گزیده سرمقاله‌های روزنامه‌های امروز

خراسان: سبد کالا طرحی مناسب با خطاهایی که باید اصلاح شود

سبد کالا طرحی مناسب با خطاهایی که باید اصلاح شود»عنوان سرمقاله روزنامه خراسان به قلم محمدسعید احدیان است که در آن می خوانید؛قبل از هرچیز روشن کنم من نه در زمان آقای احمدی نژاد هدیه های رئیس جمهور و سهام عدالت مربوط به خبرنگاران را گرفته ام و نه اکنون متقاضی سبد کالا هستم چرا که معتقد بوده و هستم افراد دیگری برای این امور نسبت به من در اولویت می باشند. این را نوشتم تا بتوانم از اصل طرح کمک غیرنقدی به قشرهای ضعیف جامعه حمایت کنم و البته نگرانی ام را از تصمیمات غیرکارشناسی و نحوه اجرای پرغلط این طرح اعلام کنم چرا که این اشکالات ممکن است باعث شود این طرح خوب ناکارآمد جلوه کند.

واقعیت این است که بخشی از جامعه در شرایط اقتصادی سختی قرار دارند. به گونه ای که حتی در تامین معیشت روزانه خود دچار مشکلات عدیده هستند بدیهی است که حل مشکل معیشتی اولین وظیفه یک دولت است لذا کمک به این طیف از جامعه از وظایف ضروری دولت محسوب می شود. اگر این کمک به شکل نقدی صورت گیرد با سه مشکل روبه رو می شود اول اینکه بخشی از این خانواده ها به دلایل متنوعی ممکن است دریافتی نقدی را در موضوعاتی غیر از قوت زندگی هزینه کنند که این مسئله باعث می شود بخشی از هدف طرح که بالا بردن سطح سلامت جامعه است تامین نشود ثانیا پرداخت نقدی می تواند تورم زا شود و هدف گذاری اصلی طرح را تحت الشعاع قرار دهد و ثالثا پرداخت نقدی ممکن است تبدیل به مطالبه ای دائمی از دولت شود و دولت شاید همیشه نتواند یا به مصلحت نباشد از عهده پاسخ به این مطالبه برآید با این وصف درنظر گرفتن ارزاق عمومی برای قشرهای پایین جامعه می تواند از یک طرف این نقایص را نداشته باشد و از طرف دیگر کمکی مهم به معیشت طبقه های پایین جامعه بکند.

نوع واکنش مردم از زمانی که صحبت از چنین طرحی شده است حتی آنانی که زبان به انتقاد از دیده نشدن خود در طرح کرده اند به روشنی گواه ضرورت چنین طرح هایی است. همچنان که نباید با تبلیغاتی و پوپولیستی خواندن، بسیاری طرح های دولت قبل زیر سوال برده شود، نباید به دلیل نقص هایی که بر سیاستگذاران یا اجرای طرح سبد کالا وجود دارد برکلیت این نگاه خط بطلان کشید.

در عین حال نمی توان از اجرای غلط و از آن مهمتر غیرکارشناسی بودن سیاست گذاری مرحله اول آن ابراز تعجب نکرد. ادعای دولت یازدهم تاکید بر نگاهی کارشناسی در تصمیم گیری ها است و ویژگی های حاکم بر اعضای کابینه به گونه ای است که ممکن است بتوان این احتمال را داد که به دلیل مسن بودن کابینه، چابکی دولت کم باشد اما تصور اولیه این است که در دولت یازدهم این حسن وجود دارد که تصمیمات گرفته شده از پختگی خوبی برخوردار است برخی تصمیمات دقیق و کارشناسی شده دولت در آغاز نیز مانند مصوبات 35 بندی حمایت از تولید نشان از همین مسئله می داد اما اشتباهات فاحشی که در سیاست گذاری طرح سبد کالا به عنوان مسئله بسیار مهم و فراگیر وجود دارد حاکی از خبرهای خوبی در این زمینه نیست.

اگر در شناسایی دهک های پایین یا نیازمندان اشتباهاتی وجود داشت آن را به دلیل نبود اطلاعات دقیق برای شروع کار قابل توجیه می دانستیم اما آن هنگام که نقایص مهمی در سیاست گذاری ها مشاهده می شود نمی توانیم توجیه منطقی پیدا کنیم. مشخص نیست که چگونه یکی دو روز مانده به آغاز توزیع سبد کالا تازه تصمیم گیران به یاد این مسئله می افتند که باید برای کارگران مشمول دریافت سبد کالا شرط سقف پانصد هزارتومان دریافتی بگذارند یعنی آیا تا این حد در محاسبات اشتباه کرده اند که باید ناگهان چند میلیون نفر را از شمولیت طرح حذف کنند؟ آیا از آغاز این اطلاعات بدیهی وجود نداشت؟ از آن مهمتر با چه منطق کارشناسی در تخصیص سبد کالا نگاهمان صنفی است و نه متناسب با سطح اقتصادی افراد؟ چگونه می شود فردی به این دلیل که کارمند است حتی اگر چند میلیون تومان حقوق دریافت کند مشمول طرح شود اما کارگری که با کمی اضافه کاری ، چون دریافتی اش از 500 هزارتومان فراتر می رود باید از این کمک که به آن به شدت نیازمند است محروم شود؟ به عنوان مثالی دیگر چرا باید برخی اقشار و صنوف فارغ از میزان دریافتی شان مشمول طرح شوند؟ مشخصا می بینم در بین همکارانم که یکی چون خبرنگار است مشمول طرح است اما دیگری که از سطح اقتصادی پایین تری از نفراول قرار دارد از دایره طرح خارج شده است. با توجه به اینکه اطلاعات مربوط به حقوق و دریافتی کارمندان و کارگران تحت پوشش تامین اجتماعی و دیگر صنوفی که در طرح اولیه قراردارند، وجود دارد آیا به جای طبقه بندی صنفی بهتر نبود از میان همین قشرهای کارمندی، کارگری و...که اطلاعاتشان در دسترس است متناسب با میزان دریافتی افراد طبقه بندی صورت می گرفت و هرکس که جزو گروه پایین تر قرار می گرفت مشمول طرح می شد و در غیراین صورت چه کارگر و چه کارمند و... از دایره طرح خارج می شد؟

مجدد تاکید می کنم اگر این اشتباهات فقط ناشی از نبود اطلاعات دقیق و نحوه اجرا در عمل بود تا این حد برغیرکارشناسی بودن تصمیم اولیه اصرار نمی ورزیدم و مشکلات را ناشی از ضعف های اجرایی می دانستم که برای هر کارگسترده ای طبیعی است و به مرور برطرف می شود اما وقتی اشتباهاتی در سیاست گذاری طرح وجود دارد آن هم تا این حد بزرگ که هرفرد عادی می تواند نادرست بودن آن را تشخیص دهد نمی توان برای تیم باتجربه دولت یازدهم ابراز تعجب نکرد.

البته خوشبختانه اظهارات وزیرکار که در ساعات پایانی شب گذشته منتشر شد نشان از اصلاح سیاست های تعیین شده می دهد، این "تدبیر" کمی دیرهنگام باعث ایجاد "امید" در مردم می شود که این طرح مناسب، هم ادامه پیدا می کند و هم با رفع شدن نقص هایش در حوزه سیاست گذاری و اجرا با احساس عدالت بیشتر همراه خواهد شد.

کیهان:ما می توانیم از این گویاتر؟!

«ما می توانیم از این گویاتر؟!»عنوان یادداشت روز روزنامه کیهان به قلم محمد ایمانی است که در آن می خوانید؛ از سال 1945 که جنگ جهانی دوم به سر آمد تا سال 2014 میلادی، 69 سال فاصله است. اگر این 7 دهه را به دو مقطع تقسیم کنیم، بی تردید در سیمای تحولات مقطع دوم، میل به دور شدن هرچه بیشتر از ژئوپلتیک قدرت در مقطع اول را مشاهده خواهیم کرد. اگرچه پایان جنگ جهانی دوم، اعلام ابرقدرتی آمریکا و شوروی و تشکیل دو قطب بزرگ قدرت بود، اما از اواخر دهه 80 میلادی آثار ضعف در بلوک شرق ظاهر شد و در طلیعه دهه پایانی هزاره دوم (سال 1991) با فروپاشی شوروی، دولت آمریکا کدخدایی خود را بر جهان اعلام کرد. در حقیقت میل استیلا و استکبار آمریکا علی الدوام میل به بسط و توسعه بیشتر داشت. اما طلوع آفتاب انقلاب اسلامی ایران در میانه این 69 سال سپری شده (1357ه‍..ش- 1979م) باعث دگرگونی و انقلاب استراتژیک در نقشه تحولات شد.

تفاوت چندانی نمی کند تحلیلگر، طرفدار انقلاب اسلامی باشد یا مخالف آن و یا بی طرفی پیشه کند. در هر سه احتمال، واقعیت انقلاب اسلامی و قدرتمندی و اثرگذاری و تغییرآفرینی آن چنان بزرگ است که قابل انکار نباشد. اصل وقوع پیروز این انقلاب به نام دین، یک اتفاق قالب شکن است. در روزگاری که کمونیست های بلوک شرق می گفتند دین افیون رخوت انگیز توده هاست، بلوک غرب ادعا می کرد دوره دین به مثابه خرافه و افسانه سپری شده و قباله روزگار جدید را باید به نام لیبرال دموکراسی زد. بلوک شرق مدعی بود تنها راه مبارزه با امپریالیسم، کمونیسم است و دین مخدری بیش نیست؛ و از آن سو، جبهه سرمایه داری و لیبرال- دموکراسی ادعای بزرگتری را پیش می کشید مبنی بر اینکه اساسا دوره انقلاب سپری شده و دیگران حداکثر باید به این قبله اومانیستی اقتدا کنند تا شاید بازتاب بخشی از پیشرفت های غرب جدید در آینه زندگی آنها بتابد و جزو کشورهای «در حال توسعه» شوند. سرنوشت دین چه می شد؟ می گفتند دین مربوط به دوره ماقبل علم و دانش و تجربه است و اکنون در هاضمه قوی لیبرال- دموکراسی و سکولاریسم هضم و جذب خواهد شد. انقلاب اسلامی در همین دوره کُری خوانی دو جبهه بزرگ قدرت، فضای قبضه شده جهان سیاست را شکافت و طرحی نو درانداخت.

