اکوتوریسم؛ ظرفیتی برای جوامع محلی

 مدیریت زیست بومی تالابها باید برای جلب مشارکت مردمی و بهره برداری برای منافع جوامع محلی مستقر در حاشیه و جوار تالابها ، مد نظر قرار گیرد.

مدیریت ریسک در حوزه تالابهای استان آذربایجان غربی از اواخر سال 89 آغاز شد و بر این اساس سال 90 بعنوان سال احیای تالاب ها نام گذاری گردیده و برنامه احیای تالابها مدون شده و نحوه جلب مشارکت جوامع محلی پیش بینی و برنامه ریزی گردید.

برنامه های مذکور که با هماهنگی سازمان میراث فرهنگی تنظیم گردید, می بایست بر مبنای استفاده از ظرفیت و پتانسیل بالقوه جوامع محلی که همان ذینفعان منطقه نیز می باشند طراحی می گردید لذا برای جلب مشارکت ایشان, تامین منافع مادی به شیوه تغییر معیشت غالب مردم محلی ساکن در حاشیه تالابها از اقتصاد کشاورزی و دامداری به اکوتوریسم, مورد توجه جدی قرار گرفته و به اجرا درآمد.

متعاقب آن, ساکنان این مناطق ضمن افزایش کم نظیر همکاریشان با اداره کل حفاظت محیط زیست در حفظ و نگهداری تالابها, ساختمان های موجود, اماکن و معابر روستاهایشان را آب و جارو کرده و حتی تغییراتی در آنها ایجاد کردند تا مورد توجه گردشگران قرار گیرد, چرا که دیگر راه و روشی جدید برای کسب درآمدی پایدار ایجاد شده بود...

تالاب کانی برازان, اولین سایت پرنده نگری کشور است که با داشتن هفتادو پنج گونه پرنده آبزی و کنار آبزی, از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بدلیل دارا بودن شرایط بسیار مساعد زیست محیطی, در طول فصول مختلف سال پذیرای تعداد زیادی از پرندگان مهاجر است که همین امر به ویژگی و اهمیت آن می افزاید.

این تالاب از سه عنوان زیست محیطی برخوردار است, یعنی در سال 89 عضو سایت رامسر گردید و در سال 90 بعنوان تالاب بین المللی ثبت گردیده و عنوان سومش "پناهگاه حیات وحش" می باشد.

تالاب کانی برازان در فاصله 30 کیلومتری شمال شهرستان مهاباد از توابع استان آذربایجان غربی و در مختصات جغرافیایی 45 درجه و 46 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی واقع گردیده است.

مساحت حوزه آبریز این تالاب 4010 هكتار مي باشد كه از اين مقدار پهنه اي به مساحت 907 هكتار به عنوان تالاب كاني برازان تحت مديريت سازمان حفاظت محيط زيست قرار دارد.  در حقيقت اين تالاب بخشي از يك ناحيه وسيع تالابي در پايين دست حوزه آبريز رودخانه هاي مهابادچاي و سيمينه رود است كه در شمال و شرق روستاي قره داغ گسترده شده و تا تالاب گروس امتداد دارد.قره داغ ، بفروان  ، قلعه حسن و خورخوره روستاهاي پيرامون تالاب هستند.

منابع تامین آب تالاب علاوه برروان آبهاي سطحي ناشي از بارندگي در حوزه ، از طريق منابع آبي چشمه قره داغ ، مازاد آب كشاورزي اراضي بالادست دشت مهاباد و دشت مياندوآب و رودخانه مهابادچاي تامين مي‌گردد.

اقليم منطقه نيمه خشك با زمستانهاي سرد و تابستانهاي معتدل است. ميانگين حداكثر درجه حرارات ماهانه 6/32 + در مرداد و ميانگين حداقل آن 4- درجه در ديماه است. ميانگين بارش ساليانه 410 ميليمتر مي باشد.

در منطقه كاني برازان تاكنون 45 گونه گياهي از 35 جنس و 17 خانواده شناسايي شده است كه اين گياهان 21 جامعه گياهي را تشكيل مي دهند. بيشتر گونه هاي شناسايي شده از خانواده اسفناج Chenopodiaceae و گندميان Graminae مي باشند.گونه هاي شناسايي شده در داخل تالاب نيز شامل ني ، بوريا ، جگن و گز مي باشند.

يكي از مهمترين ارزشهاي تالاب بواسطه زيست پرندگان آبزي  و كنارآبزي در آنهاست كه از اين طريق جذابيت و آرامشي مثال زدني را براي علاقمندان به طبيعت فراهم مي آورند.

بر اساس آخرين بررسي‌ها تعداد 75 گونه پرنده آبزي و كنارآبزي متعلق به 11 خانواده در اين تالاب شناسايي شده است كه در صورت اضافه نمودن گونه هاي خشكي زي اين تعداد به بيش از 180 گونه خواهد رسيد كه همين امر اهميت تالاب را بيش از پيش آشكار مي‌سازد.

اين تالاب محل مناسبي براي استراحت ، تغذيه و توليد مثل پرندگان مي باشد كه در نتيجه همين امر ظرفيت بالقوه اي را براي طبيعت گردي و گردشگري ، تفرج و آموزش و تحقيق دارا مي باشد.

همچنين تالاب در جذب و حذف مواد غذايي محلول در آب و جلوگيري از نفوذ آب شور درياچه اروميه به مناطق بالادست و تعديل خرد اقليم منطقه نقش بسيار مهمي را ايفا مي كند.

از طرف ديگر در بخشهاي كم عمق تالاب گاهگاه گاوها و گاوميشهاي روستاهاي مجاور چرا مي كنند. همچنين ني هاي تالاب نيز گاهگاه براي كارهاي ساختماني برداشت مي شود.

از آنجاییکه استان آذربایجان غربی, کریدور مهاجرتی پرندگان مهاجر دنیا می باشد, لذا حفظ, احیا و تقویت و گسترش تالاب های این استان از اهمیت بالایی برخوردار است و اداره کل حفاظت محیط زیست استان در این راستا نیز بسیار موثر و کارآمد عمل نموده است.

حفظ این تالاب, بسیار ارزشمند بود لذا برای احیای آن می بایستی شرایط آبگیری را تسهیل می نمودیم که با لایروبی 27 کیلومتر از آبراهه و انهار سنتی تالاب, این مهم انجام پذیرفت.

موقعیت ارزشمند زیست بومی تالاب کانی برازان موجب گردید ارتباطی مثبت و کارساز فی ما بین اداره کل حفاظت محیط زیست و جوامع محلی برقرار گردد که خروجی آن,احیا,حفظ و نگهداری این تالاب زیبا به انضمام ایجاد درآمدی برای ذینفعان منطقه, بنام اکوتوریسم بود.

اهالی ساکن در روستاهای هم جوار تالاب کانی برازان, خانه هایشان را بگونه ای طراحی میکنند که بتوانند برای کسب درآمد, در اختیار گردشگران و محققان قرار دهند و جالبتر اینکه متقاضی تاسیس چندین تعاونی برای بهره برداری در امور گردشگری و انواع فعالیت اقتصادی با محوریت اکوتوریسم گردیده اند.

کلام آخر اینکه بر خود می بالیم چرا که در این راستا هرچه می خواستیم محقق گردید و در پی تغییر نظام معیشتی ذینفعان و جوامع محلی و افزایش انگیزه نامبردگان در حفظ و نگهداری تالابها, از ظرفیتی مغفول,در کنار تلاش های تخصصی و شبانه روزی پرسنل و کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست بهره برداری گردید.