من فکر می کنم که در عین حال که با احتیاط می خواستیم کارها جلو برود در دوره اول ریاست جمهوری به یک طرح اقتصادی رسیدیم که حاصل نشستهای متعدد متفکران اقتصادی جامعه از همه طیفها بود.

رئیس جمهور سابق جمهوری اسلامی ایران گفت: اصلاحات چون جریان تازه ای بود از نظر تدوین مبانی تئوریک مشکل داشت.

به گزارش مهر به نقل از روابط عمومی بنیاد باران، حجت الاسلام سیدمحمد خاتمی در دیدار با جمعی از دانشجویان دانشکده های حقوق و علوم سیاسی و اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به سوال دانشجویی در خصوص نظام برنامه ریزی و اقتصاد کشور اظهار داشت : در مورد اینکه گفته شده که ما مجبور شده ایم برای رسیدن به اهداف سیاستها را تغییر دهیم باید ببینیم که با این تغییر سیاستها چقدر به اهداف موردنظر نزدیک یا به چه میزان از آنها دور شدیم.

سند چشم انداز دور از دسترس است

رئیس بنیاد باران تاکید کرد : به نظر می رسد که رسیدن به اهداف برنامه های سند چشم انداز بیست ساله کشور دور از دسترس است و فکر می کنم با شرایط کنونی به آن نخواهیم رسید و آیا نباید فکری کنیم که از آنچه که امروز هستیم به شدت عقب نیفتیم؟ با روندی که هم اکنون داریم رسیدن به اهدافی که داشتیم مانند رشد بالای 8 درصد و اینکه در سال 1404 بزرگترین قدرت علمی، فنی و اقتصادی منطقه باشیم دور از تصور است و نمی گویم این روند با سوءنیت بوده و ممکن است با حسن نیت و به قصد خدمت بوده باشد ولی حاصل کار مطلوب نیست. من معتقدم که این تغییر سیاستها و روشها ما را از آن اهداف دور کرده است.

سید محمد خاتمی در پاسخ به این پرسش که جهتگیری اقتصادی دولت وی چه بوده است گفت : من فکر می کنم که در عین حال که با احتیاط می خواستیم کارها جلو برود در دوره اول ریاست جمهوری به یک طرح اقتصادی رسیدیم که حاصل نشستهای متعدد متفکران اقتصادی جامعه از همه طیفها بود.

وی ادامه داد : شخصا ساعتها وقت صرف انجام آن کردم و در جلسات شرکت فعال داشتم و به جمع بندی جالبی رسیدیم که همان نیز مبنای برنامه چهارم توسعه قرار گرفت که صرف نظر از ایرادها منسجمترین، علمی ترین و متناسبترین برنامه با وضعیت تاریخی، اجتماعی و اقتصادی ما بود و هزاران نفر ساعت روی آن کار شد که کسی نمی تواند ادعا کند روی آن نظر نداده است و نقش مرحوم دکتر عظیمی در این مورد بزرگ بود.

رئیس جمهور سابق کشورمان افزود : مارکس می گوید که نظام هگل سرش در زمین و پایش در هوا بود و من آن را اصلاح کردم. صرف نظر از درستی یا نادرستی سخن مارکس ما در برنامه ریزی چنین کاری را انجام دادیم. در این نظام سیاستهای کلی را رهبری باید تعیین کنند و مسائل بر اساس آن مشخص می شود. ما قبل از تنظیم برنامه ها و بودجه های سالانه در یک اقدام کارشناسی گسترده پیشنهاد سیاستهای کلی را تقدیم ایشان می کردیم و ایشان نیز پس از نظر مجمع تشخیص مصلحت نظر نهایی را می دادند وهمان مبنای کاربرنامه و بودجه می شد و بر اساس آن سیاستهای اجرایی و استراتژی برنامه ها و تاکتیکها و مشخص می شد.

