قرارداد توتال، شرکت نفت و جوامع محلی

 
رضا غبیشاوی . روزنامه نگار

به تازگی قرارداد مهمی میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت فرانسوی توتال یکی از غول های نفتی جهان به امضا رسید. البته طرف قرارداد ایران، کنسرسیومی پیمانکاری متشکل از 3 شرکت فرانسوی، چینی و ایرانی است: توتال فرانسه، شرکت ملی نفت چین وپتروپارس ایران.

 بیشترین  سهم را در این کنسرسیوم پیمانکاری از آن توتال و کمترین از آن شرکت ایرانی پتروپارس است به همین دلیل رهبری کنسرسیوم برعهده توتال است.

این قرارداد 5 میلیارد دلار ارزش دارد و 20 ساله است. قرارداد مربوط به افزایش برداشت از میدان گازی پارس جنوبی است. بزرگترین سرمایه گذاری خارجی در ایران بعد از برجام در بزرگترین میدان گازی جهان. میدانی که میان ایران و قطر مشترک است و در ایران پارس جنوبی و در قطر میدان شمالی نامیده می شود. میدانی در نزدیکی ساحل استان بوشهر و به طور دقیق ، عسلویه.

این قرارداد در ظاهر دو طرف دارد. کارفرما یعنی شرکت ملی نفت ایران و پیمانکار یعنی کنسرسیومی به رهبری توتال. اما این قرارداد طرف سومی دارد یعنی استان بوشهر.




هدف و برنامه دو طرف این قرارداد مشخص است. وزارت نفت به دنبال افزایش برداشت از میدان گازی با هدف افزایش صادرات گاز، افزایش درآمد و افزایش انرژی مورد نیاز داخلی است و کنسرسیوم پیمانکاری به دنبال انجام پروژه و سرمایه گذاری و سود مالی است.

اما طرف سوم یعنی استان بوشهر و به طور مشخص منطقه عسلویه که قرار است میزبان فعالیت های اجرایی این قرارداد باشد چطور؟

برنامه و هدف استان بوشهر در این قرارداد چیست و چگونه قرار است به آن برسد.

جواب را می توان در بخش های زیر ارائه کرد:

•  محیط زیست

اجرای این قرارداد منجر به آلودگی های زیادی در دریا، زمین و هوا می شود. این آلودگی تنها به کارکنان و کارگران طرح آسیب نمی زند بلکه به زندگی و بدیهی ترین امکانات زندگی ( مانند تنفس )‌ تا امرار معاش همه انسان هایی که در آن منطقه هم اکنون و در آینده زندگی می کنند را شامل می شود.

توانایی برای کنترل و کاهش این آلودگی به میزان نظارت و پیگیری طرف های مختلف دارد. مردم و مسوولان استان باید تمام توان خود را از طرق مختلف از جمله رسانه ها، سازمان محیط زیست و دیگر نهادهای حاکمیتی، سازمان های غیردولتی و شبکه های اجتماعی به کار بگیرند و تلاش کنند نه تنها اجرای این قرارداد آسیبی به جان، محیط زندگی و کسب و کار آنها نزند بلکه بتوانند مسوولان شرکت توتال را مجبور کنند علاوه بر فناوری های صنعتی، فناوری های حفاظت از محیط زیست را نیز به همراه خود بیاورند و برای حفاظت از محیط زیست نیز خرج کنند.

یادمان باشد در اثر اجرای فازهای مختلف طرح پارس جنوبی همه اکنون مردم در منطقه عسلویه و شهرها و روستاهای اطراف با آلودگی در هوا ( به دلیل مشعل ها و دیگر عوامل الوده ساز) روبه هستند گرچه در این زمینه مدیریت فعلی منطقه ویژه در عسلویه در تلاش برای مقابله با آلودگی هوا و مشعل برنامه هایی را در دست اجرا دارد اما تعجب از آنجاست که چگونه 20 سال قبل آلوده سازی هوای منطقه مورد اغماض قرار گرفت.
 
تجربه ثابت کرده است شرکت های بزرگ متعلق به کشورهای توسعه یافته نیز به هنگام کار در کشورهای کم توسعه سعی می کنند به دلایل مختلف مسایل زیست محیطی را فراموش کنند همانگونه که به هنگام کار در کشورهای توسعه یافته، مسایل زیست محیطی را ( به مانند ایمنی) اولویت می دهند چرا که با دیده بانی از طرف سازمان های دولتی در سطوح مختلف ملی و محلی، رسانه ها، سازمان های غیردولتی و مردم عادی ( در قالب شبکه های اجتماعی ) و افکار عمومی به همراه پشتیبانی دستگاه قضایی روبه رو هستند.

در این زمینه می توان به طور مثال عملکرد شرکت های نفتی غربی در آمریکا و نیجریه را مقایسه کرد.

فعالیت های صنعتی به ویژه شرکت های نفتی همچنین آسیب زیادی را به دریا و محیط زیست جانوران دریایی وارد می کند. بررسی وضعیت زیست جانوران در آب های ساحلی عسلویه می توان عمق این اتفاق بد را مشخص کند.