انقلاب کبیر اسلامی درست از بطن ژاندارمری آمریکا در قلب غرب آسیا (خاورمیانه) به دنیا آمد. شاه ژاندارم گماشته غرب در این منطقه بود و انقلاب اسلامی، شاخ شاه را که شکست، اصالتا شاخ آمریکا را شکست اما نه اینکه، کمترین تکیه ای به بلوک شرق و ایدئولوژی آن داشته باشد. حالا تئوری های گونه گون انقلاب در آکادمی های واشنگتن و نیویورک و لندن و پاریس و مسکو به هم ریخته بود. پس لرزه های این زلزله بزرگ، کم از اصل این «قدرت لرزه» و «سیاست لرزه» نداشت. اشغالگران فلسطین تا سال 1982 میلادی که  جنوب لبنان را اشغال کردند، روی نوار پیروزی در جنگ های 1948، 1956، 1967 و 1973 حرکت کرده بودند اما ریشه ای که انقلاب اسلامی در جنوب لبنان دواند، خبر از شکستن شیشه عمر اسرائیل می داد چه آن که ماندگاری این رژیم صرفا به القای اسطوره شکست ناپذیری بود و این اسطوره، متاثر از پژواک انقلاب اسلامی در سال 2000 و 2005 (عقب نشینی از جنوب لبنان و غزه) و سال های 2006، 2008 و 2012 (جنگ علیه حزب الله و حماس) شکست.  اما فراتر از همه این قالب شکنی های خیره کننده، آن دفاع 8 ساله انقلاب نوپای ایران در مقابل حمله ارتش رژیم صدام- به نیابت از غرب و با حمایت موثر شرق-قرار دارد که «قدرت غلبه بر چالش های ویرانگر» را به عنوان «امر واقع»، به همه تحلیل ها و ادعاها تحمیل کرد. انقلاب ایران برای دومین و چندمین بار، ناظران منصف و بی طرف را برای این شعار راهبردی به شهادت گرفت که «ما می توانیم».

طیف کم مایه و بی انصاف از مدعیان روشنفکری به تقلید از ایدئولوگ های لیبرالیسم و کمونیسم می گفتند و هنوز هم می گویند ما منطق اعجازگری و معجزه را نمی فهمیم؛ البته تبصره و استثنا قائل می شدند- هرچند راست نمی گفتند- مبنی بر اینکه «مگر قابل مشاهده و تجربه باشد و زیر تیغ جراحی یا میکروسکوپ بیاید». ما تبار اینان را می شناسیم که در برابر هر پیامبر عظیم الشأنی (صلوات الله علیهم اجمعین) معجزه خواستند اما چون به چشم دیدند، باز لجاجت و انکار کردند و رسولان حق را متهم به جادوگری و کاهنی و شاعری و دیوانگی کردند. «فماذا بعد الحق الا الضلال. پس از حق- و رویگردانی و سرپیچی از آن- چیست جز گمراهی و ضلالت؟». گفت الفضل ما شهدت به الاعداء. آنها که کریم سنجابی را می شناسند، می دانند که در روزگار صدارت دکتر مصدق، وزارت  کرده بود و مقارن انقلاب  دبیرکل جبهه ملی بود. او پیش از بختیار، گزینه نخست وزیری در رژیم شاه بود اما توافق حاصل نشد. سنجابی پس از پیروزی انقلاب در دولت موقت به مدت 2 ماه وزیر خارجه شد و به آمریکا گرایش داشت. بعدها گروه های اپوزیسیون به وی اعتراض کردند. اعتراض را وبسایت گویانیوز در تاریخ 19 بهمن 1390 این گونه روایت کرده است: «پس از پیروزی انقلاب و استقرار نظام کنونی، گروهی از سیاسیون به کریم سنجابی گله مند بودند که چرا با به راه انداختن تظاهرات حزبی، از خمینی حمایت کرده بود؟ سنجابی در جواب این  سوال با پوزخندی جواب می دهد که «ما نه تنها در بهترین شرایط هرگز قادر به کشاندن مردم به خیابان ها آن هم کمتر از 50 نفر نبودیم و همیشه در حسرت راهپیمایی میلیونی بودیم که خارج از بضاعت ما بود بلکه این نفوذ شخصیت و کاریزمای آیت الله خمینی بود که ما را هم به دنبال خود کشاند...». گویا نیوز ادامه می دهد «این اگرچه واقعیتی است تلخ اما باید قبول داشت که مهمترین شاخص اعتنا به تاثیرگذاری یک گروه سیاسی، داشتن حمایت مردمی است. بی تعارف، هیچ یک از گروه های اپوزیسیون تاکنون دارای چنین کاریزمایی نبودند آنقدر که حتی در تجمیع طرفداران خود در خارج از کشور لنگ می زنند».

روایت دیگر مربوط به فرخ نگهدار رئیس گروهک فدائیان خلق است که در فتنه سال 1388، در حلقه لندن فعال بود و با شبکه دولتی بی بی سی همکاری می کند. وی 15 بهمن 1390 در مصاحبه با وبسایت میهن می گوید «من از سال های 41 و 42 شاهد مواضع آقای خمینی بودم و در 10 سال بعد فهمیدم آیت الله خمینی یکی از شخصیت هایی است که در کشور نفوذ فوق العاده دارد و تکیه او بر مردم و به خصوص توده های تهیدست کشور است و برای این که امر خود را پیش ببرد، اتکایی به خارج ندارد... این نگاه [ادعا] که او در فضای سیاسی کشور ناشناخته بود، بیشتر ناشی از نگاه افراد متجدد است نه واقعیت. من به خاطر دارم در سال 1349 در دهات اطراف کاشان همراه با دوستم احمد اشرف سفر می کردیم و می دیدیم در خانه روستاییان آنجا عکس آقای خمینی بر دیوار بود و سخنش اعتبار داشت. اعتبار او یکی به خاطر ستیز با نیروهایی بود که فعالان سیاسی و قشرهای عادی جامعه آن را مطامع سلطه جویانه می دیدند و خصوصیت دیگر، تکیه بر ارزش های دینی بود. سخن ایشان در ذهن و دل جامعه ایرانی بیشتر رسوخ می کرد به نسبت حرف ها و نشانه هایی که ما با خود حمل می کردیم. مثلا ما داس و چکش را به خیابان می بردیم و آنها پرچم امام حسین[ع] را به صحنه می آوردند. من کاملا عنوان «امام» را انتظار داشتم و برایم دور از ذهن نبود. آیت الله خمینی برای همه ایرانیان کسی بود که سد بزرگ شکست ناپذیر شاه را شکست و این قدرت، تلألویی را ساخت که چشم ها را به سوی او خیره می کرد. این روانشناسی ایجاب می کرد برای ایشان نامی مثل رهبر، پیشوا یا امام انتخاب شود».

همه هنر امام خمینی(ره) این بود که به تأسی از اسوه بزرگ الهی - پیامبر اعظم(ص)- بندگی حق و سرنسپردن به باطل و طاغوت ها را با موفقیت به محک آزمون گذاشت. امام قدم به قدم، راهبرد «ما می توانیم» را به اجرا گذاشت و از یک ملت تحقیر شده که ناتوانی اش را با ناتوانی در ساختن لولهنگ و آفتابه به رخ می کشیدند، ملتی دارای اراده و جسارت و خطرپذیر و مجاهد ساخت. این معجزه احیاگری در مقیاس احیای یک ملت را می شود زیر ذره بین مطالعات اندیشمندان علوم اجتماعی و سیاسی گذاشت. نفس 35 سالگی انقلاب، بیش از هر استدلال و استنتاج دیگری دلیل بر این ادعاست که این انقلاب قدرت غلبه بر چالش های بزرگ را دارد، همچنان که برخلاف مسیر تاریخ 200 سال اخیر ایران، از عهده یک جنگ بنیان افکن برآمد. و چنان که در این 35 سال، چالش های مهیبی چون تجزیه طلبی و آشوبگری گروهک های مستظهر به بیگانگان، ترور شخصیت های تراز اول و تحریم های 3 دهه ای را مهار و مدیریت کرده است. وابستگی 50 درصدی به بنزین، تجربه نزدیک ماست که باعث شد دشمنان ما همین نقطه ضعف را گروگان بگیرند و تحریم فروش بنزین به ایران را در دستور کار قرار دهند. آیا جز این است که با همه اما و اگرها از عهده تولید بنزین در داخل برآمدیم؟ مدتی بعد همان دشمنان بدذات، نیاز ما به سوخت اتمی 20 درصد رآکتور تهران را - که درمان 800 هزار بیمار صعب العلاج منوط به آن و تولید رادیو دارو بود- فرصت مناسبی برای از پا انداختن ملت ایران یافتند؛ با این فرض که این بار بی تردید ملت ایران زانو می زند. رحمت واسعه حق نثار روح دانشمند گمنام و مجاهد شهید دکتر شهریاری باد که کمر شیطان بزرگ را شکست و گزینه سوخت 20 درصد را روی میز گذاشت. «ما می توانیم» از این گویاتر؟!

جبهه دشمنانی که در این 35 سال به تواتر از انقلاب اسلامی ایران سیلی خورده اند و طنین بلند این سیلی در جهان پیچیده، در برابر استقامت همراه پیشرفت چه می توانند بکنند جز آن که ریشه ها و پایه ها را هدف بگیرند. یکی از آن ارکان، همین منطق محاسبه شده، واقعی و کارساز «ما می توانیم» است.  محور مهم تهاجم امروز دشمن، تلقین گزاره «شما نمی توانید» با ادبیات بومی شده «ما نمی توانیم»! و از زبان برخی مدعیان روشنفکری و سیاستمداری در داخل است. ناتوی فرهنگی و کارگزاران ایرانی آن برآنند که با شعبده بر سر واقعیت، ملت و حاکمیت ایران را وادار به تجدید نظر در محاسبات و منطق خود کنند. درباره چند و چون پروژه «ما نمی توانیم!» باید در مجالی دیگر نوشت.

جمهوری اسلامی:پوست خربزه سبد کالائی زیر پای دولت

«پوست خربزه "سبد کالائی" زیر پای دولت»عنوان سرمقاله روزنامه جمهوری اسلامی است که در آن می خوانید؛علاقمندان دولت یازدهم و دغدغه مندان نسبت به نظام و کشور این روزها آرزو می کنند آقای روحانی به جای جمله معروفش در مناظره های انتخاباتی که "من سرهنگ نیستم" می گفت "من، پوپولیست نیستم."

واقعیت این است که اصل تصمیم دولت یازدهم مبنی بر توزیع مقداری ناچیز از مایحتاج اولیه بین اقشار خاصی از مردم که نام "سبد کالایی" بر روی آن گذاشته شد برای اهل دقت وتحلیل کافی بود تا بفهمند یا اگر می دانستند مطمئن تر شوند که دولت موسوم به تدبیر و امید نیز در پوپولیسم و شعارگرایی چندان از اسلاف خود در دولت های نهم و دهم متفاوت و متمایز نیست.

این تصمیم نادرست و عجولانه که مانند تمامی تصمیماتی از این دست با توجیهاتی از جنس کمک به اقشار محروم اتخاذ شد، در مرحله اجرا نیز پرده ای دیگر از ناپختگی دولتمردان را در آشکار ساختن سازوکارهای لازم برای آن وعده بزرگ را بالا زد تا مشخص شود اصرار بر جلب رضایت کوتاه مدت مردم یکی از معمول ترین عادت ها و تاکیدات دولت ها است حتی اگر این دولت ها، عناوین تدبیر و امید را یدک بکشند.

واقعیت این است که دولت آقای روحانی در مورد توزیع سبد کالایی از دو جهت دچار اشتباهات فاحشی شد؛ نخست اصل اتخاذ این تصمیم و دوم شیوه اجرای آن.

