محمد قهرمانی کوشان_ هزینه های تولید فیلم یکی از مهمترین مسائلی است که همیشه مورد بحث اهالی فرهنگ و هنر بوده است. در حالیکه سینمای ایران در سالهای اخیر رکورد های مناسبی از لحاظ فروش بر جای گذاشته است اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که سینمای ایران مشکلی به نام بالا بودن هزینه تولید دارد و به عبارت بهتر می توان گفت که دخل و خرج سینما همخوانی ندارد.

در چهار ساله دولت یازدهم آشتی مردم سینما دوست با سینمای کشور باعث شد که بسیاری از فیلم ها رکورد های میلیاردی را پشت سر گذاشته و حتی از مرز 5 و 6 میلیون تومان فروش هم گذر کنند اما آنچه که در این میان اهمیت دارد بالا بودن هزینه های تولید یک فیلم است که همچنان بر سر سینمای ایران سایه انداخته است.

در سالهای اخیر آثار فاخری مانند فیلم سینمایی محمد رسوال الله و ... بر پرده سینمای ایران نشسته است که گاهی رکورد فروش تاریخ سینمای ایران را جا به جا کرده است اما این آثار فاخر به قیمت های بسیار بالایی تولید شده اند که توجیه اقتصادی تولید یک محصول را زیر سوال می برد.

برای مثال فیلم محمد رسول الله در بازه زمانی تولید نزدیک به 62 میلیارد تومان هزینه داشت. بر اساس اعلام رسمی دست اندرکاران این فیلم هزینه های ساخت این اثر فاخر سینمای ایران به این ترتیب است: سه و نیم میلیارد ریال برای فیلم‌نامه، 6 میلیارد ریال برای مطالعات اجرایی فاز دوم، ۳۱۰میلیارد ریال تولید و ۱۵۱ میلیارد ریال پس از تولید بوده است.

اما در پایان هزینه ساخت این فیلم فاخر و پر هزینه کشور را نزدیک به 1160 میلیارد ریال اعلام کردند که این عدد تقریبا 20 برابر سایر فیلم های پر هزینه تاریخ سینمای ایران می شود. اما نکته قابل توجه در این میان میران فروش این فیلم است.

محمد رسول الله در پایان اکران خود موفق شد تنها نزدیک به 15 میلیارد تومان فروش داشته باشد که این میزان تنها بخش کوچکی از هزینه های ساخت آن را پوشش می دهد.

اما تولید یک فیلم مانند هر محصول دیگری در هر بخش هزینه هایی دارد که با سپری شدن هر مرحله از تولید و پیشرفت کار باید این هزینه ها پرداخت شود. اگر یک فیلم را مانند یک کالا و یا محصول در نظر بگیریم فیلم نامه را می توان مواد اولیه یک فیلم به شمار آورد.

فیلم نامه نویسان در کشورمان عموما در دسته کم در آمدترین افراد سینما قرار دارند اما این بدنی معنی نیست که یک فیلم نامه نویس برای متن تولید شده خود دستمزد کمی دریافت می کند بلکه مشکل اصلی و اساسی اینجاست که یک فرد در طول چند سال فقط یک فیلم نامه را می تواند پرورش داده و به مرحله تولید برساند.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته رقم پرداختی برای یک فیلم بسیار متغییر بوده و یک فیلم نامه متوسط که به قلم یک فیلم نامه نویس جوان و یا کم تجربه تحریر می شود بین 10 تا 20 میلیون تومان قیمت گذاری می شود.

این در حالیست که متوسط قیمت فیلم نامه های افراد نام اشنا و صاحب سبک بین 80 تا 150 میلیون تومان است. افراد برجسته در مواردی حدود 200 میلیون تومان هم بابت تقریر فیلمنامه دریافت کرده اند اما اگر بخواهیم برای فیلم نامه قیمتی را تعیین کنیم مبلغ 80 میلیون برای یک فیلم نامه متوسط رو به بالا منصفانه است.

کارگردان به عنوان محرک اصلی نقش به سزایی در تولید این محصول دارد. در سالهای اخیر سینمای ایران کارگردانان جوان و تازه کاری را به خود دیده که بر حسب اتفاق موفقیت های بسیاری را هم کسب کرده اند.

اما با تمام این اوصاف در اقتصاد سینمای ایران به کارگردانان فیلم اولی آنچنان که باید دستمزد های بالایی تعلق نمی گیرد. در چند سال گذشته دستمزد کارگردانان در سینمای ایران وضعیت بسیار پیچیده ای داشت.

