شهریور 96؛ روحانی و ترامپ در نیویورک/ جام برجام روی میز

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- این روزها و در آغاز سال 1397خورشیدی فضای سیاسی و اقتصادی در انتظار یا التهاب تصمیم نهایی دونالد ترامپ رییس جمهوری ایالات متحده در 22 اردیبهشت پیش روست تا روشن کند در برجام می ماند یا با خروج آمریکا می کوشد برجام، برجا نماند اما او این بازی را تازه شروع نکرده و در 22 اردیبهشت 97 می خواهد به فرجام برساند.

بیان این مقدمه در مرور رخدادهای شهریور سال کهنه به این خاطر است که در آن ماه هم این انتظار وجود داشت که موضع خود را دربارۀ برجام یا توافق هسته ای ایران و 6 قدرت جهانی در وین از تریبون مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کند اما ترجیح داد به تأخیر اندازد یا زمینه را آماده سازد. در روزهای اخیر که وزیر خارجه را تغییر داده و جان بولتون را به عنوان مشاور امنیت ملی منصوب کرده می توان گفت در شهریورماه وزارت خارجه و شورای عالی امنیت ملی آمریکا با خروج از برجام موافق نبوده اند و در ماه های بعد کوشیده کسانی را برگزیند که نظر او را تأیید می کنند.

روز سه شنبه 28 شهریور 96 دونالد ترامپ سخنرانی کرد و فردای آن – چهارشنبه 29 شهریور- نیز حسن روحانی.

این بار بحث ملاقات یا دست دادن یا ندادن رییسان جمهوری ایران و آمریکا اساسا مطرح نبود و از این نظر روحانی با دغدغه کمتری به نیویورک رفته بود.

رییس جمهوری ایالات متحده در نطق خود گفت تصمیم خود دربارۀ برجام را گرفته اما نگفت قصد دارد آمریکا را خارج کند یا خواستار الحاقیه ای دربارۀ کنترل برنامه های موشکی به آن است یا با نقض عملی توافق ایران را به واکنش وامی دارد و این آخری البته گفتنی نیست و در عمل قابل احساس است.

روحانی اما در دام ترامپ نیفتاد و با پرهیز از گفتار و رفتار متقابل وهیجانی سخنی نگفت که اروپایی ها با آمریکا هم داستانی کنند.

رییس جمهوری ایران که جام برجام را دربرابر سنگ پرانی های دلواپسان داخلی در امان و ایمن نگاه داشته بود می دانست که ترامپ هم درصدد شکستن آن است پس بهانه ای به دست او نداد و گفت: « ما نه می خواهیم امپراتوری تاریخی مان را احیا کنیم و نه می خواهیم مذهب رسمی را حاکم سازیم. نه می خواهیم انقلاب مان را با زور سرنیزه صادر کنیم.»

هر چند اتخاذ موضع منفی از جانب ترامپ در قبال برجام به سبب ابهامات و اتهاماتی که قبل تر مطرح ساخته بود قابل پیش بینی بود اما شدت و غلظت آن مشخص نبود.

ترامپ گفت: « توافق هسته ای با ایران یک شرمساری برای آمریکاست و گمان نمی کنم کار تمام شده باشد. ایران، یک کشور یاغی و تُهی شدۀ اقتصادی است.»

با این حال چنان که گفته شد او تصمیم قطعی خود را اعلام نکرد.

درست یک هفته قبل از نطق رییس جمهور روحانی که در روز چهارشنبه 28 شهریوردر مجمع عمومی سازمان ملل ایراد شد، جواد ظریف وزیر خارجه ایران به شهر سوچی روسیه رفت تا درباره موضوعات مختلف از جمله برجام گفت و گو کند.

ظریف در سوچی بود و به تهران بازنگشته و هنوز در این باره که ایران اجازۀ بازدید از سایت های نظامی را نیز در چهارچوب پروتکل الحاقی می دهد یا نه سخنی نگفته بود که همان روزعلی اکبر ولایتی در جایگاه مشاور امور بین الملل رهبری بر صفحۀ تلویزیون ظاهر شد و گفت: « ایران نه به آقای آمانو – مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی- و نه به هیچ شخص دیگری اجازه بازدید از مراکز نظامی را نخواهد داد.»

جالب این که باز درست همان روز یک وزیر خارجۀ پیشین دیگر- کمال خرازی - و او در جایگاه رییس شورای راهبردی سیاست خارجی در دیدار با وزیر خارجه اسبق استرالیا گفت: «ایران، خود را برای بدترین سناریو دربارۀ برجام آماده کرده و در عین حال امیدواریم دیگر کشورها در مقابل فشارهای آمریکا ایستادگی کنند.»

اگر سه وزیر خارجه فعلی و قبلی ( جواد ظریف، علی اکبر ولایتی و کمال خرازی) که مجموعا تا کنون 30 سال سکان دستگاه دیپلماسی را در دست داشته اند در یک روز ( 21 شهریور 1396) در کنار هم در رسانه ها مطرح شدند اندک زمانی قبل تر نیز سه وزیر خارجه فعلی و سابق باز در یک قاب دیده شدند: جواد ظریف، علی اکبر صالحی و کمال خرازی در مجلس ترحیم دکتر ابراهیم یزدی کنار هم نشستند. البته متوفا هم خود روزگاری در جمهوری اسلامی وزیر خارجه بوده در دولت موقت و در سال58 تا اشغال سفارت آمریکا در تهران.