کارشناسان بسیاری در بدو طرح موضوع توزیع سبد کالایی، این اقدام را تکرار اشتباه دولت قبل در مورد توزیع یارانه نقدی ارزیابی کردند.

این درست است که این سبد آثار تورمی به دنبال نخواهد داشت و مانند توزیع پول آن هم از منابع نادرست، پایه پولی، نقدینگی و تورم را افزایش نمی دهد اما به چند دلیل مشکلاتی مشابه مشکلات توزیع یارانه نقدی دارد.
از جمله اینکه به علت نبود آمار و اطلاعات دقیق از دریافت کنندگان بالفعل و بالقوه این سبد فهرست دریافت کنندگان به شدت غیردقیق، پراشتباه و ناقص است. نکته عجیب این است که با وجود سابقه سه ساله توزیع یارانه نقدی، هنوز آمار روشنی از تعداد دریافت کنندگان یارانه در سطح خردتری از استان ها وجود ندارد و مشخص نیست در هر شهرستان یا بخش و روستایی از کشور، چند نفر یارانه نقدی دریافت می کنند. به همین خاطر نیز مشخص نبود و نیست در هر منطقه کوچکتر از واحد استان به چند نفر سبد کالایی تعلق خواهد گرفت.

نکته مهم دیگر فقدان استاندارد یا همان غربال افراد برای دریافت سبد کالایی است. به نظر می رسد دولت یازدهم برای تعیین مشمولان دریافت این سبد به شدت دچار خطا در هدفگیری شده است چرا که قرار گرفتن نام تمام کارمندان دولت و حذف کارگران با حقوق بالای 500 هزار تومان از فهرست دریافت کنندگان سبد کالایی، خطای فاحشی در تعیین گروه هدف دولت بابت توزیع این سبد است؛ با توجه به اینکه حداقل پایه حقوق قانون کار در سال جاری حدود 490 هزار تومان است قطعاً بسیاری از کارگرانی که تنها چند هزار تومان از 500 هزار تومان بیشتر حقوق می گیرند ولی به شدت نیازمند دریافت این سبد هستند از فهرست جا مانده اند ولی کارمندان فراوانی که دریافتی آنان به مراتب بیشتر از کارگران است، این سبد را دریافت می کنند!

گذشته از این، در میان افراد با شرایط مشابه یکدیگر نیز شاهد وحدت رویه نیستیم به گونه ای که در یک بنگاه یا اداره و... افرادی با حقوق های فلان مقدار سبد کالایی را دریافت کرده اند و افراد دیگری با همان میزان حقوق مشمول دریافت نشده اند! این گذشته از مواردی است که در سازمان ها و... مدیران و معاونان که کارمند دولت هستند مشمول دریافت شناخته شدند ولی کارکنان شرکتی که مشمول قانون کار هستند، سبد دریافت نمی کنند و موارد مشابه فراوانی که این روزها همه ما سراغ داریم.

جنبه دیگر اشتباه دولت نیز به شیوه اجرا از نظر زیرساخت های فنی باز می گردد. اخبار و شنیده ها طی این مدت از ضعف شدید شرکت های انتخاب شده برای اجرای عملیات فنی توزیع سبد کالایی حکایت دارند. مشخص نیست شرکت انتخاب شده برای اجرای بخش فنی این طرح که مسئولیت برقراری ارتباط میان سامانه های اطلاعاتی حاوی اسامی سرپرستان خانوار و فروشگاه های توزیع کننده و پایانه های فروش را برعهده دارد بر چه مبنایی انتخاب شده است خصوصاً اینکه به گفته فعالان این حوزه، اجرای چنین طرح بزرگی نیازمند برخورداری از زیرساخت های فنی بسیاری است که متأسفانه شرکت انتخاب شده، فاقد این امکانات است؛ شرکتی که مشخص نیست براساس چه معیارهایی انتخاب شده و درآمدی چند ده میلیارد تومانی از این رهگذر کسب می کند!

نشانه وجود این ضعف را نیز گذشته از اظهارات غیررسمی مسئولان و کارشناسان درگیر این طرح می توان در تأخیرهای مکرر زمان توزیع، اختلال شبکه بانکی در بدو اجرای طرح، از کار افتادن سامانه پیامکی اولیه پس از افزایش تعداد استعلامات و... مشاهده کرد.

با توجه به مجموع این موارد بیراه نیست اگر بگوئیم، توزیع سبد کالایی یکی از بزرگترین اشتباهات دولت یازدهم در چند ماه فعالیتش می باشد. دولت، خود را ناگزیر کرده است توزیع این سبد را ادامه دهد همان گونه که نه تنها دولت قبلی با وجود کسری شدید منابع ناگزیر از ادامه پرداخت این یارانه بود بلکه دولت یازدهم نیز هنوز حتی جسارت تعدیل و تصحیح فهرست یارانه بگیران را پیدا نکرده است و احتمالاً پیدا نخواهد کرد. حال با توزیع سبد کالایی داستان یارانه های نقدی به گونه ای دیگر تکرار می شود در حالی که هدفمندی و جامعه هدف این سبد به شدت زیر سئوال است.

پرسش جالب اینجاست که دولت یازدهم چرا به چنین راهی پا گذاشت؟ آن هم در حالی که جامعه و افکار عمومی اصلاً چنین انتظاری از دولت نداشت تا دولت بخواهد در پاسخ به آن توقع چنین اقدامی را آن هم اینقدر عجولانه انجام دهد ولی اکنون چنین توقعی پدید آمده است! این هشدار را روزنامه جمهوری اسلامی در سرمقاله خود پس از گزارش 100 روزه رئیس جمهور داد ولی متأسفانه مورد توجه قرار نگرفت.

به این ترتیب چندان بدبینانه نخواهد بود اگر نسبت به نیت پیشنهاددهندگان اجرای این طرح به دولت خوشبین نباشیم کما اینکه از سوی دیگر باید به تدبیر دولتمردان شک کرد چرا که با هر متر و معیاری که بسنجیم، سبد کالایی پوست خربزه بزرگی است که زیر پای دولت تدبیر و امید گذاشته شده است.

با این مورد نمیتوان کاری کرد جز اینکه تجربه ای شود برای آنکه رئیس جمهور روحانی بار دیگر پای خود را روی چنین پوست خربزه هائی نگذارد.

رسالت:تکلیف ما و گزینه نظامی

«تکلیف ما و گزینه نظامی»عنوان سرمقاله روزنامه رسالت به قلم محمدکاظم انبارلویی است که در آن می خوانید؛نهضت امام خمینی (ره) در آستانه پنجاه سالگی است. پنجاه سال پیش مردی در تاریخ ایران طلوع کرد که نقش او در نوع خود در تاریخ جهان کم نظیر است.

او پرچم استقلال و آزادی ایران را به تنهایی به دوش کشید بی آنکه واهمه ای از قدرت ها داشته باشد. پیش از او نیز دو نهضت مشروطه و ملی شدن صنعت نفت را ملت ایران پشت سر گذاشته بود که هر کدام در کمتر از یکسال به بیراهه رفت و به شکست انجامید. اما امام خمینی (ره) توانست در کمتر از 15 سال تلاش، مرارت و سختی، زندان و تبعید، نهضت را به ثمر برساند. امروز ما در حال برگزاری جشن
35 سالگی پیروزی انقلاب هستیم.

ملت بیدار ایران نیم قرن است به ندای هل من ناصر رهبری پاک خود لبیک گفته است و طی سه دهه گذشته از هیچ کوششی جهت همراهی رهبری نهضت، کوتاهی نکرده است.

دشمنان اسلام و ایران تهمت ارتجاع سیاه به او زدند و گفتند "آخوندها می خواهند ایران را به عقب برگردانند" و چالش دروغین"سنت و مدرنیته" را پیش کشیدند. گفتند علم و دین با هم جمع نمی شوند، آخوندها می خواهند ما را در عصر فضا مجبور کنند با اسب و الاغ مسافرت کنیم.امروز به برکت حاکمیت "عدل" و "علم"، دانشمندان این مرز و بوم در فناوری های نوین آنچنان پیشرفت کرده اند که حیرت جهانیان را برانگیخته اند. امروز در نانو تکنولوژی، انرژی هسته ای، پزشکی و در سطوح علوم انسانی و تجربی شاهد پیشرفت های محیرالعقول هستیم.

لذا همان ها که انقلاب را متهم به ضدیت با علم و مخالفت با مظاهر مثبت مدرنیسم می کردند با تهدید و تحریم بر روی ملت ایران خنجر کشیدند و دانشمندان کشور را به تیغ ترور سپردند. از همه عجیب تر آنکه آنها اکنون به راهبرد پلمب کردن پیشرفت های علمی ایران روی آورده اند.تبهکاران جهانی علیه ملت جنگ داخلی و جنگ تحمیلی راه انداختند تا شاید مانع پیشرفت کشور شوند. ملت از این دو عقبه به سلامت عبور کرد. آنها به جنگ نرم و تهاجم فرهنگی روی آوردند. علما، مراجع و نخبگان بر این دو هم غلبه یافتند و با مهار آن انقلاب را چون گوهری گرانبها پاس داشتند. اما دشمن از پای ننشست و بی پروا سخن از گزینه نظامی به میان آورد.

گزینه نظامی چیست؟ این پیام که هراز چندی مقامات سیاسی و نظامی آمریکا به آن تفوه می کنند چیست؟ تا چه حد باید آن را جدی گرفت؟

واقعیت این است که "گزینه"ای در کار نیست. اگر هم هست چند "بوزینه" هستند که هر از چندی شکلک در می آورند تا عده ای خام، ضعیف و فاقد بنیه انقلابی در میان مسئولان ما را بترسانند.

ملت ایران هیچ گاه از این تهدیدها نهراسیده و به مسیر حرکت خود ادامه می دهد. امروز میلیون ها جوان در ایران در آرزوی آن هستند تا پنجه در پنجه تفنگداران آمریکایی در زمین، هوا و دریا بیندازند و انتقام خون شهدای جنگ تحمیلی، شهدای ترور و شهدای جنگ نرم را بگیرند. امروز توان ارتش، سپاه و بسیج مردمی به حدی است که این طور نیست که دشمنان در یک روز از غرب و جنوب، هزاران کیلومتر از خاک ایران را در نوردند و 8 سال یک جنگ را بر ملت تحمیل کنند. امروز ما می دانیم نقطه ضعف دشمن کجاست و نقطه قوت خودمان چیست. حداقل در جنگ 33 روزه یک آزمایش کوتاه و مختصر انجام دادیم و نتیجه آن را هم دیدیم.

همین روزها بود که امام (ره) در میان هلهله و شادی و فریادهای انقلابی ملت ایران پس از 15 سال تبعید وارد کشور شد. او دولت تشکیل داد و به دهان دولت نحیف و رنجور تتمه 2500سال استبداد زد و ظرف ده روز آن را ساقط کرد. در این 10 روز گزینه نظامی طرفداران استبداد و آمریکا روی میز بود اما با یک فرمان امام (ره) به باد فنا رفت. قرار بود توفان به پا کنند اما با یک نسیم الهی و انقلابی آن توفان محو شد.