خاتمی افزود : معتقد بودیم که باید یک جهش اقتصادی در جامعه داشته باشیم و زیربنای آن باید نیز مشخص باشد. ما نمی توانیم با پول نفت که در امور جاری صرف می شود کوچترین گامی به سوی توسعه و پیشرفت برداریم. زیرساختها باید فراهم شود. این مسئله باید مورد بررسی قرار گیرد که در 8 سال اصلاحات زیرساختهای مملکت در راه، مخابرات، نیرو و انرژی و... چقدر ساخته شد؟ بالای هزاران مگاوات برق به دولت کنونی تحویل داده شد و فکر می کنم که قراردادهای 17 هزار مگاوات را هم بسته بودیم. باید سوال کنیم که آیا آن سرمایه گذاریها به نتیجه رسیده و فکر سالهای بعد شده است.

وی تاکید کرد : در زمینه ارتباطات نیز باید گفت که وقتی بنده آمدم 1500کیلومتر فیبر نوری به عنوان زیربنای ارتباطات کشور وجود داشت و وقتی رفتم 53هزار کیلومتر ایجاد شده بود و همچنین طرح تکفا و تحول در وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات و... ایجاد شد. در آن دوران زمین خشک عسلویه به پروژه ای بزرگ تبدیل شد که حاصل جذب سرمایه و تکنولو‍‍ژی خارجی و فعالیت بخش خصوصی بود . در عرصه جهانی نیز سعی می کردیم حرمت و عزت نظام جمهوری اسلامی و مردم ایران حفظ شود و در عین حال مصالح اساسی کشور را در نظر داشتیم و می کوشیدیم از تنش و بحران جلوگیری شود.

خاتمی تصریح کرد : پاسخ به این سوال که آیا در این زمینه ما موفق بودیم یا مدیریت فعلی موفقتر است کار مشکلی نیست.

اصلاحات از نظر تدوین مبانی تئوریک مشکل داشت

رئیس دولت اصلاحات در پاسخ به این سخن یکی از دانشجویان حاضر که دوره خاتمی را دوره گذار نامید، اظهار داشت : فکر می کنم که 100سال است در حال گذار هستیم و اتفاقا مسئله مهمی است که اگر به آن توجه نداشته باشیم شاید دچار مشکل شویم. به نظر من اصلاحات را به آن صورت که در نظر دارم کاملا یک تبار 150-100 ساله دارد و به این صورت است که وقتی جامعه ما که به سنتهای گذشته وابسته بود با پدیده تمدن جدید روبرو شد که مانند سیل همه جا را می گرفت .این کوشش صورت گرفت که در چنین فضایی جایگاه ملت ایران مشخص شود و من اصلاحات را اصیل ترین و سالمترین جریانی می دانم که در این مدت وجود داشته است و در عین حال مظلومترین جریان هم بوده است . البته چون جریان تازه ای بوده است، از نظر تدوین مبانی تئوریک مشکل داشته است.

وی افزود : من معتقدم در 100سال گذشته 3 جریان سنت پرستان، غرب پرستان و اصلاح طلبان وجود داشته است. سنت پرستان کسانی بودند که می گفتند چشممان را بر روی دنیا باید ببندیم و همه این تغییرات بیگانه است و نباید بگذاریم که جامعه سنتی تکان بخورد. خیال می کردند که با بخشنامه و فرمان می شود جلوی آن را گرفت. در حالی که آن جریان اگر در را می بینیم از پنجره وارد می شد. در این فضا غرب پرستان نیز می گفتند که باید همه چیزمان را فدای این موج کنیم و خودمان را از سر تا پا و به لحاظ مادی و معنوی غربی کنیم تا بتوانیم پیشرفت کنیم و از گذشته که مانع پیشرفت است ببریم.

سیدمحمد خاتمی ادامه داد : در این وسط جریانی بود که می گفت باید تحولات روزگار را بشناسیم. نمی توانیم در برابر آنها بی تفاوت باشیم و نمی توانیم از دستاوردهای تمدن امروز چشم پوشی کنیم. در عین حال یک هویت داریم که عمدتا دینی است. فرهنگ ما متاثر از دین است و هم باید هویت خود را بازتعریف کنیم تا آن را حفظ کنیم و هم متناسب با تحولات زمان تصمیم بگیریم و در نتیجه جامعه ای داشته باشیم که هم دارای هویت باشد و هم از مزایای زندگی امروز بهره مند باشد که اگر بخواهیم عمق اصلاح طلبی را بیان کنیم، اینگونه است.

