موزه ای برای همه آثار جنوب شرق کشور

موزه منطقه ای زاهدان یکی از بزرگترین و جذاب ترین موزه های استان سیستان و بلوچستان است که در آن آثاری از تاریخ و فرهنگ و کشفیات باستانی کرمان،خراسان جنوبی و این استان به نمایش گذاشته شده است.

به گزارش عصرایران به نقل از مهر، اولین موزه منطقه ای در استان سیستان و بلوچستان به نام موزه منطقه ای زاهدان در سال ۹۰ افتتاح شد در این موزه منطقه ای می توان آثاری از یافته های باستان شناسی کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی را مشاهده کرد که البته در زمان افتتاح این موزه، خراسان جنوبی برای غنی تر کردن بخش مربوط به آثار موزه ای خود همکاری کمتری کرده است بنابراین آثار کمی در این موزه متعلق به خراسان جنوبی وجود دارد.

برای دیدن این موزه باید رمپ یا مسیری شیب دار را طی کرد مسیری که در آن هم آثار را می توان دید و هم یک طبقه بالا رفت بدون اینکه یک پله طی شود اما در مسیر برگشت برای سهولت رفت و آمد بازدید کنندگان پله کار گذاشته شده است معماری این موزه برگرفته از قلعه باستانی سب شهرستان سوران بلوچستان است.

این موزه‌ فضایی برای برخورد دانش و ارزش، دیدن و شنیدن، فرهنگ اکنون و سنت دیروز و تعقل و تخیل انسان گذشته و حال این سرزمین است که بتواند با نمایش آثار و بقایای تاریخی و اکتشافات باستانی در مقیاسی منطقه‌ای عمل کند.

این موزه از سه قسمت تشکیل شده است که در بخش باستان شناسی اطلاعاتی شامل مشخصات سایت، محوطه باستانی شهر سوخته، کوه خواجه، دهانه غلامان، اسپیدژ، جیرفت، جنوب خراسان و سایر آثار باستانی – تاریخی منطقه جنوب شرق برای بازدید علاقه مندان جمع آوری شده است. از جمله اشیاء به نمایش درآمده آثار حاصل از کاوش های باستان شناسی در محوطه های باستانی مانند سفالینه ها، اشیاء فلزی، گلی، سنگی، شیشه، تابلوهای نفیس و کتب خطی است.

در بخش مردم شناسی برای مناطق سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان موضوعاتی شامل ادبیات شفاهی، مشاهیر، فرهنگ و آداب و رسوم، لباس، خوراک، صنایع دستی و …   معرفی می شود.در بخش همکف رمپ، بوم شناسی سیستان و بلوچستان و منطقه جنوب شرق کشور معرفی می شود به همین منظور ویترین هایی برای نمایش تاکسیدرمی از گونه های حیوانی و گیاهی منطقه در کنار آکواریوم بزرگی (آبزیان آب شور استان) تعبیه شده است. این بخش، جزو بخش های جذاب موزه برای کودکان و نوجوانان است.

از دیگر بخش های موزه می توان به کتابخانه آن اشاره کرد که شامل کتاب های تخصصی با موضوعات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تعداد ۵ هزار جلد است و در کنار واحد اسناد و مدارک که در برگیرنده آرشیو کاملی از عکس، اسلاید، فیلم و اقلام فرهنگی مربوط به منطقه است قرار دارد.

مهمترین یافته های شهر سوخته در مخزن

بخش باستان شناسی این موزه یافته های جالبی را پیش روی بازدید کنندگان قرار می دهد. وجود چشم مصنوعی یافت شده در  شهرسوخته از ویژگی های این موزه است. این چشم مربوط به جسد زن مدفون شده در گورستان شهرسوخته از جنس قیر طبیعی که با نوعی چرب جانوری مخلوط شده ، است و روی این چشم مصنوعی ریزترین مویرگ‌های داخل کره چشم توسط مفتول‌های طلایی به قطر کمتر از نیم میلی‌متر طراحی شده منتها این چشم مصنوعی در مخزن آثار نگهداری می شود و تنها برای نمایشگاههای موقت ممکن است از مخزن بیرون بیاورند. آنطور که صفورا کلانتری مسئول موزه می گوید: این اثر به دلیل شرایط سخت نگهداری و حساس بودن، باید در دمای مخصوص نگهداری شود بنابراین امکان نمایش دائمی آن در ویترین نیست.