انتظار می رود همزمان با آغاز طرح های جدید و بازگشت توتال به عسلویه، تمرکز بر محیط زیست افزایش یابد و روند مطالبه برای بهبود وضعیت زیست محیطی و دیده بانی برای جلوگیری از آسیب زدن به آن درآب، خاک و هوا افزایش یابد.

همچنین یکی دیگر از برنامه ها باید درخواست از شرکت های نفتی برای جبران آلودگی های گذشته در منطقه عسلویه و در خلیج فارس باشد.

عسلویه کارگاه نیست محل زندگی است پس در کنار حفظ ایمنی کارگران، حفظ سلامتی تک تک انسان هایی که در این منطقه زندگی می کنند اعم از زنان و کودکان، جوانان و سالمندان الزامی است .

•  بیکاری

یکی از مشکلات همیشگی استان بوشهر موضوع بیکاری است. بیکاری با عدم حرفه آموزی ونداشتن مهارت ارتباط مستقیم دارد. اصولا افراد داری یک مهارت (منظور از مهارت، تحصیلات نیست) کمتر از دیگران بیکار می شوند.

پیشنهاد می شود رشته های مورد نیاز در تاسیسات صنعتی درعسلویه در اولویت آموزش در هنرستان ها و مراکز فنی و حرفه ای قرار بگیرد. می توان هنرستان و مرکزفنی و حرفه ای را در عسلویه ایجاد کرد و از مهندسان ایرانی و غیرایرانی فعال در تاسیسات عسلویه خواست در این هنرستان ها تدریس کنند و دانش آموزان در این تاسیسات به کارآموزی بپردازند. (چیزی شبیه هنرستان های کارخانه آزمایش در تهران در قبل از انقلاب که دانش آموزانش یک شیفت تحت تعلیم مهندسان و تکنسین های کارخانه ، آموزش می دیدند و عصرها در کنار آنها در کارخانه کارآموزی می کردند. با این شیوه می توان به میزان قابل توجهی بیکاری را کاهش داد.
می توان به مدارس راهنمایی و سرکلاس های اول دبیرستان رفت و دانش آموزان را به ادامه تحصیل در رشته های فنی تشویق کرد

•  مسوولیت اجتماعی

 مسوولیت اجتماعی یعنی اینکه شرکت ها در کنار انجام فعالیت های اقتصادی و کسب سود مالی ، در برابر جامعه نیز مسوولیت هایی را در حوزه های مختلف از جمله فرهنگی – اجتماعی برعهده دارند.

در این زمینه شرکت های داخلی و خارجی ( و در راس آنها توتال فرانسه و شرکت ملی نفت چین) نیز باید به مسوولیت اجتماعی خود در برابر جامعه میزبان در استان بوشهر به ویژه در منطقه عسلویه و خاصه محلی ها/ بومیان / ساکنان اصلی عمل کنند.

تجهیز کتابخانه ها و مراکز فرهنگی، راه اندازی کلاس های آموزشی به ویژه کلاس های زبان چینی و فرانسوی، موزه ها، تلاش برای حفظ نمادها و نمودهای فرهنگی جوامع میزبان، محلی ها / ساکنان اصلی / بومیان و تلاش برای تقویت فرهنگی آنها از این جمله هستند.

تاسیسات و صنایع نفت و گاز زمانی می توانند برای ایران و ایرانی ها مفید باشند که در درجه نخست برای انسان هایی که در اطراف و نزدیکی آنها ساکن هستند زندگی می کنند (بومی ها/ محلی ها/ ساکنان اصلی) و امرار معاش می کنند آسیب و ضرری نداشته باشند بلکه برای آنها فایده نیز داشته باشند در این شرایط قطعا می توان گفت فعالیت این تاسیسات به سود زندگی دیگر ایرانیان نیز هست.

نکته 1:

بارها دیده ام که مردم و مسولان استانی آنچنان با مسولان صنعت نفت یا پیمانکاران داخلی و خارجی رفتار و تعامل می کنند گویی آنان ولی نعمت اند. نه این نادرست است. ولی نعمت،‌ مردم هستند و این مردم شامل زنان و کودکان، با سواد و بی سواد، کوچک و بزرگ می شود شامل ساکنان اصلی و محلی ها می شود شامل همه انسان هایی می شود که از حق زندگی عادی و سالم و انسانی برخوردارند و هیچ کس حق ندارد به هر دلیلی به این حق آنها آسیبی وارد کند.

نکته2  :

 مردم استان بوشهر در کنار سایر هموطنان خود از مزایای این قرارداد بهره مند می شوند اما استان بوشهر یک تفاوت بزرگ با بقیه استان ها دارد و آن اینکه خود میزبان اجرای این قرارداد است. این میزبانی می تواند مزیت ها و معایبی را داشته باشد که شدت و ضعف هر یک وابسته نوع رفتارها و اقدامات مسوولان و مردم استان است.

منبع: هفته نامه نصیر بوشهر