رئیس بنیاد باران با اشاره باخواسته های تاریخی ملت ایران گفت : در عمق جهتگیری جامعه ما در 100 سال گذشته و در تمام اقشار و طبقات استقلال، آزادی و پیشرفت به عنوان خواسته مطرح بوده است و معتقدم که اصلاح طلبان صادق ترین افرادی بودند که این شعار را می خواستند و هنر انقلاب اسلامی این بود که این خواست تاریخی را با هویت تاریخی همسو کرد. امام (ره) گفت که از موضع دین باید این خوسته ها را بخواهیم و نظام مورد توجه را جمهوری اسلامی قرار دادند. چرا خلافت اسلامی، امارت اسلامی و... را مطرح نکردند؟ زیرا در جمهوری اسلامی استقلال، آزادی و پیشرفت هر سه در آن نهفته است. باید دموکراسی را به گونه ای ببینیم که با معیار های اصلی دین سازگار باشد.

خاتمی تاکید کرد: البته باید اسلام را به گونه ای ببینیم که با جمهوریت سازگار باشد و دموکراسی و جمهوریت را نیز طوری ببینیم که با معیارهای اصلی اسلام سازگار باشد و امروز اصلاح طلبان جز این را نمی خواهند.

وی اظهار داشت : اگر در جمهوری اسلامی تفکیک قوا نهفته است. اگر سازوکارهایی باشد که تفکیک قوا ایجاد نشود، جمهوری لطمه خورده است. زمینه برای تاثیر رای ملت از بین برود، جمهوری لطمه خورده است و اگر در جمهوری همه ارکان نظام مسئول هستند و اعتبارشان را از مردم گرفته اند و در مقابل آنها مسئول هم هستند. در نظام اسلامی جامعه باید مقتدر باشد و نیز آزادی در جامعه باید تامین شود.

منظور ما از آزادی نقد قدرت است

سیمحمد خاتمی با تاکید بر اصل آزادی گفت : شما نمی توانید که بگویید حکومت در مقابل مردم مسئول است، مردم نمی توانند از حکومت انتقاد کنند. برخلاف برخی که با کمال بی انصافی چنین القا می کنند آزادی مورد نظر ما ولنگاری، آزادی همجنس بازی و... است، منظور ما از آزادی نقد قدرت است. آزادی که در قانون اساسی آمده مورد نظر ماست و این لازمه یک حکومت دموکرات است. هرکس باید بتواند ابراز نظر کند.

رئیس موسسه بین المللی گفتگوی فرهنگها و تمدنها ادامه داد : در یکی از سفرهای خارج از کشور وقتی از من درخواست شد که بهترین خاطرات دوران ریاست جمهوری را بیان کنم، گفتم که یکی از لذت بخش ترین لحظه های زندگی من روز 16 آذر 1383 در دانشگاه تهران بود که تعدادی دانشجو اعتراض کردند و سخنان تند به زبان آوردند و البته به شکل اهانت آمیز صحبت نکردند. ولی سخت اعتراض داشتند. من خودم را پیرو امیرالمومنین می دانم که می فرماید: «مقدس نیست، امتی که در او انسان ضعیف در مقابل قوی نتواند حقش را بگیرد، بدون آنکه لکنت زبان داشته باشد.» یعنی قدرت نباید به گونه ای باشد که وقتی کسی می خواهد سخن بگوید دچار لکنت شود چه رسد به اینکه ترس از داغ و درفش و بازداشت داشته باشد. باید اینقدر امنیت باشد که فرد بتواند با اطمینان در مقابل بالاترین قدرت سخنش را بگوید. من گفتم که اطمینان دارم، کسانی که اعتراض کردند، یک ذره نگرانی از فشار یا دستگیری نداشتند. چه دستاوردی بالاتر از این؟

سید محمد خاتمی تاکید کرد: البته من دلم می خواست همه نظام اینگونه باشند. من رئیس جمهور بودم و در چارچوب خودم می توانستم آزادی انتقاد را تضمین کنم. مگر می شود جمهوری داشته باشیم و آزادی در آن نباشد.