ملت ما طی 35 سال گذشته مار گزیده شده اند، نباید به دشمنان اجازه دهیم حتی به فکر این بیفتند که ما را از ریسمان سیاه و سفید بترسانند.

بزودی دور دوم گفتگوهای ایران با 1+5 آغاز خواهد شد. باید دقت کرد و کاستی های دور اول را جبران کرد. نباید به دشمن اجازه دهیم تفسیرهای خارج از متن توافقنامه را به متن سوار کند. نباید به آنها اجازه دهیم حکم پلمب کردن پیشرفت های علمی و دستیابی به فناوری های نوین در ایران امروز را با تکیه بر یک منطق قرون وسطایی بر ما تحمیل کنند.

متن توافق به ما این اجازه را می دهد هر جا که تشخیص دادیم آنها بر سبیل فریب و نیرنگ حرکت می کنند به این بازی خاتمه و مسیر درست گذشته را ادامه دهیم.

ملت ایران توقف پیشرفت های علمی و محروم شدن از فناوری های نوین را تحت هیچ شرایطی برنمی تابد. ملت ایران خود را آماده می کند تا در 22 بهمن امسال یک پیام قاطع به اشرار جهانی بدهد و حساب خود را با آنها صاف کند.

سیاست روز:آیا اینگونه اشتیاق! در شان ملت ایران است؟

«آیا اینگونه اشتیاق! در شان ملت ایران است؟»عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم محمد صفری است که در آن می خوانید؛نباید از یاد ببریم و فراموش کنیم که از آن زمان تاکنون، زمان زیادی هم نگذشته است. داستان ما، مال چند صدسال پیش نیست. سری بچرخانیم می توانیم، خیلی زود، آن را دوباره مرور کنیم. مقطعی از تاریخ ایران اسلامی است که ۸ سال طول کشید. و از زمان پایان آن تنها ۲۵ سال گذشته است.

آی مردم! آی مسئولان! نگذارید از یاد برود، که اگر برود، روحمان می رود، معنویتمان به یغما می رود. عشقمان از یاد می رود. هنوز دیر نشده است. باز هم می توان به آن دوران بازگشت. عزت و شأن زیادی داشتیم در آن زمان. آن دوران را بدون جنگ هم می توانیم داشته باشیم.

یادتان هست که؟! بچه های شما در همان دوران دفاع مقدس، همان جنگی که تحمیلمان کردند و زخممان زدند؛ یادتان هست؟

ما که ذره ای کوچک و ناچیز از آن دوران هستیم، یادمان هست که مردم خوبمان چگونه ابراهیم گونه، اسماعیل هایشان را به قربانگاه عشق می فرستادند، از زیر قرآن ردشان می کردند و آب پشت پا می ریختند به پایشان. کوله هایشان را با نان و خرما و کنسروی پر می کردند تا آذوقه راهشان باشد و توشه سنگرهایشان. آنجا هم که می رسیدیم باز هم از سفره های خود از شکم خود می زدند و برایمان هدیه می فرستادند تا مبادا بچه هایشان، رزمندگانشان، دلاورانشان گرسنه بمانند.

آی مردم! یادتان هست؟ همین خود شما بودید که برایمان می فرستادید آن کمپوت و کنسرو را، آن بیسکویت و نان را، و بر روی کاغذی می نوشتید؛ «هدیه ای کوچک برای دلاوری بزرگ، ما را ببخشید که بیشتر از این نداریم. نوش جانتان!؟»

همان زمان ما هم می دانستیم که شما هم در مضیقه اید، کم دارید، تحریم است و فشار اقتصادی. خورد و خوراکتان، معیشتتان کم شده است. با کوپن اموراتتان را می گذراندید. به اندازه ای که دور سفره کوچکتان بنشینید واز همان اندک هم بزنید برای ما! دلتان بزرگ بود. به بزرگی خورشید و عشق، معرفتتان شرمنده مان می کرد. عزت نفستان، مناعت طبعتان ما را دلگرمی می داد به ادامه راه، راهی که سرافرازی را برای شما مردم خوب و دوست داشتنی آرزو می کرد.

فرزندان شما هم در آن کوران جنگ و دفاع، از ناموس و دین و آیین، شرمشان می آمد آن هبه های شما را، آن دسترنج ارزشمند را نوش جان کنند، که شما می گفتید نوش جانتان!

بچه های شما همان ها را هم تقسیم می کردند بین خود، نمی خوردند و نگه می داشتند برای روز مبادا. در برابر دوربین هم که قرار می گرفتند، می گفتند به لطف مردم خوبمان همه چیز هست. مردم نگران نباشید ما وضعمان خوب است، خوب می خوریم، نگران نباشید. اما شما خوب می دانستید که بچه هایتان دروغ مصلحتی می گفتند، باز هم برایمان می فرستادید، آن آجیل ها در بسته های کوچک یادتان هست برایمان می فرستادید؟

چند دانه پسته، بادام، نقل و نخودچی. یادش به خیر! مرباهای خوشمزه تان که دست پخت مادرهای مهربان این دیار عاشق پرور بود، چه صفایی داشت.

چقدر زود گذشت. حیف! ناگهان چه شد که اینگونه شد؟! چرا؟ اصلاً از خودمان پرسیده ایم یا می پرسیم چرا؟
آن اوضاع وخیم تر بود یا الان؟!

یادتان بیاید آن هنگام که سکه می فروختند بانک ها در دولت پیشین و خیلی ها از صبح خیلی زود از ساعت ۲ یا ۳ صبح می آمدند و صف می کشیدند تا چند سکه بخرند و پشیزی سود ببرند. یادتان هست؟ صحنه های زیبایی نبود صف های طولانی خریدن سکه! بود؟

کرامت را فدای سکه کردند برخی آدم ها، شاید بعداً تلنگری به خود زده باشند که این چه کاری بود که کردیم، شاید هم نه!

مگر دنیا چقدر ارزش دارد که کرامت انسانی، عزت نفس در گرو آن سکه برود؟!
امیر مؤمنان، مولای متقیان، می فرمایند؛ «آبروی تو جامد است و با سوال و درخواست، قطره قطره می ریزد. بنگر که قطرات آبرو را پیش چه کسی می ریزی!»

روز گذشته هم، روز خوبی نبود. صف های طولانی برای گرفتن سبدی که کالاهایش، شاید، کرامت را به حراج گذاشت.

خودمان هم مقصریم، اصلاً همه تقصیر داریم. از من گرفته تا بقیه مردم! تغییر دادیم طبع مردم را، طبع نازک و لطیف مردم عوض شد آن هنگام که به همه چیز دنیایی نگاه کردیم.

مسئولان هم مقصرند. مدیر شده اند برای این که کشور را اداره کنند. راهنمایی کنند. تدبیر کنند که مردم مشکل نداشته باشند. نه این که مشکلی بر مشکلات آنان آوار شود.مسئولان هم باید کرامت را ارزش ایرانی را حفظ کنند. عزت نفس را بازگردانند.

مردم که نخواسته بودند این سبد کالای عزتمندانه را، خواسته بودند؟ دولت هدیه ای داد، و ای کاش راه بهتری برای این هدیه می یافت، تا مردم کرامتشان حفظ شود.

صف های طولانی برای گرفتن آن «سبد» راهی نبود برای حمایت از نیازمند واقعی، که پلی بود که بگذریم از آبروی خویش.

ان شاء الله نیت خیر است. اما مردم به خود آییم و به دوران عزت و اقتدار دفاع مقدس باز گردیم. کم می خوردیم، اما عزت داشتیم.
 
تهران امروز:شأن مردم رعایت شد؟

«شأن مردم رعایت شد؟»عنوان سرمقاله روزنامه تهران امروز به قلم ایرج ندیمی است که در آن می خوانید؛اختصاص دادن سبد کالایی ایده خوبی بود که متاسفانه با بی تدبیری به یک مشکل تبدیل شد. دولت در اجرای طرحی که خودش مبدع آن بود بی سلیقگی به خرج داده و در حال حاضر شاهد اعتراض های گسترده مردم در اکثر نقاط کشور هستیم. اگر واقعا قرار بود عده کمی مشمول دریافت این سبد کالایی باشند این همه تبلیغات و سر و صدا لازم نداشت. مردم در حال حاضر در مورد این موضوع توجیه نیستند. با توجه به سوابق گذشته از جمله پرداخت یارانه نقدی و عیدی های دولت گذشته تصور بخش عظیمی از مردم این است که این سبد کالایی به آنها تعلق خواهد گرفت. وقتی از طرف دولت هم توضیحات قانع کننده در مورد نحوه انتخاب افراد مشمول داده نشده است گروهای مختلف مردمی حق دارند بپرسند که چرا مشمول دریافت این سبد نیستند.

دولت اعلام کرده به افرادی با درآمد زیر 500 هزار تومان این سبد تعلق می گیرد. اولا مبنای انتخاب این رقم چیست؟ آیا این رقم خط فقر است؟ و مسئله مهم تر کسانی که کلا درآمدی ندارند و آمارشان هم جایی ثبت نشده تکلیف شان چیست؟ این سبد کالایی البته مشکلات دیگری هم دارد. ما شاهد هستیم که کالاهای خارجی به جای کالاهای تولید داخل در این سبد جا گرفته است. باید برای نمایندگان و مردم توضیح داده شود علت این انتخاب چیست؟

آیا ما نباید از تولید داخل حمایت کنیم؟ به سرانجام رساندن این ایده خوب نیازمند تدبیر است اما متاسفانه مشاهده می کنیم دولت تدبیر و امید در این موضوع با بی تدبیری عمل کرده و همین باعث اعتراض های بجا و بحق مردم شده است. این موضوع بسیار مهم است و ممکن است حتی باعث ایجاد یک گسست در میان جامعه شود. باید طوری عمل می شد که به انتظارات ایجاد شده پاسخ داده شود و اگر هم امکان پاسخگویی به انتظارات را نداشتند باید مردم را قانع می کردند.در حال حاضر متاسفانه مردم سر در گم هستند. بازنشستگان به صف های طولانی رفته اند و دست خالی بازگشته اند؛ این موضوع جای تامل دارد. ضمن اینکه در این مسئله اساسا به شأن مردم توجه نشده است.

به هر حال اقشار مختلف در جامعه ما با هم در ارتباط هستند. اتفاقاتی که در برخی فروشگاه ها افتاده و برخی برخوردهای صورت گرفته با مردم رنج آور است. دولت باید در سریع ترین زمان این نقایص را رفع کند. به هر حال مدیران دولت، تازه در سمت های شان قرار گرفته اند و این اشتباهات هم قابل جبران است اما به شرطی که اراده ای برای جبران آن وجود داشته باشد. در کنار همه مسائل مورد بحث در توزیع این سبد باید مسائل جامعه شناختی و توجه به حفظ شأن مردم هم در نظر گرفته شود در غیر این صورت ممکن است این مسئله تولید نارضایتی پنهانی کند که به صورت های مختلف در آینده خود را نشان دهد.   

