به عنوان مثال می گویند سیستم غرقابی را باید جمع کنیم که حرف درستی است؛ ولی نمی گویند یا نمی دانند که چگونه و چه چیزی و با چه بودجه ای باید جایگزین شوند.

محمد یزدی‌زاده

این روزها موضوع مشکل کم آبی کشورمان تحت عناوین مختلف و از دیدگاه های متفاوت و با نسخه های درمانی گوناگون در افواه عمومی و در میان برخی مسئولین و دست اندرکاران در حال بحث و بررسی است. هرکسی از منظر خود چیزی می گوید و راه حلی ارائه می دهد و به نظر خودش راه حل ارائه کرده است.

به نظر می رسد اصولا هنوز صورت مسئله ای شفاف و معادله ای مشخص تاکنون از سوی هیچ کس و هیچ دستگاهی در مورد موضوعی به نام آب تعریف و ارائه نشده است. یعنی هنوز نمی دانیم که اصلا مسئله آب چیست و چرا در مورد آن حرف می زنیم ودقیقا به دنبال چه چیزی هستیم. به عنوان مثال یکی می گوید کمبود آب؛ کس دیگرمی گوید بحران آب؛ دیگری می گوید مشکل آب؛ یکی دیگر می گوید ورشکستگی آب؛ که هرکدام از این تعاریف و تعابیر از نظرعلمی مفاهیم و ارزش های خاص خود را دارند. یعنی هنوز در تعریف مسئله به نقطه مشترکی نرسیده ایم.

بنابراین در ارائه راه حل ها هم با تناقض و پراکندگی مواجهیم. مثلا بسیاری تقصیر را برگردن کشاورزان زحمتکش می اندازند و می گویند 92 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود و آن 8 درصد باقیمانده که در بخش های خانگی و صنعتی مصرف می شود چیز زیادی نیست وباید سراغ کشاورزان برویم.

برخی معتقدند این وظیفه حکومت است که مشکل و مسئله را حل کند به مردم چه ربطی دارد. برخی دیگر نسخه شان این است که همه تقصیرها به گردن مصرف کنندگان خانگی و صنعتی است وبرخی هم خشکسالی را مقصر می پندارند و بعضی هم چیز دیگری می گویند.

این داستان آب، انسان را ناخودآگاه به یاد داستان تمثیلی وعارفانه و مشهور فیل مولانا (Blind men and an elephant) می اندازد . می گویند روزی تعدادی را دراتاقی تاریک (وبه روایت دیگر مردان کور را) که فیلی درآن قرار داده بودند وارد کردند و ازآنان خواستند که فیل را لمس کنند وبگویند که چه موجودی است. یکی خرطومش را دست زد و گفت ناودان است؛ دیگری پایش را لمس کرد و گفت ستونی محکم است؛ نفربعدی به گوشش دست کشید و گفت فیل مانند بادبزن است؛ آن دیگری به دمش دست زد و گفت فیل همانند ریسمانی ضخیم است؛ مرد دیگری به عاج فیل دست کشید و گفت شاخه درخت است. وقتی ازآنان پرسیده شد فیل چگونه موجودی است هرکدام مطابق آنچه لمس کرده بودند فیل را توصیف کردند. بین آنان نزاعی درگرفت وهرکدام گفتند فقط نظر وی درست است. حکیمی به آنان گفت: هرکدام از شما تنها یک بخش از بدن فیل را لمس کرده اید و چیزی که می گویید نتیجه حس شما درتاریکی است نه نگاه وبینش شما درنورو روشنایی؛ و شاید حق با تک تک شما باشد، لکن حقیقت زمانی آشکار می شود که در روشنایی و با علم و آگاهی، تمامی اجزا را در کنارهم و باهم ببینید تا درک درست و روشنی از حقیقت داشته باشید.

باید بیدارشویم و بدانیم و قبول کنیم موضوع آب و خشکسالی مسئله ای بسیار جدی است و موضوع امروز و دیروز و مربوط به این دولت وآن دولت نیست. مربوط به همه مردم و همه دولت ها وحاکمیت و نظام و مسئله سال‌های متمادی است و هیچکس نمی تواند از زیر بار مسئولیتش شانه خالی کند.

برای حل مسئله یا بحران یا کمبود یا ورشکستگی آب یا هر چیز دیگری که اسمش باشد، قبل ازهرکاری اول باید صورت مسئله را دقیقا تعریف کنیم و معادله چندین مجهولی آن را بنویسیم و روی میز بگذاریم تا بدانیم چه می خواهیم و چشم انداز و هدفمان چیست. بعد به دنبال راه حل برویم. کارمان دیگر ازشعارهای توخالی و تشکیل جلسات و کمیسیون ها وسمینارهای نمایشی وبی حاصل برای بررسی موضوع آب گذشته است.

امروز روز آستین بالازدن و عمل به معنای واقعی است وفردا خیلی دیراست ؛ امروز روزی است که مدیران و مسئولین مربوطه باید وارد میدان واقعی عمل شوند و دست از خیال‌پردازی و حرف های قشنگ و تبلیغاتی بردارند و اگرکاری از دستشان بر نمی آید، تا دیرنشده کار را به کاردان ها و متخصصین مجرب و صاحب ایده وبا شهامت وجسوربسپارند؛ امروز روزی است که بایستی کارشناسان وایده پردازان و متخصصین خبره و کارآزموده و صاحبنظر در اتاق های فکرجمع و وارد کارزار شوند و قبل از هرچیز معادله چندین مجهولی به نام آب را تعریف کنند وبنویسند و بعد به دنبال راه حل ها بروند. امروز روزی است که مردم ایران بایستی متحد ویکپارچه دست به دست هم دهند وبرای نجات خود و کشورشان ونسل های آینده، آب را ارج نهند وتا می توانند الگوها و شیوه های مصرفی خود را تغییر دهند.

آنهایی که امروز فقط از مصرف بالای آب کشاورزی سخن می گویند، اصولا شاید هیچ دورنما و نگرش درستی نسبت به نیازها و برنامه های میان مدت و بلند مدت کشاورزی کشور ندارند و مثلا هیچگاه ازاصلاح نژاد و استفاده از روشهای رایج و مدرن و علمی کاشت و داشت وبرداشت که در کاهش مصرف آب تاثیربسزایی دارند هیچ سخنی به میان نمی آورند یا خیلی بندرت حرف می زنند.

به عنوان مثال می گویند سیستم غرقابی را باید جمع کنیم که حرف درستی است؛ ولی نمی گویند یا نمی دانند که چگونه و چه چیزی و با چه بودجه ای باید جایگزین شوند. مثلا نمی گویند که برای سیستم های آبیاری قطره ای و بارانی و تحت فشار چه کرده اند و چه برنامه ای داشته اند و چرا در طول سالیان متمادی نتیجه مطلوبی نگرفته ایم و هنوز درجا می زنیم. آنهایی که مثلا می گویند تولید کالاهایی مثل هندوانه وبرنج وسایرکالاهای مشابه را در مناطق کم آب که محصولات آب برهستند تعطیل کنیم یا کاهش دهیم که البته حرف درستی هست، اما نمی گویند چگونه و با چه چیزی جایگزین کنیم تا کشاورز بیچاره، بیچاره ترنشود. یعنی به راحتی حرف می زنیم وشعار می دهیم و سوت می زنیم.

سوال مهمی که پیش می آید این است؛ چرا ازتعطیلی یا کاهش تولید سایر محصولات صنعتی که آب برهستند هیچ سخنی به میان نمی آید. به طور متوسط برای تولید یک دستگاه خودرو 800000 لیتر، برای تولید یک جفت کفش 8000 لیتر، یک کیلو گوشت گاو 15000 لیتر و یک کیلو فولاد 2800 لیتر آب مصرف می شود. آیا نمی توانیم برای عبور از بحران موقتا تولید برخی از این نوع کالاها را متوقف نموده یا کاهش دهیم وبا واردات، نیازهایمان را تامین نماییم؟ چرا فقط زورمان به کشاورزان می رسد؟ آیا دیواری کوتاه تراز دیوار کشاورزان نیافته ایم؟ آیا خودروی نامرغوبی که مردم از سرناچاری سوار آن می شوند وهستی خود را به بازی می گیرند، عاقلانه و مدبرانه است که برای تولیدش 800000 لیترآب مصرف شود؟

و بالاخره اینکه راه های غلبه بربحران یا کمبود آب درکشور درکنترل تولید چند محصول کشاورزی یا صنعتی یا صرفه جویی در بخش خانگی محدود نمی شوند. فقدان سندملی آب (طرح جامع آب)، تلفات و هدررفت بالا در شبکه های توزیع آب شرب، وضعیت رودخانه های مرزی و حوزه های آبریز مشترک با کشورهای همسایه، ساختار مدیریت منابع آب و اقتصاد آب، عدم انسجام و یکپارچگی و وحدت در مدیریت ومسئولیت پذیری وتولی گری دربخش آب، همگی چالش ها و مشکلات پیش رو هستند که بایستی به سرعت نسبت به سیاستگذاری وبرنامه ریزی های لازم برای یافتن راه حل های علمی و عملی و واقع بینانه به منظور عبوراز بحران آب کشور همت گماشت.

بیایید باور کنیم و بپذیریم که بحران آب یا ورشکستگی آب یک امر کاملا جدی است وزمان وقت کشی و اهمال و ساده اندیشی مدت هاست که گذشته است و برای شروع فردا خیلی دیراست.

کانال عصر ایران در تلگرام

تماشاخانه