رئیس سابق قوه مجریه پیرامون پیشرفت کشور گفت : ما منابع و امکانات زیادی داریم و در مقابل خدا و مردم مسئولیم که از آنها استفاده کنیم تا ملت به جایگاه خودش برسد. جایگاه ما این است که تولید، اشتغال و تامین اجتماعی در موقعیت مناسب قرار گیرد گاه سخن از عدالت می گوییم و آن را هم در اقتصاد صدقه ای خلاصه می کنیم. وقتی درآمدهای کشور که باید صرف سرمایه گذاری شود را در امور جاری استفاده کنیم و تورم و نقدینگی بالا رود و فردا که نفت مصرف شد، سرمایه تجدید پذیر و مولد وجود نداشته باشد از فقیر هم فقیرترمی شویم. عدالت اقتصادی این است که بنیه اقتصادی جامعه بالا باشد و البته توزیع هم عادلانه باشد.

خاتمی افزود : این کارها ممکن است که به صورت مسکن موقت کاری کند، اما عدالت اقتصادی این است که بنیه اقتصادی جامعه بالا باشد و البته توزیع هم عادلانه باشد. در موضوع بهینه کردن یارانه ها در سالهای دوم، سوم دوره اول ریاست جمهوری بنده تصمیم گرفته شد که از نفت و بنزین شروع کنیم و سوبسیدها را برداریم. ولی آن را جزو درآمد دولت به حساب نیاوریم و صرف بهبود حاملهای انرژی کنیم و قسمت عمده آن را صرف تامین اجتماعی کنیم که در این راستا وزارت رفاه تامین اجتماعی هم تاسیس شد.ما معتقد بودیم، هم باید سرمایه گذاری شود و هم به صورت زیربنایی توزیع عادلانه شود.

وی با اشاره به تامین اجتماعی گفت: در دنیا تامین اجتماعی مهمترین وسیله تامین عدالت در جامعه است و به این کار باید توجه شود تا جامعه پیشرفت داشته باشد. برای این هدف هم باید سرمایه گذاری شود و از تکنولوژی خارجی استفاده شود و نیز باید روابط تشنج آمیز با دنیا نداشته باشیم وامکانات آنها را جذب کنیم. اگر می خواهیم، عزت داشته باشیم نباید کسی به ایرانی ها اهانت کند و اگر این را می خواهیم، باید زمینه اهانت فراهم نشود. اصلاحاتی که مورد نظر ماست، اینها را می خواهد و در عین حال معتقدم که ما جامعه ای اسلامی هستیم و اسلام برای سعادت دنیا و آخرت است.

اسلام مانع پیشرفت، توسعه، آزادی و امنیت مردم نیست

رئیس جمهور سابق کشورمان افزود: البته برخی تفکرات هم وجود دارد که به رای مردم اعتقادی ندارند و جمهوری را انحراف می دانند. بنده آنها را قبول ندارم، مورد قبول امام(ره) و قانون اساسی هم نبوده است. اسلامی که بنده می خواهم اسلام پیشرفت، توسعه، آزادی و امنیت مردم است و با اینها سازگار است و مانع آنها نیست. اگر ما در این جهت کار کنیم و بتوانیم جایگاه مردم را مشخص کنیم و از حقوق آنها دفاع کنیم، باید کار کنیم ، ولی اگراصلاح طلبان ببینند که نمی توانند از این حقوق و جهات دفاع کنند به چه دلیل وارد صحنه شوند؟

رئیس جمهور سابق کشورمان با بیان اینکه ملت ایران فقط مسلمانان را شامل نمی شود، گفت : ملت مسیحیان، یهودیان وزرتشتیان... را هم شامل می شود که به شرط انکه نظام را قبول داشته باشند و قصد براندازی نداشته باشند به اندازه مسلمانان حرمت دارند. به همین دلیل است که در مجلس شورای اسلامی اقلیتهای دینی هم حضور دارند و آراء هریک از آن اقلیتها ممکن است که در تصویب یک قانون موثر باشد. این حرمتی است که نظام اسلامی برای اقلیتها قائل شده است. همچنین ملت همه اقشار را شامل می شود. مجلس شورای اسلامی یعنی اینکه به رای ملت و تصمیم آنها حرمت گذاشته می شود و امری اصیل است.