این سه به دو اعتبار در آیین یادبود ابراهیم یزدی شرکت کرده بودند. نخست به این خاطر که در سال 1358 وزیر خارجه بوده و دیگر به این سبب که پیش از انقلاب او را می شناخته اند و آنان در آن زمان جوانانی بودند که آوازه یزدی را شنیده یا خود او را دیده بودند.

رهبر فقید انقلاب به هیچ یک از این سه حکم مستقیم نداده بود حال آن که به دکتر یزدی اجازه هزینه از محل سهم امام را داده بود. اعتمادی که به ندرت شامل غیر روحانیون می شود. نوبت دیگر او را به عضویت شورای انقلاب منصوب کرد هر چند که با تشکیل دولت موقت و قبول معاونت نخست وزیر جمع دو کار تقنینی و اجرایی را درست ندانست و دولت را ترجیح داد. حکم دیگر سرپرستی مؤسسه کیهان بود و دیگری این نمایندگی که در جریان اعتراضات به اصولی از قانون اساسی در سیستان و بلوچستان دکتر یزدی را به آن سامان فرستاد.

مهم تر از اینها اما حضور مستمر او در نوفل لو شاتو و در تمام مدت اقامت امام خمینی در این دهکده حاشیۀ پاریس است. با این توضیحات روشن است که مرگ دکتر یزدی را پس از 60 سال فعالیت سیاسی باید در زمرۀ اخبار مهم شهریور ماه دانست.

تشییع پیکر او در روز پنج شنبه 9 شهریور ماه یادآور مراسمی این گونه در آغاز بهمن سال 1373 بود. 23 سال قبل پیکر مهندس مهدی بازرگان به عنوان دبیر کل نهضت ازادی ایران تشییع شد در حالی که رییس جمهوری وقت –هاشمی رفسنجانی- خصوصی پیام تسلیت فرستاد و این بار رییس جمهوری و پاره ای مقامات اجرایی دیگر پیام تسلیت خود را منتشر کردند چندان که ابراهیم یزدی نیز برگۀ رأی خود را که در آن نام حسن روحانی را نوشته بود به خبرنگاران نشان داد.

دکتر یزدی در ترکیه درگذشت اما در ترکیه زندگی نمی کرد و قصد داشت برای درمان به آمریکا برود ولی دولت ترامپ به او ویزا نداد. کسانی که او را آمریکایی می دانستند یا چنین انگی می زدند از این اتقاق شگفت زده شدند و برخی رسانه های سلطنت طلب این اتفاق را مکافات عمل او در سال 58 دانستند که در مقام وزیر خارجه ایران از دولت ایالات متحده خواسته بود شاه را نپذیرد.

حال آن که یزدی در آن زمان پیش بینی می کرد که پذیرش شاه روابط ایران و آمریکا را دست خوش تنش می کند و اتفاقات بعدی می تواند موقعیت کارتر و دموکرات ها را به مخاطره اندازد. این پیش بینی هم البته درست از کار درآمد.

ابراهیم یزدی را به خاطر حضور در نشست پرسش و پاسخ از جلاد ساواک – نعمت الله نصیری- در شامگاه پیروزی انقلاب نیز شماتت کردند و لابد انتظار داشتند اتقلابیون برای رییس ساواک که خود شاه در آبان 57 با احضار از پاکستان به زندان انداخته بودش فرش قرمز بگسترانند.

هم رادیکال ها و هم سلطنت طلب ها به جای ستایش یکی از پیشتازان اعتدال و میانه روی به سرزنش او پرداختند. گروه اول به خاطر مخالفت صریح و صدور اطلاعیه های متعدد در انتقاد از ادامه جنگ پس از بازپس گیری خرمشهر و گروه دوم از سر علاقه به نصیری یا قصه ای که بیوۀ رحیمی ساخته و پرداخته است.

بر این پایه گزاف نیست اگر گفته شود مهم ترین خبر شهریور، مرگ ابراهیم یزدی است چندان که هیچ خبری به مهابت مرگ نیست و در زبان فارسی خود خبر، گاه به معنی مرگ است: آن را که خبر شد خبری باز نیامد.

ابراهیم یزدی دکتری ژنتیک مولکولی داشت و در این رشته تحصیل و تدریس و تحقیق و تألیف کرده بود اما در مقاطعی به کار روزنامه نگاری هم پرداخته بود و اگر تعهد حزبی نداشت چه بسا به جای قطب زاده او برای سرپرستی رادیو و تلویزیون بعد از انقلاب انتخاب می شد.

دربارۀ حضور روحانی در سازمان ملل چه به لحاظ نفرات همراه و چه لحن نطق در مجمع عمومی با احمدی نژاد مقایسه شد.

   تردید نباید کرد که رییس جمهوری ایران ترجیح می داد به جای دونالد ترامپ، هیلاری کلینتون بر تخت می نشست تا نه علیه برجام موضع بگیرد ونه دست ندادن با خانم رییس جمهور تفسیر سیاسی در پی داشته باشد.

از بخت بد اما صدای ترامپ را شنید و همچنان مهم ترین تهدید کننده برجام است...

تماشاخانه

لحظه هدف قرار گرفتن آنچه گفته می‌شود ریزپرنده بوده، در آسمان اصفهان (فیلم)

همه چیز درباره کشفیات مرموز باستان‌شناسی در اصفهان / از کشف یک کوره اعجاب‌انگیز تاریخی تا لوله‌های عظیم آب و فاضلاب ۱۰۰۰ ساله و یک سازه عجیب مسقف احتمالا متعلق به یهودیان (فیلم)

فیلم های دیگر