برای مثال کارگردانی از یک سازمان رسانه ای مطرح نزدیک به یک میلیارد تومان دستمزد دریافت می کند و از سوی دیگر یک کارگردان جوان و تازه کار با یک محصول بسیار قابل دفاع و در سطح کیفی بالا در بهترین حالت 30 تا 40 میلیون دریافت می کند.

اما اگر کارگردانی با چهره ای شناخته شده درصدد تولید یک فیلم متوسط به بالا باشد دستمزد وی بین 150 میلیون تا 700 میلیون تومان است.

سوپر استارها به عنوان کاتالیزورهای یک فیلم هستند . بسیاری از کارشناسان معتقدند که وجود سوپراستارها در یک فیلم به اندازه فیلم نامه و کارگردانی بر روی فروش تاثیر دارد و گاهی این سوپر استار است که مخاطب را پای پرده سینما می کشاند.

دستمزد سوپر استارها بسته به جوایز دریافت شده، میزان محبوبیت، اثرگذاری هنری و اجتماعی و ... متغییر است اما به صورت متوسط هر سوپر استار در سینمای ایران بین 350 تا 700 میلیون دستمزد دریافت می کند.

اما نمی توان دستمزد تمامی بازیگران یک فیلم را در یک سطح دید. به طور متوسط بین ده تا 15 نفر به عنوان بازیگران یک فیلم ایفای نقش می کنند. به صورت قطعی می توان گفت که سوپر استارها به تنهایی بیش از 60 درصد از بودجه تخصیص یافته به بازیگران را از آن خود می کنند.

بازیگران معمولی حتی در صورت درخشش و ایفای نقش بسیار عالی بازهم سهم چندانی در دستمزدهای آنچنانی ندارند. برای مثال ممکن است که یک بازیگر متوسط بین 5 تا ده میلیون تومان دستمزد دریافت کند.

عوامل صحنه بخش دیگری از دست اندرکاران تولید یک فیلم هستند که در رده های پایین تر اما به اندازه تمامی عوامل جلوی دوربین موثر عمل می کنند. گروه فیلم برداری که تصویرسازی یک فیلم را انجام می دهند به صورت گروهی بین 100 تا 150 میلیون دستمزد دریافت می کنند.

همچنین گروه صدابرداری هم به صورت گروهی بین 50 تا 60 میلیون برای یک فیلم متوسط دستمزد دریافت می کنند. طراح صحنه و لباس و چهره پردازان از دیگر عواملی هستند که نقش پر رنگی در بالا رفتن جذابیت فیلم و حتی سوپر استارها دارند. دستمزد این گروه بین 50 تا 100 میلیون تومان تخمین زده می شود.

منشی صحنه یکی از بخش های تاثیرگذار و استراتژیک ساخت یک فیلم است که به صورت حرفه ای باید همراه و همپای کارگردان باشد به طور متوسط هر منشی صحنه حرفه ای بین 4 و نیم تا 5 میلیون تومان در ماه دستمزد دریافت می کند و از آنجایی که زمان تولید یک فیلم به صورت متوسط 40 جلسه مفید طول می کشد می توان مدت زمان فیلم برداری یک فیلم را بین 4 تا 5 ماه در نظر گرفت.

در نتیجه به صورت کلی یک منشی صحنه حرفه ای به صورت متوسط برای تولید یک فیلم نزدیک به 20 میلیون تومان دستمزد دریافت می کند. مدیر تولید که بیشتر یک نقش صوری در تولید فیلم ها دارد بین ده تا 15 میلیون تومان دستمز دریافت می کند. مشاور کارگردان عضو دیگری است که با کمترین حضور در دسته دستمزدهای قابل توجه دارد به طور متوسط مشاور کارگردان بین 50 تا 80 میلیون تومان دستمزد دریافت می کند.

پس از اتمام فیلم برداری نوبت به تدوین و یکسان سازی فیلم می رسد یک گروه تدوین متشکل از یک تدوینگر و دو دستیار به صورت گروهی بین 55 تا 80 میلیون تومان برای تدوین یک فیلم دستمزد دریافت می کنند.

گاهی تدوین یک فیلم یک ماه و گاهی هم یک هفته طول می کشد. سایر هزینه های یک فیلم هزینه هایی مانند خوراک، پوشاک، اسکان گروه در صورت فیلم برداری در مناطق خاص و ... است که این هزینه ها هم بین 50 تا 70 میلیون تومان متغییر است. یک حساب سر انگشتی نشان می دهد که در پایین ترین سطح قیمتی برای ساخت یک فیلم متوسط بین 1 و نیم تا 2 میلیارد تومان سرمایه نیاز است. اما در سینمای ایران فیلم هایی هم تولید و اکران شده که هزینه آنها بسیار کمتر از این ارقام بوده است.