اگر بتوانیم کشور را بسازیم الگو می شویم

سید محمد خاتمی افزود : ما وظیفه داریم این کشور را بسازیم. اگر بتوانیم الگو بسازیم در صدور انقلاب موفق بوده ایم. اگر بتوانیم به نام اسلام حکومتی را بسازیم که پیشرفت اقتصادی و علمی دارد، آزادیهای اساسی در آن محترم است، بخش خصوصی آن فعال است، در ارتباط با خارج توانسته است سرمایه ها و فن آوریها را جذب کند و قدرت و قوتی پیدا کرده است بدون اینکه از اصول و مصالح دست برداشته باشد همین الگویی برای کشورهای اسلامی و غیره می شود.

رئیس جمهور سابق کشورمان در پاسخ به سوالی در خصوص پیش بینی وی از آینده سیاسی کشور گفت : اگر نظام ما هماهنگ با خواست تاریخی ملت و واقعیتهای موجود باشد مسیری که جامعه ما به سمت استقلال، آزادی، آبادانی و امنیت طی می کند بسیار کم هزینه تر و سریع تر خواهد شد و اگر این ساختار متناسب با آن حرکت نباشد هزینه ها زیاد خواهد شد. ولی معتقدم مسیر ملت با آنچه در صدساله گذشته طی کرده تغییری نخواهد کرد.

خاتمی در پاسخ به سوال یکی دانشجویان که نظر وی را پیرامون جنبش دانشجویی در ایران جویا شد، اظهار داشت : جنبش دانشجویی را جدا از هویت تاریخی و اجتماعی جامعه ما ندانید. روشنفکر غیردینی ما نتوانست با جامعه همزبانی پیدا کند.

وی افزود : عده ای در کشور ما بودند که انسانهای خوبی بودند، اما سنت پرست بودند و زبان زمان را نمی فهمیدند و با چیزی که در جامعه می گذشت، نتوانستند هم زبانی ایجاد کنند. یک نسل روشنفکر هم روی کار آمد که با سنت سازگار نبود و آن هم نتوانست با مردم ارتباط برقرار کند و وقتی متفکر جامعه-چه سنتی چه روشنفکر- نتواند همزبانی و همراهی ایجاد کند هیچ تحولی را در آن جامعه نمی تواند ایجاد کند.

رئیس دولت اصلاحات با بیان اینکه اصلا این ضرورت تاریخی بود که پدیده ای به نام «روشنفکری دینی» پدید آمد، گفت : روشنفکر دینی یعنی کسی که می تواند الزامات زمان را بفهمد در عین حال به مبانی هویت جامعه وفادار است و روشنفکران دینی کسانی هستند که بیشتر می توانند این همزبانی را با متن جامعه در حال تحول ایجاد کنند. البته روشنفکران دینی نتوانستند زبان مدونی بیابند و اتفاقا روشنفکران غیر دیندار چون آبشخورهای غربی داشتند خیلی مدونتر می توانند بحث کنند. سنتیها هم چون ریشه در تفکر هزارساله گذشته دارند منسجم تر می توانند فکر وعمل کنند.

خاتمی در پایان این دیدار که با سخنان و پرسشهای دانشجویان همراه بود، گفت : جنبش دانشجویی ما تابع وضعیت تاریخی ماست و معتقد نیستم که جنبش دانشجویی قوام یافته ای داشته ایم. حرکتهایی وجود داشته است و همانگونه ای که روشنفکران وقتی مجالی می یابند به جان هم می افتند. در جنبش دانشجویان هم بیشتر از درون ضربه خورده ایم. لطمه درونی هم سبب شده که محدودیتها از ناحیه بیرون بیشتر شود و در عین حال معتقدم دانشجویان مظلوم ترین بخش جامعه ما هستند و اگر بتوانند متفکرانه وضعیت خود را بازخوانی کنند، آینده بهتری خواهند داشت.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه