اش برای ایرانی ها تکرار مکررات ولی به دلایل فوق لازم بود - از آمادگی ایران برای گفت وگو  خبر داد و افزود که به دقت حرف های "پرزیدنت اوباما" را گوش داده و اعلام کرد که ایران در صدد افزایش تنش با آمریکا نیست و سپس در فرازی دیگر ، جمله معنی دار " صلح در دسترس است" را بیان کرد.

به نظر می رسد متن اصلی سخنرانی روحانی ، همین بخش بود که در میان مقدمه و مؤخره ای مفصل تر از متن بیان شد.

اگر عللی که آن مقدمه طولانی را باعث شد در نظر نگیریم و صرفاً بخواهیم بر مبنای تعداد کلمات درباره نطق روحانی قضاوت کنیم ، می توانیم چنین قضاوت کنیم که روحانی ، حرف های تکراری مفصلی زد و حرف تازه اندکی.
اما اگر با نگاهی تحلیلی به این سخنرانی بنگریم ، می توانیم چنین نتیجه گیری کنیم که چراغ سبز موجود در آن ، هر چند برای لحظاتی چشمک زد ، بسیار مهم و راهبردی بوده است ، کما این که در نطق اوباما نیز ، تنها برای چند لحظه چراغ مشابهی رو به ایران روشن شد.
روحانی در این سخنرانی ، 14 بار از کلمه صلح استفاده کرد که پر تکرار ترین کلیدواژه در نطقش بود و البته معنی دار.

روحانی و اوباما ، به عنوان دو سیاستمدار و دو حقوقدان به این نتیجه رسیده اند که وزنه "مذاکره" به حدی سنگین است که نمی توان آن را "یک ضرب" بلند کرد بلکه باید آن را در دو ضرب و یا حتی چند ضرب به بالای سر برد.
سخنان روحانی و اوباما را باید در این چارچوب دید و ارزیابی نمود. کسانی که بر نطق روحانی خرده می گیرند ، احتمالاً انتظار داشتند او بی توجه به داخل و خارج و محدودیت ها و فشارها ، در همین نیم ساعت، وزنه را یه صورت یک ضرب بالا ببرد و کار را تمام کند.
او ، این کار را نکرد ولی یک گام بزرگ به سمت گفت و گو و حل مشکلات سیاست خارجی برداشت ؛ گامی که اگر با گام های تکمیلی و عملی ادامه نیابد ، سودی هم نخواهد داشت.

*سردبیر عصرایران