وطن امروز:ایران و مسأله برچیدن

«ایران و مسأله برچیدن»عنوان سرمقاله روزنامه وطن امروز به قلم مهدی محمدی است که در آن می خوانید؛اظهارات مقام های ایرانی در دو هفته گذشته درباره آنچه آمریکایی ها «مسأله برچیدن» (Dismantle) می خوانند، امیدوار کننده بوده است. چند هفته پس از آنکه مقام های آمریکایی بویژه جان کری، وزیر خارجه این کشور مکررا از واژه برچیدن برای توصیف برنامه آینده خود در قبال تاسیسات غنی سازی ایران استفاده کردند، هم رئیس جمهور روحانی و هم وزیر امور خارجه به این موضوع واکنش نشان دادند. روحانی و ظریف هر دو در حاشیه اجلاس داووس تاکید کردند: هیچ سانتریفیوژی در ایران برچیده نخواهد شد. این جمله با چنان قاطعیت و بدون هرگونه استثناگذاری بیان شد که منابع غربی بلافاصله از آن نتیجه گرفتند که اگر ایران در موضع خود جدی باشد، احتمال دستیابی به توافق نهایی بسیار کاهش می یابد. اگرچه هنوز مذاکرات درباره توافق نهایی آغاز نشده و این موضوع طبعا اصلی ترین مساله ای است که در آن مذاکرات درباره آن بحث خواهد شد اما چند نکته مهم وجود دارد که همین حالا باید بر آنها تاکید کرد.

1- نخستین مساله این است که وقتی آمریکایی ها درباره برچیدن بخش هایی از برنامه هسته ای ایران سخن می گویند به محتوای توافق درباره گام نهایی با ایران نظر دارند اما متقابلا وقتی مقام های ایرانی درباره «برچیده نشدن حتی یک سانتریفیوژ» حرف می زنند، مقصودشان تعهدات ایران در گام نخست است. در گام نخست، روشن است که چیزی برچیده نمی شود. آمریکایی ها هم در هدف گذاری های خود گفته اند در گام اول به دنبال عدم گسترش (Halt)و به عقب بازگرداندن (Roll back) بخش هایی از برنامه ایران هستند و هدف گذاری برچیدن مربوط به گام نهایی است. بنابراین مقام های ایرانی باید موضع خود را شفاف کنند، وقتی می گویند چیزی برچیده نمی شود، اگر مقصودشان در گام اول است (که هم اکنون در حال اجراست) این موضوعی بدیهی و البته فاقد ارزش است اما اگر منظورشان در گام نهایی است، آن وقت می توان امیدوار بود و رئیس جمهور و وزیر امور خارجه را تحسین کرد.

2- در ادبیات مقام های آمریکایی این موضوع کاملا شفاف است که برچیدن شامل 3 درخواست اصلی است:

یکم- برچیدن تعداد زیادی از ماشین های سانتریفیوژ در نطنز

دوم- برچیدن کامل تأسیسات فردو

سوم- برچیدن رآکتور آب سنگین اراک

جان کری هفته گذشته به روشنی گفته است عقیده دارد ایران نیازی به تاسیسات غنی سازی در دل کوه (اشاره به فردو) یا رآکتور آب سنگین ندارد. بنابراین وقتی آمریکایی ها درباره برچیدن حرف می زنند مساله بسیار فراتر از تعداد سانتریفیوژهاست.

3- اگر به متن برنامه اقدام مشترک توافق شده در ژنو مراجعه کنیم، متاسفانه مبانی برچیدن بخش هایی از برنامه کاملا در آن دیده شده است. دولت در این توافق پذیرفته است در گام نهایی برنامه غنی سازی ایران باید از حیث مکان (تجمیع کل برنامه در نطنز)، گستره (تعداد ماشین ها)، ظرفیت (نوع ماشین ها و سرعت غنی سازی)، ذخیره مواد (حتی 5 درصد) و اندازه (درصد غنی سازی) محدود شود. علاوه براین، تیم مذاکره کننده پذیرفته است برنامه غنی سازی باید منطبق بر نیازهای عملی ایران و به طور دوطرفه تعریف شود. همه این موارد، نام های مستعار برچیدن است. وقتی قرار است برنامه غنی سازی از 7 جنبه محدود شود، یعنی برنامه غنی سازی که در گام نهایی تعریف خواهد شد محدود تر از برنامه فعلی است و این معنایی جز این ندارد که تیم مذاکره کننده پذیرفته بخش هایی از برنامه فعلی باید برچیده شود. ضمن اینکه می دانیم آمریکایی ها تحریم های اصلی نفت و بانک را برای گام نهایی نگه داشته اند و همین خود قرینه ای است که نشان می دهد از دید آنها درخواست ها در گام نهایی بسیار بلندپروازانه تر از گام اول خواهد بود. اگر بنا باشد برای اظهارات روحانی و ظریف ارزشی قائل باشیم، این امر زمانی منطقی است که سخنان آنها درباره «برچیده نشدن حتی یک سانتریفیوژ» به این معنا باشد که ایران تصمیم گرفته در مذاکراتی که از 29 بهمن آغاز می شود روی تصحیح اشتباهات برنامه اقدام مشترک توافق شده در 3 آذر تمرکز کند و آن بخش هایی از این توافق را که خواستار محدود شدن برنامه ایران در گام نهایی می شود، نپذیرد. اگر چنین باشد تیم مذاکره کننده یک گام به جلو برداشته و باید آن را تحسین کرد.

اما اگر تیم ایرانی به توافق ژنو پایبند بماند، آن وقت متاسفانه باید گفت این حرف ها همه مصرف رسانه ای دارد و در نهایت بخش های مهمی از برنامه ایران برچیده خواهد شد.

4- دولت آمریکا اکنون باید حس کند هدفگذاری برچیدن بخش هایی از برنامه غنی سازی ایران و همچنین برچیدن رآکتور آب سنگین اراک، دست یافتنی نیست. برای تحقق این هدف 2 اتفاق باید بیفتد:

نخست، ایران باید تاکید کند کل برنامه غنی سازی و رآکتور آب سنگین فعلی اش منطبق بر نیازهای عملی است که برای خود تعریف کرده و به بهانه

عدم نیاز عملی نمی توان هیچ بخشی از آن را برچید. اگر مذاکره کنندگان ایرانی واقعا درصدد منتفی کردن ایده برچیدن باشند، استدلال های قدرتمندی در این باره در اختیار دارند.

دوم، ایران باید مساله شفافیت را جایگزین هر نوع تقاضا برای برچیدن کند. چه نگرانی غرب ساخت یک سلاح واقعی در ایران باشد و چه غربی ها نگران باشند که ایران به نقطه گریز غیر قابل شناسایی برسد، راه حل منطقی این است که روی افزایش شفافیت برنامه هسته ای ایران متمرکز شوند. وقتی این برنامه در نهایت شفافیت انجام شود دیگر گریز هسته ای معنا نخواهد داشت. با وجود ابزاری به نام شفافیت، اگر آمریکایی ها همچنان روی برچیدن سانتریفیوژها و رآکتور اراک اصرار کنند باید نتیجه گرفت که هدف آنها نه مطمئن شدن از ماهیت برنامه ایران، بلکه تحقیر ایران است. این نقطه ای است که می توان مذاکرات را در آن متوقف کرد. در آن صورت، توافقی انجام نخواهد شد اما جهان خواهد دید که ایران هیچ مشکلی با مطمئن کردن جامعه جهانی از ماهیت برنامه خود نداشته و تنها در مقابل اراده آمریکا برای تحقیر خود ایستاده است. در این صورت بسیار بعید است که رژیم تحریم ها به شکلی که اکنون موجود است برقرار بماند و کشورهای جهان انگیزه ای برای اجرای آن داشته باشند.

حمایت:احیای تمدن دینی استراتژی مهم امام(ره)

«احیای تمدن دینی استراتژی مهم امام(ره)»عنوان یادداشت روز روزنامه حمایت به قلم علی عسکری است که در آن می خوانید؛با نگاهی به حرکت انقلاب اسلامی ایران و مقایسه آن با دیگر انقلاب های بزرگ دنیا ویژگی هایی را شاهد هستیم که از خصیصه های انقلاب اسلامی ایران است. به غیر از اسلامی و مردمی بودن انقلاب اسلامی ایران به عنوان دو خصوصیت انکارناپذیر و اثرگذار، رهبری امام خمینی(ره) به عنوان مؤسس و بانی اصلی این انقلاب ویژگی تعیین کننده دیگری است که عامل مهم ظهور و پیروزی این انقلاب محسوب می شود.پیش از نهضت امام (ره) هم مردم در ایران حضور داشتند و هم اسلام به عنوان یک مکتب فکری در میان آنان رواج داشت، با این حال در عرصه های اجتماعی و سیاسی آب از آب تکان نمی خورد. بر همین اساس در واپسین روزهای منتهی به ورود امام(ره) به میهن، مجله بین المللی العالم تیتر زد: «هوالذی اعجز الغرب و حیر الشرق و شغل العالم» او کسی است که با ورودش به ایران غرب را عاجز کرد شرق را متحیر و عالم را به خود و افکار بلندش مشغول ساخت.

این چهره بی نظیر تاریخ معاصر جهان توانست با بهره گیری  از اسلام و مردم مسلمان الگوی مردمسالاری دینی را با تاکید بر جمهوری اسلامی بلند آوازه سازد؛ جمهوری به عنوان قالب و شکل حکومت و اسلامی به عنوان محتوی و شرط اصلی و مطالبه به حق ملت دینی و شهید پرور ایران اسلامی. امام خمینی (ره) با اعتقاد به رأی اثرگذار و خواست همگانی مردم فرمود: میزان رأی ملت است و مواظبت کرد تا در همه مراحل ساختار جمهوری اسلامی و نظام سازی در قالب قانون اساسی حاکمیت در ایران متکی به دین و اعتقاد و خواست اکثریت مردم باشد و البته حقوق اقلیت ها نیز محترم شمرده شود.

امام (ره) هرگز نگاه حداقلی به مبارزات  یعنی تنها سقوط طاغوت و شاه نداشت و هدف مهم او احیای ارزش ها و احیای تمدن دینی با کمک و یاری مردم بود. به همین دلیل است که در مکتب فکری امام راحل که در قانون اساسی ایران تجلی پیدا کرده آمده است: حکومت از دیدگاه اسلام برخواسته از موضع طبقاتی و سلطه گری فردی یا گروهی نیست بلکه تبلور آرمان سیاسی ملتی هم کیش و همفکر است که به خود سازمان می دهد تا روند تحول فکری و عقیدتی راه خود را به سوی هدف نهایی، حرکت به «سوی الله» بگشاید. ملت ما در جریان تکامل انقلابی خود از غبارها و زنگارهای طاغوتی زدوده شد و از آینده های فکری بیگانه خود را پاک نمود و به مواضع فکری و جهان بینی اصیل اسلامی بازگشت و اکنون بر آن است که با موازین اسلامی جامعه نمونه (اسوه) خود را بنا کند.