او درباره نخستین جمجمه جراحی شده در این موزه که گورستان شهرسوخته به دست آمده و متعلق به یک دختر ۱۳ ساله است نیز می گوید: این اثر نیز در موزه تاریخ پزشکی نگهداری می شود چرا که آنها مجموعه ای از آثار مربوط به دانش پزشکی در همه دوران های تاریخی را در موزه گرداوری کرده بودند و این اثر هم آنجا به نمایش گذاشتند.  در این موزه تنها مولاژ آن به نمایش درامده است.

کلانتری محل نگهداری از اولین انیمیشن جهان را نیز موزه ملی عنوان می کند و می گوید: زمانی که این اثر کشف شده، زاهدان موزه ای نداشت به همین دلیل آن را به موزه ملی ایران منتقل کردند و از همان موقع در آنجا نگهداری شد.

در این موزه حتی می توان با برخی از تدفین های انجام شده در شهر سوخته نیز آشنا شد آنچنان که یک اسکلت واقعی کشف شده از شهر سوخته جانمایی شده است. معمولا بازدیدکنندگان از راهنمایان موزه می پرسند که چطور این اسکلت بدون محافظ و بدون ویترین به نمایش درآمده است. در این باره نیز کلانتری توضیح می دهد که این اسکلت نمونه ای از ده مدل تدفین انجام شده در شهر سوخته است که در این جا به نمایش درآمده و ما روی این اسکلت را با موادی پوشانده ایم که مشکلی برای آن به وجود نیاید. حتی با وجود چراغی که مدام بالای سر آن روشن و خاموش می شود.

وجود صنایع دستی شهرهای کرمان خراسان جنوبی و شهرهای سیستان و بلوچستان به غنای این موزه افزوده تا کسانی که می خواهند با فرهنگ مردم جنوب شرق ایران آشنا شوند بدانند کدام صنعت دستی نمایانگر هنر مردم ایران است. قالیبافی، سکه‌دوزی، گلیم‌بافی، سیاه‌دوزی، سفالگری و زیورآلات از جمله صنایع دستی سیستان و بلوچستان است که در موزه زاهدان نمونه های فاخر و کشف شده از این صنایع دستی به خصوص از شهر سوخته به نمایش گذاشته شده است.  

نمادی از اولین فرماندار ایرانی

طبقه دوم موزه منطقه ای زاهدان شامل ۱۳۸ ویترین در بخش‌هایی همچون نسخ خطی و تمبر، سکه‌های تاریخی از دوران اشکانی تا پهلوی، ظروف نقره‌ای از دوران معاصر، ابزار و ادوات مورد استفاده روزمره و نیز سردیس‌هایی از مشاهیر و بزرگان در ادوار مختلف به همراه صحنه سازی‌هایی از مردم‌شناسی این استان، از قومیت‌های سیستانی و بلوچ و نمادی از یعقوب لیث صفاری، اولین شهریار یا فرماندار ایرانیو محمد وصیف سیستانی، نخستین پارسی‌گوی که نخستین شعر پارسی را در وصف یعقوب لیث سروده است در معرض دید بازدید کنندگان گذاشته شده است.

 یکی از مجسمه هایی که در بدو ورود هر گردشگر و بازدید کننده ای آن را خواهد دید مجسمه ای از رستم ساخته استاد فارسی است که پوشش مدرن به خود گرفته و شمشیرش را غلاف کرده و به جای آن قلمی ساخته شده از پر سیمرغ در دست دارد. در کنارش نیز زال و سیمرغ با نگرانی او و قلمی که می خواهد به کسی تقدیم کند را نگاه می کنند. این مجسمه برگرفته از مجسمه فردوسی در میدان فردوسی تهران است.

موزه منطقه ای زاهدان اگر چه بنا و آثارش جزو فاخرترین و یکی از جاذبه های گردشگری استان سیستان و بلوچستان به حساب می آید اما شاید هنوز برای اینکه ساعتها گردشگران را به خود مشغول کند جای کار دارد و هنوز می توان آثاری را در این موزه به نمایش گذاشت که مخصوص جنوب شرق ایران باشد.