 بر این اساس، بانگاه در فرایند تحقق اهداف امام راحل به آسانی اهداف مقدماتی و هدف عالی و استراتژیک ایشان را می توان شاهد بود. مرحله اول از اهداف امام(ره) انقلاب بود که در روز 22 بهمن 1357 با نفی طاغوت به پیروزی رسید.

مرحله دوم آن نظام سازی مبتنی بر مردم سالاری دینی بود که تاکنون محقق شد و به عنوان یک نظام مدیریتی نوین در عصر کنونی در دنیا و منطقه مطرح است. مرحله بعدی تمدن سازی و ارائه یک الگوی فکری جامع به مردم دنیا و منطقه در نوع فراگیر و جهان شمول آن است. امام(ره) گام های اول این استراتژی بزرگ را در دوران حیات پربرکتشان برداشتند. اکنون نیز نخبگان و فرهیختگان مسلمان باید برای تحقق این استراتژی امام(ره) بیش از گذشته تلاش کنند و از آن غافل نباشند. تحقق چنین هدف بلند و جهانی به تولید فکر و نظریه پردازی نیازمند است.

آفرینش:گسترش بی اعتمادی در فضای کسب وکار

«گسترش بی اعتمادی در فضای کسب وکار»عنوان سرمقاله روزناکه آفرینش به قلم حمیدرضا عسگری است که ر آن می خوانید؛تمام امید مردم و دغدغه امروزدولت، خروج از رکود اقتصادی و رونق تولید می باشد. رکودی که طولانی شدن آن موجب تضعیف بنیه و پتانسیل های تجاری کشور گردیده است و مسولان درصددند با مدیریت جدید و اتخاذ سازکارهایی همچون جذب سرمایه خارجی و مشارکت های داخلی، آن را سامان دهند.

مهمترین آسیبی که درطی چند سال گذشته برپیکره اقتصاد وارد شده، بحث بی اعتمادی درفضای کسب و کار می باشد.

البته این عارضه یک شبه به وجود نیامده، اما جبران آن شاید مدت ها طول بکشد. امروز اقتصاد و بازار ما شاهد سیل عظیمی از چک های برگشتی است که صاحبان آن یا تولیدکنندگان ورشکسته هستند و یا فعلان اقتصادی که گرفتارنوسان شدید ارزی شدند و کم آوردند، ویا کلاه بردارانی که در رکود بازار به دنبال کسب سودهای کلان بوده اند و...، اما وجه تشابه تمام این اقشارباهم، رواج بی اعتمادی در فضای اقتصادی کشور می باشد.

دادوستد چک های برگشتی در جامعه، تاثیر منفی در انگیزه سرمایه گذار و باعث به خطر افتادن امنیت سرمایه گذاری می شود، چراکه احساس می کنند برخورد قضایی و قانونی با افرادی که چک بی محل می کشند، نمی شود و ضمانتی برای وجه سرمایه آن وجود نخواهد داشت.

براساس آمار بانک مرکزی رشد چک های برگشتی از سال 87 تا 1390 سیری صعودی به خود گرفته است و به بالاترین حدخود از ابتدای انقلاب رسیده و نرخ 12.8درصد (یعنی ازهر100 برگ چک نزدیک به 13 برگ برگشت می خورد) رانشان می دهد. این درحالی است دراین مدت از تعداد چک های مبادله شده برای تجارت کاسته شده است!.

متاسفانه درحال حاضر اقتصاد ایران از ثبات پولی و مالی لازم بر خوردار نیست و اگر از صدور چک های بی پشتوانه جلوگیری نشود بی نظمی در اقتصاد مشکل سازخواهد شد. متاسفانه دراین زمینه ضعف های قانون چک و بی مسئولیتی بانک ها در اعطای دسته چک به افراد ناصلاح، باعث اختلال در فضای کسب و کارشده است.

هیچ تولیدکننده و بازرگانی پیدا نمی شود که خواهان بدحساب شدن در بازار باشد، بلکه تنگناهای اقتصادی مانع پرداخت به موقع معوقات آنها می شود. وقتی رکود اقتصادی در یک کشور حکمفرما باشد، کسانی که کالای خود را با چک خریداری کرده اند، توان فروش کالا را ندارند و به این ترتیب چک هایشان پاس نمی شود.همچنین بازار غیررسمی وام ها، یکی دیگر از عوامل افزایش چک های برگشتی می باشد.

بانک ها به جز آن 500 نفر نورچشمی هایی که نیمی از تسهیلات کل کشور را به اختصاص داده اند، به طور معمول به افرادی که اعتبار ندارند، وام نمی دهد، زیرا در آن صورت چک های برگشتی به مطالبات معوق بانک ها تبدیل می شود. بر این اساس، این افراد به سراغ بازارهای زیرزمینی وام و نزول خوران می روند و باید هزینه های بهره بالا را پرداخت کنند که به هیچ وجه توان بازپرداخت آن را ندارند، بنابراین چک آنها برگشت می خورد.

کسادی بازار در مدت اخیر باعث رد و بدل چک های مدت دار در کشور شده و این در حالی است که صدور چک مدت دار تنها در اقتصاد ایران رایج است و در اقتصادهای پیشرفته این مساله به هیچ وجه مرسوم نیست. براساس قانون باید چک مطابق روز صادر شود، اما به دلیل کسادی بازار، افراد به امید این که در آینده با تجارت خود سود به دست می آورند، چک در مقابل کالا می دهند و کالا را اعتباری می خرند.

اما پس از مدتی نمی توانند کالاها را بفروشند که این مساله منجر به برگشت خوردن چک های آنها می شود.

بازهم تکرار مکررات است که از مسولان بخواهیم فکری به حال قانون چک و سازوکاری اصولی برای استفاده صحیح از این ابزار اقتصادی درنظر گیرند. برای ساماندهی کارکردهای چک می توان برخی کشورها که دارای قوانین موفقی در زمینه ساماندهی چک بوده اند، را الگو قرار داد و قانون چک کشور را بازنگری کرد.

شرق:امر اجتناب ناپذیر

«امر اجتناب ناپذیر»عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم محمدهاشمی رفسنجانی است که در آن می خوانید؛برای ارایه تحلیلی درست از انقلاب، می بایست کمی قبل تر، آغاز جدی فرآیند پیروزی ملت و سقوط شاه را مورد بررسی قرار داد و سپس، به این مساله برسیم که «چرا شاه رفت» و دیدگاه او نسبت به روحانیت و حوزه و همچنین جریانات دانشجویی چه بود؟ برای پاسخ به سوال فوق، توجه به عملکرد شاه و شرایط و ساختار نظام حکومتی که او پس از کودتای 28مرداد برای خود تعریف کرده بود، ضروری است. بر اساس قانون اساسی مشروطه، شاه یک مقام تشریفاتی بود و مقام مسوول اجرایی به شمار نمی رفت.

به همین دلیل از شهریور20 که او جانشین پدرش شد تا 1330 و 31، این دولت ها بودند که مسوولیت اداره کشور را داشتند و دخالت شاه در مسایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور کمتر دیده شد. شاه هم مثل همه شاهان مشروطه، روالی داشت و اگر ضرورت پیدا می کرد گاهی دولت ها را عوض می کرد یا درباره یک وزیر مشخص نظر می داد اما پس از کودتای 28مرداد، رفتار شاه تغییر کرد. در این میان علاوه بر عوامل داخلی باید به یک نکته مهم توجه شود که معمولا مغفول واقع می شود.

بعد از کودتا، «حامی خارجی» شاه تغییر کرد. تا آن زمان دولت انگلیس در ایران دولت اصلی استعمار گر بود و در بسیاری موارد دخالت می کرد. اما کودتای 28مرداد با طراحی انگلیس و اجرای آمریکا در ایران پیاده شد. پس از آن، سازمان سیا از شاه یک سوال پرسید: «اینکه می خواهی سلطنت کنی یا حکومت» و پاسخ شاه این است که من می خواهم حکومت کنم! بر این اساس یک طراحی جدید برای ساختار حاکمیت پیشنهاد  می شود.

سازمان جاسوسی آمریکا، دو سازمان را به شاه پیشنهاد می دهد که یکی سازمان اطلاعات و امنیت برای موضوعات داخلی و دستگاهی دیگر هم شبیه سازمان سیا برای مباحث خارجی، در واقع الگویی شبیه آمریکا که اف بی آی مسوول مسایل داخلی است و سیا مسوول مسایل خارجی. شاه تنها یک سازمان را می پذیرد و به این وسیله ساواک با تایید مجلس شورای ملی - فرمایشی، تاسیس می شود. ساواک چند اداره داشت که مسوول روحانیت، احزاب، اصناف، روشنفکران و مسایل خارجی بودند. از اینجا شاه وارد حکومت شد و تصمیم سازانی هم در پشت پرده فعال بودند که در واقع ساواک، یکی از آنها بود و شاه مجری پیشنهادات این سازمان. اگرچه ظاهر ساواک، نهادی امنیتی - پلیسی بود اما مسایل سیاسی، استراتژی ها و سیاست های کلان را هم با هماهنگی سازمان سیا و اسراییل طراحی می کرد. سفارتخانه های آمریکا و در مواردی هم انگلیس، از دیگر تصمیم سازان بودند.

سفارت آمریکا مرکز فرماندهی نه تنها ایران بلکه خاورمیانه بود و بسیاری از کشورهای منطقه را از آنجا اداره می کرد. به هرحال وقتی رییس یک کشور تصمیم به «حکومت فردی» می گیرد، نیازی به دولت و مجلس احساس نمی شود. تصمیمات مجلس با دربار و شاه هماهنگ یا به سفارش آنها انجام می شد و وضع دولت هم که کاملا مشخص بود. آنها به معنای واقعی کلمه، فرمایشی بودند. نه انتخابات، مردمی و سالم بود و نه کارکرد و عملکرد آنها. دادگستری هم تابع همین مسایل بود. همه چیز به شخص شاه آن هم از کانال ساواک منتهی می شد.

حاکمیت شاه، محصول چنین وضعیتی است. در کنار اینها، جهش قیمت نفت و درآمد افسانه ای آن با حدود شش میلیون بشکه تولید نفت روزانه، نه تنها به رونق نینجامید که رکود را تشدید کرد. با کارهایی که در انقلاب سفید شاه انجام شده بود، روستاها تخلیه و اهالی آن در حومه شهرها ساکن شده بودند و به عنوان کارگر صنایع مونتاژ، فعالیت می کردند. پول نفت سبب فساد جدی در هیات حاکمه و رقابت بین مجلس و دولت بر سر به دست آوردن آن شد.

در سال 54 یا 55 «سولیوان» سفیر وقت آمریکا، گزارشی به وزارت خارجه داد که بعد از انقلاب منتشر شد و امروز در اسناد وجود دارد. در آنجا وضعیت نیروهای مبارز علیه شاه به شکل جالبی تشریح شده است. می گوید شاه که در بین مردم محبوبیتی ندارد و به زور اسلحه و ارتش و ماندگار شده است. حتی در نظام حکومتی ایران هم به وی اعتقادی وجود ندارد. در محافل خصوصی برخی دولتمردان، علیه شخص شاه اعتراضاتی می شود.

گویا اردشیر زاهدی وزیر خارجه بوده است. می گوید حتی وقتی زاهدی به وزارت خارجه آمریکا می آید چقدر به هیات حاکمه ایران اعتراض دارد. در بین مبارزان، گروه هایی مانند چپ و حزب توده و ملیون، پایگاه قوی در کشور ندارند به جز [آیت الله] خمینی که پایگاه قوی در کشور دارد اما هیچ ابزاری در اختیار ندارد تا بتواند از آن استفاده کند و خطری برای حکومت ایجاد کند. نگارنده 114 روز از 117 روزی که امام در نوفل لوشاتو در پاریس ساکن بودند را در خدمت ایشان بود.

افراد زیادی می آمدند و پیشنهادات زیادی به ایشان می شد. حتی شخصیت های مبارز و روحانی برای امام پیشنهاد داشتند که شاه بماند و اصلاحاتی در ساختار انجام شود. مثلا فرح به عنوان نایب السلطنه تعیین شود و شورای سلطنت تشکیل شود که امام به هیچ وجه نپذیرفتند. موافقان این نوع ایده ها بر این باور بودند که ایران و مبارزان آن در مشروطه و ملی شدن صنعت نفت و... همیشه بر استبداد پیروز شده اند اما غلبه بر استعمار، اتفاق نیفتاده که دلیل آن نفوذ کشورهایی نظیر آمریکا در تاروپود ایران بود. به هر تقدیر، پیروزی انقلاب با ایستادگی امام و خواست مردم نشان داد، دفاع از این ایده با توجه به نوع مواجهه شاه با مسایل در بیش از دودهه از دوران زمامداری وی، امری اجتناب ناپذیر بود.

مردم سالاری:مذاکرات هسته ای و برقراری آرامش در جامعه

«مذاکرات هسته ای و برقراری آرامش در جامعه»عنوان سرمقاله روزنامه مردم سالاری به قلم سید فاضل موسوی است که در آن می خوانید؛روحانی به دلیل شناخت عمیق و منطقی که از کشور دارد، در مسایل بین الملل بویژه در پرونده هسته ای به صورت کارشناسی عمل می کند. واقعیت این است که میراث مساله داری به نام پرونده هسته ای به دولت تدبیر و امید به ارث رسیده است، پرونده تا کنون هزینه زیادی را برای کشور در برداشته است البته تلاش های آقای روحانی و ظریف برای حل این پرونده قابل ستایش است و باید آن را به فال نیک گرفت.

پس از اینکه وی با کمک جریان سیاسی ریشه دار در کشور موفق شد در انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی برسد، براساس تحلیلی واقع بینانه و با استراتژی کارشناسانه و دقیق وارد مذاکرات شد. روحانی متوجه شد که سیاست های قبلی فشارهای زیادی را بر مردم وارد می کند. دولت چون دیپلماسی خود را با اجازه نهاد مربوط در نظام انجام می دهد، با فراغ بال وبدون توجه به فشارهای وارده مسیر خود را دنبال می کند.

در این مسیر دولت با فشارهای زیادی از جانب عده ای مواجه است اما چون به روش و عمل خود ایمان و باور دارد، بدون توجه به این فشارها در حال پیگیری مذاکرات است به گونه ای که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان گفته که وی مسیر خود را با همین شیوه طی می کند حتی اگر از سوی نمایندگان مجلس استیضاح شود.

در این بین مردم هم به دولتی که در 24 خرداد با رای خود به روی کار آوردند، باور دارند و از روحانی و تیم مذاکره کننده هسته ای حمایت می کنند و نظرسنجی ها هم نشان می دهد که هشتاد درصد از مردم موافق پیگیری مذاکرات هسته ای هستند. اگر آزاد شدن بخشی از اموال بلوکه شده کشور و رفع برخی تحریم ها را نادیده بگیریم، حداقل نتیجه ای که مذاکرات هسته ای برای کشورمان دربرداشته است این بوده که اکنون شاهد برقراری آرامش در حوزه های مختلف هستیم. معتقدم اگر عده ای در کشور جار و جنجال نکنند، روحانی با مدیریت خود این مذاکرات را به نفع کشور به نتیجه می رساند.

اکنون با روی کار آمدن دولت یازدهم و تغییر سیاست ها و خط مشی های کشور، منافع عده ای به خطر افتاده است پس آنها برای جبران به دنبال ایجاد تنش در کشور هستند. باید بدانیم در شرایط آرام و با ثبات، کسانی که سالم ،خردمند و پرکار هستند سود می کنند اما در بحران و جنجال فقط فرصت طلب ها در بخش های مختلف سود کرده و رشد می کنند.

فرصت طلب ها با ایجاد تنش در کشور به دنبال این هستند آنچه را که در سال های پیش بدست آورده اند را از دست ندهند اما مردم رشد کرده اند و با حمایت خود از دولت یازدهم اجازه نمی دهند که این عده به اهداف خود برسند ومنافع ملی را فدای منافع شخصی خود کنند. باید توجه کنیم که ثبات و آرامش در کشور به نفع همگان خواهد بود. پس هر کس که به کشور علاقمند است باید تلاش کند تا در جامعه آرامش برقرار شود.دولت هم با ایجاد همدلی در کشور، استفاده از نظرات کارشناسی و محور قرار دادن مصلحت کشور می تواند پرونده هسته ای را به نفع کشورمان خاتمه دهد البته دولت باید مراقب سنگ اندازی فرصت طلبان باشد.

ابتکار:اعتیاد دات ناکام!

«اعتیاد دات ناکام!»عنوان سرمقاله روزنامه ابتکار به قلم هجیر تشکری است که در آن می خوانید؛گاهی در معرکه بازارِ سیاست، همچون این روزها، پدیده های اجتماعی در اثرِ آمد و شدِ ریش سفیدانِ دهکده ی جهانی و هیأتهای دیپلماتیک به ایران و یا تمرکز بر مسایلِ خارجی همچون بحران سوریه و میلیتاریزه شدنِ دوباره ی مصر و...، به حاشیه رانده می شوند. با این همه، در هر کوی و کوچه و بر هر بازار و برزن، در رتبه بندی مسائلِ مبتلابهِ مردم و دغدغه های عملی آنان اولویت با امورِ دیگری است.

یکی از پدیده های هولناکی که در صورت بندی آسیب های اجتماعی در رأس و صدرِ همه قرار می گیرد، اعتیاد است. چه بسیار جوانانِ بدفرجامِ این سرزمین که با «حقه» ی اعتیاد به چاهِ ویلِ زندگی افتادند و همه چیزشان دود شد و به هوا رفت. اعتیاد به مخدرات (به ویژه نوع صنعتی اش) را می توان با ادبیاتِ «فروید» از «ناخرسندی های تمدن» برشمرد. در کنارِ آلودگی هوا، ترافیک و تراکمِ سرگیجه آورِ ماشین و آدم و سیمان، ولنگاری عریان، اپیدمی تملق و...، یکی از چشم اندازهای اعصاب خردکنِ پایتخت، منظره ی معتادانی است که یا همچون جستجوگرانِ طلا به دنبالِ لقمه ای نان سر در سطل های آشغال دارند، و یا با خونسردی، مهارت و اعتماد به نفس، در پی سکه و اسکناسی با سیم و سیخ! به جانِ صندوقهای صدقاتِ «کمیت امداد امام خمینی» افتاده اند. این «کارِ» دوم در ملأ عام و خاص و با ظرافتی ویژه توسطِ معتادان انجام می گیرد. جالب اینجاست که میزانِ حساسیتِ رهگذران و مغازه داران در مقابلِ تخلیه ی صندوقهای صدقات چیزی است کمتر از صفر! بدین معنا که مردم نه تنها مانع از انجامِ این «کار» نمی شوند، بلکه فراتر از همراهی توأم با سکوتِ آنان، در مواردی حتّا با معتادان همکاری هم می کنند.

بگذریم که معتادان خود نیز کمترین هراس یا حیایی از انجامِ این «کار» ندارند. (یحتمل این پدیده می تواند دستمایه ی تحلیلِ روان شناسان، جامعه شناسان و جرم شناسان نیز قرار گیرد.) تقریباً شبانه روزی نیست که این مناظر را نتوان در معابر پایتخت دید. احتمالاً اگر این برادرانِ معتاد! همین میزان تلاش و تقلا را برای «کار» دیگری به خرج می دادند سرنوشت بهتری می داشتند. عجیب است که دست و روی این گروه از معتادان کاملاً «سیاه» است. لابد برای بی نام و نشان ماندن یا به تبعِ عدم رعایتِ بهداشتِ فردی و یا به هر علتِ دیگری. هر چه هست اما، به غایت مشمئزکننده است.

چشم اندازِ غریبی است: تن و جانی خسته از اعتیاد و آماجِ مخدرات؛ سطل هایی که نقطه ی اتکا و امید معتادان برای زنده ماندن تا اطلاعِ ثانوی اند؛ صندوقهایی که آشکارا به تاراج می روند؛ عابرانی که بی تفاوت از کنار این دو می گذرند؛ و ما اکثریتی که در برابرِ این سه تابلوی هراسناک، چشممان از حدقه درنمی آید. بدین ترتیب، آن سطل و صندوق ها و این بی تفاوتی و انفعال را می توان نشانه ای از کرامتِ لگدمال شده ی انسانِ مدرنِ ایرانی دانست.
یحتمل اگر کمیته ی امداد، مثلاً به جای دفترِ برچیده شده و مأموریتِ پایان یافته در «جمهوری آذربایجان»، شعبه ای برای کمک به معتادان خیابانی و ساماندهی آنان دایر کند، تعدادِ معتادانی که صندوقهای گشوده دستِ آن را چپاول می کنند، کمتر خواهد شد. معتادانی که بنابر آمارِ اخیرِ وزیرِ کشور 63 درصد آنان متأهل اند.

دنیای اقتصاد:افزایش قیمت حامل های انرژی؛ انتخاب یا ضرورت؟

«افزایش قیمت حامل های انرژی؛ انتخاب یا ضرورت؟»عنوان سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد به قلم تیمور رحمانی است که در آن می خوانید؛قانون اول اقتصاد: «منابع کمیاب است، نیازها نامحدود است و انتخاب از میان نیازها اجتناب ناپذیر است. این انتخاب به معنی تقبل هزینه است.»

علم اقتصاد در زندگی مادی بشر دارای قانون اول و ازلی و ابدی فوق است که اگر کسی بدون پذیرش آن راجع به موضوعات اقتصادی اظهار نظر، تحلیل و توصیه کند، از اساس تحلیل و اظهار نظر او باطل است و به قول تین برگن داستان می گوید. در واقع، قانون فوق است که مبنای تمامی تحلیل های بهینه یابی در تصمیم گیری اقتصادی چه در سطح فرد، چه در سطح بنگاه و چه در سطح کل اقتصاد است. گرچه تمام تصمیمات اقتصادی که در واقعیت گرفته می شود، الزاما بهینه نیست؛ اما به طور معمول افراد و بنگاه های خصوصی در چارچوب محدویت های فرا روی خود سعی می کنند، بهترین تصمیم را برای منافع خصوصی خود اتخاذ کنند. اما دشواری کار در جایی است که برای بخش عمومی تصمیم گیری می شود و قرار است، یک بدنه تصمیم گیری که در دنیای امروز قوای سه گانه هستند، تصمیماتی را اتخاذ کنند که منافع و هزینه های آن برای عموم افراد جامعه است و نه صرفا تصمیم گیران. ازجمله موضوعاتی که در تصمیم گیری بخش عمومی در حال حاضر مطرح است، موضوع افزایش یا به بیان صحیح تر «تصحیح قیمت حامل های انرژی» است. این افزایش یا تصحیح قیمت، در حال حاضر یک انتخاب و در نهایت یک ضرورت است. همان طور که در علم ترمودینامیک، انرژی از بین نمی رود، بلکه از شکلی به شکل دیگر تغییر می کند، در اقتصاد هم انتخاب و تقبل هزینه از بین نمی رود، بلکه صرفا شکل آن تغییر می کند. اگر منابع نامحدود بود و نیازهای بشر محدود، در دنیای ایده آلی به سر می بردیم که شاهد این همه درد و رنج محرومان و این همه فقر و تنگدستی و عوارض آن نبودیم و طبیعتا ناچار به انتخاب و تقبل هزینه ها و تلخی های آن نیز نبودیم. اگر منابع نامحدود بود، می توانستیم احتیاجات بشری را به وفور و بسیار ارزان برای عموم مهیا کنیم و شاهد رنج کشیدن انسان ها از بابت عدم تامین نیازهایشان نباشیم. اما این فقط وضعیت ایده آلی است که مارکسیست ها و پیروان تغییر شکل یافته آنها وعده تحقق آن را می دادند و هر جا در راستای تحقق این وعده تلاش کردند بر درد و رنج بشر افزودند؛ چرا که وعده تحقق چیزی را می دادند که با قوانین خلقت در تعارض بوده و هست. در شرایطی که چند برابر شدن سطح عمومی قیمت ها در طول زمان سبب شده است که قیمت حقیقی حامل‎های انرژی کاهش یابد و به طور نسبی بسیار ارزان شوند؛ اگر تصمیم گیری این باشد که قیمت این حامل ها افزایش پیدا نکند، از تحمیل این هزینه بر شهروندان صرف نظر کرده ایم؛ اما در واقع هزینه های دیگری را بر اجتماع تحمیل کرده ایم.

به عنوان نمونه، اگر تصمیم این باشد که قیمت بنزین افزایش پیدا نکند، ظاهرا از تحمیل قیمت و هزینه بالاتر خرید بنزین بر شهروندان جلوگیری شده است، اما در عوض این تصمیم گیری سبب تحمیل هزینه هایی به شکل عرضه بنزین با کیفیت پایین تر و آلودگی هوا، استفاده بیش از حد از اتومبیل و ترافیک و باز هم آلودگی بیشتر، تشویق استفاده از اتومبیل های پرمصرف و اتلاف منابع حاصل از آن، کاهش منابع مالی دولت برای اجرای طرح های عمرانی به دلیل تامین یارانه بنزین، کاهش مخارج زیربنایی بهداشت و درمان، آموزش، امنیت و مواردی از این دست بر شهروندان می شود که به ناچار باید هزینه های گزاف آن را در آینده بپذیریم.

با توصیه اخلاقی نمی توان مطمئن شد که اگر قیمت برق، بنزین، آب و غیره از طریق اعطای انواع یارانه ها پایین نگه داشته شود، شهروندان در مصرف آنها صرفه جویی می کنند. توصیه اخلاقی و درخواست برای کم مصرف کردن به صورت داوطلبانه، فقط در شرایط استثنایی و کوتاه مدتی مانند شرایط جنگی آن هم تا حدی موثر است، نه در شرایط معمول. تنها عاملی که مصرف کنندگان را وادار می کند در مصرف عقلانی رفتار کنند، پرداخت بهای نسبتا تعادلی بابت چیزی است که مصرف می کنند. دولت تنها در شرایطی ناچار است برای تولید کالایی کل هزینه تولید آن را بپردازد، یا برای آن یارانه کامل پرداخت کند که آن کالا یک «کالای عمومی خالص» باشد و مطالبه قیمت بابت آن چندان آسان نباشد. یک مثال تقریبی برای چنین کالایی می تواند «امنیت عمومی» باشد، هرچند حتی بخشی از امنیت عمومی نیز قابل تامین مالی کم و بیش مستقیم از شهروندان است. اما کالایی مثل بنزین را به هیچ وجه نمی توان کالای عمومی محسوب کرد و اتفاقا مصرف آن دارای پیامد جانبی منفی است. بنابراین نه تنها مصرف بنزین نیازمند یارانه نیست، بلکه لازم است بر قیمت آن مالیات نیز وضع شود.

پایین نگه داشتن قیمت حامل های انرژی با عدالت اجتماعی نیز ناسازگار است. اگر یک فرد مرفه روزانه فقط 5 لیتر بنزین و آن هم با قیمت آزاد مصرف کند، در طول 4 روز یارانه ای بیش از کل یارانه نقدی یک فرد فقیر و فاقد اتومبیل در طول ماه کسب می کند. اگر یک فرد فقیر با استفاده از اتومبیل مسافرکشی کرده و روزانه 15 لیتر بنزین آن هم به قیمت آزاد مصرف کند، فقط در طول یک روز یارانه ای بیش از کل یارانه نقدی یک فرد فقیر دیگر در طول ماه کسب می کند که فاقد اتومبیل است. این موضوع روشن می کند که چگونه حتی در میان افراد یک طبقه اجتماعی نیز، غیر تعادلی بودن و یارانه دادن به کالایی سبب برخورداری نابرابر از یارانه ها و در نتیجه بی عدالتی می شود. در مورد سایر حامل های انرژی نیز داستانی کم و بیش مشابه گرچه با شدت کمتر برقرار است. این بی عدالتی در استفاده از یارانه، خود هزینه دیگری است که با تصمیم گیری مبتنی بر پایین نگه داشتن قیمت حامل های انرژی، بر اجتماع تحمیل می شود.

اینکه قیمت کدام حامل انرژی و به چه میزان در چه دوره زمانی باید افزایش پیدا کند، البته یک موضوع کارشناسی است و جای بحث آن در روزنامه نیست. در حالت کلی، اگر نگرانی به خاطر «فشار بر اقشار متوسط و کم درآمد» باشد، طبیعتا درصد افزایش قیمت گروهی از کالاهای مشمول یارانه باید کمتر باشد که بخش بیشتری از یارانه در آنها به طور خودکار به اقشار با درآمد کم و متوسط تعلق می گیرد. به عنوان مثال، بخش بیشتری از یارانه اعطایی به نان به اقشار کم درآمد و فقیر می رسد و افزایش قیمت آن سبب فشار بیشتری بر اقشار کم درآمد می شود و ممکن است، لازم باشد در فازهای اول تصحیح یارانه ها قیمت آنها کمتر افزایش داده شود. اما این نیز در نهایت یک سیاست موقتی است و اجتناب ناپذیر است که قیمت کالاهای مشمول یارانه و از جمله حامل های انرژی، به تدریج تصحیح شود و پس از آنکه تصحیح شد، سالانه با نرخ تورم تعدیل شود. البته این موضوع انکار ناکارآیی در تولید و عرضه حامل های انرژی به ویژه در بخش دولتی نیست که می تواند، به بالا بودن قیمت تمام شده آنها منجر شود.

اما این واقعیت کنونی اقتصاد ایران است و یک شبه و یکساله هم قابل برطرف شدن نیست. اتفاقا بخش زیادی از این ناکارآیی ناشی از تصمیم گیری جامعه برای واگذاری تولید و عرضه ارزان حامل های انرژی و سایر کالاها و خدمات عمومی به دولت است و اصرار بر تعلق یارانه به آنها که ظرفیت تولید همراه با کارآیی آنها را متناسب با نیاز رو به گسترش، افزایش نداده است. اما اقتصاد خوانده ای که حتی با مشقات تولید کالای ساده ای مانند کبریت هم آشنایی ندارد، نمی تواند با ادعاهای عامه پسندانه اظهار کند که باید کالاها و خدمات و از جمله حامل های انرژی، به صورت ارزان به دست مردم برسد. اینکه چگونه کارآیی تولید و عرضه حامل های انرژی افزایش یابد تا با حذف هزینه های غیرضروری، این کالاها به طور نسبی ارزان به دست مردم برسد، البته از اولویت های سیاست گذاری است؛ اما نتایج آن در کوتاه مدت ظاهر نخواهد شد، تا بر اساس آن از افزایش قیمت حامل های انرژی در حال حاضر خودداری شود، گرچه حتی با کارآمدترین روش ممکن هم قیمت حامل های انرژی بالاتر از آن چیزی خواهد بود که در حال حاضر است.

بنابراین، افزایش قیمت حامل های انرژی طی یک فرآیند چند مرحله ای، انتخابی است که اگر از انجام آن خودداری شود، هزینه مستقیم بالا رفتن قیمت آنها به شهروندان تحمیل نمی شود؛ اما هزینه های بسیار دیگری بر همان شهروندان به ناچار باید تحمیل شود و البته در نهایت منابع هدر رفته در دادن یارانه به حامل های انرژی ظرفیت تولید و عرضه آنها را آن چنان در تنگنا قرار می دهد که افزایش قیمت آنها اجتناب ناپذیر خواهد شد. تصمیم گیری در اقتصاد هزینه دارد و این هزینه قابل اجتناب نیست و تنها شکل آن تغییر می کند. تقبل هزینه مستقیم افزایش قیمت حامل های انرژی در مجموع کم هزینه ترین تصمیم گیری است. راجع به قیمت حامل های انرژی نمی توان با مناظره و مراجعه به افکار عمومی تصمیم گیری کرد. بدون تردید، در یک رای گیری مستقیم از شهروندان راجع به اینکه آیا قیمت حامل های انرژی افزایش یابد، پاسخ منفی دریافت خواهد شد. اما آرای عمومی در تصمیم گیری راجع به تصمیمات اقتصادی بخش عمومی الزاما تصمیم بهینه را نتیجه نمی دهد و این موضوع برای دانشجویان بخش عمومی موضوع شناخته شده ای است. افزایش و تصحیح قیمت حامل های انرژی موضوعی ملی و فراحزبی است و منافع ملی آن را اجتناب ناپذیر می کند. به همین دلیل، تلاش برای تبدیل آن به یک موضوع نزاع حزبی و گروهی، در نهایت منافع ملی را دچار خسران می کند.