عصر ایران؛ سحر طاعتی ــ در روزهاي پاياني اسفند ماه گذشته مركز موسيقي حوزه هنري اثري با عنوان "شمس جان" را منتشر كرد كه خوانش حكايت "پادشاه و كنيزك" از دفتر نخست مثنوي معنوي است.اين آلبوم به آهنگسازي عماد توحيدي، روايت عبدالجبار كاكايي و آواز داوود آزاد رويكردي تازه در ارائه شعر حكمي و تعليمي فارسي است كه در مثنوي معنوي با مهارت و صناعت داستان پردازي مولانا در مرتبه بلندي قرار دارد و از متون كم و بيش مشابه خويش مانند حديقه الحقيقه سنايي، مثنويات عطار، مخزن الاسرار نظامي و ... پيشي گرفته است.

‎عماد توحيدي در مورد در مورد جايگاه مثنوي معنوي در فرهنگ ايراني و لزوم توجه به آن در آثار هنري خصوصاً موسيقي گفت: "در آثار بجا مانده از سنّت تعليمي ادبيات مكتوب ما مثنوي معنوي دُردانه اي بي همتاست.مولانا بدليل انس با قرآن و احاديث و روايات و بطور كلّي علوم ديني و از سويي تسلّط بر ادبيات و عرفان و فلسفه و مردم شناسي، در مثنوي فرم و محتوايي والا را توأمان به مخاطب خود ارائه ميدهد.سنّت عرفاني او تكامل يافته انديشه هاي سنايي و عطار و بايزيد و حلّاج است و اين پيشرو بودن در بطن همين حكايت نيز ديده ميشود.مولانا ظرايف معاني و مضامين عرفاني و دقايق ساختاري داستان پردازي را با چيره دستي جنون آميزي در حكايات مثنوي پياده كرده است. طبعاً متني كه معني و صناعت را چنين ماهرانه در هم آميخته براي موسيقيدان جذاب است و موسيقي نسبت به هنرهاي ديگر قابليّت بيشتري براي تجلّي زيباشناسانه انديشه هاي طرح شده در مثنوي را دارد."

‎عبدالجبار كاكايي به عنوان راوي حكايت در اين مورد گفت:

‎"آموزه های مثنوی مولانا هم از جهت متن و هم روش و الگوسازی در انتقال مفاهیم حکمی بخصوص مباحث اخلاقی ،گستره تاثيرگذاري وسيعي دارد.چنانچه می دانیم مولانا مباحث پیچیده علمی را با روش و مشرب ذوقی خاص خودش ارائه می کند و غالباً مردم نيز در پذیرش مفاهیم، شیوه هاي ذوقی را طالبند. استفاده از آیات و روایات و گاه کاربرد نظام استدلالات عقلی ،علی رغم نفی غالب آنها و پرداختن از زاویه های متنوع به مباحث مهمی چون جبر و اختیار، این شش دفتر را در جایگاهی ارجمند بین ایرانیان قرار داده است.از آنجا که سر رشته مباحث حکمی مولانا گاهی به وجد و شور و ذوق می انجامد و دقت بسياري در انتخاب کلمات و تعابیر بكار رفته در اشعار از سوی مولانا و بعضاً اصحاب او صورت گرفته است این گنجینه بسیار مستعد پیوند با موسیقی است."

‎داوود آزاد خواننده "شمس جان"نيز در مورد جايگاه مثنوي در فرهنگ ايراني و لزوم توجه به آن در موسيقي گفت: "مثنوي معنوي در بين آثار مكتوب در حوزه شعر فارسي يك استثناست و با هيچ ضابطه و مقياسي نميتوان آن را با ديگر آثار مشابه سنجيد.جلوه هاي بسياري از فرهنگ ايراني و اسلامي در تصاوير بي همتاي ابيات مثنوي ديده ميشوند و جهان معنايي مولانا در حكايات مثنوي لبريز از هيجان و حركت و تكاپوست.مثنوي با "بشنو از ني" آغاز ميشود و اينكه مولانا براي بيان رمزگرايانه جدايي انسان از اصل و مبداء خويش از يك ساز سخن ميگويد به دلبستگي هاي حسّي او به موسيقي برميگردد.در كنار ارزشهاي معنايي اشعار، وجود روح موسيقي در ذات مثنوي ميتواند نقشي الهام بخش براي اهالي موسيقي داشته باشد."

‎عماد توحيدي در مورد رويكرد موسيقايي نوين اين آلبوم گفت:"از سالها قبل قصد داشتم در زماني مقتضي روايت حكايتي از مثنوي را در تركيب با موسيقي تجربه كنم.ميدانيد كه ما در كنار داشتن سنت "شاهنامه خواني" در فرهنگ عامه سرزمين خود "مثنوي خواني" هم داشته ايم. تصميم گرفتم كه رويكردي دوگانه در ارائه اين اثر داشته باشم.موسيقي در شمس جان هم بعنوان بستري براي خوانش روايت و هم در پي ارائه مستقل تصاوير و جلوه هاي نمايشي روايت است.آثار بسياري در حافظه همه ما هست كه گوينده اي شعري را ميخواند و موسيقي بدون رابطه دال و مدلولي بعنوان يك عنصر زينتي زير صداي شعرخوان بكار رفته است.رويكرد موسيقايي در اين آلبوم براي دوري جستن از اين كاربرد تكراري و مستعمل بود.براي رسيدن به اين هدف نياز جدّي به راوي و خواننده باتجربه و حس مداري بود كه در بستر معنايي و نمايشي توأمان عمل كنند و از اقبال بلند من عبدالجبار كاكايي عزيز و داوود آزاد گرامي هر دو به بهترين وجه نقش ارجمند خود را در اين اثر ايفا كردند. در اينجا لازم است به حمايتهاي هميشگي مجموعه فرهيخته مركز موسيقي حوزه هنري نيز اشاره كنم كه از سال ٧٣ كه نخستين همكاريهاي من با اين مجموعه شكل گرفت تا به امروز همواره حامي صديق توليد و انتشار آثار من بوده است."

‎داوود آزاد خواننده این اثر نیز در مورد شمس جان و رويكرد موسيقايي آن گفت:" حكايت پادشاه و كنيزك شأني شامخ در بين حكايات مثنوي دارد.اين حكايت هم داراي لحظات عاطفي و عاشقانه است و هم موقعيتهاي وجدآور و هلهله آور! ابيات مولانا آنجا كه حتي زبان به اندرزگويي ميگشايد، ضرباهنگي سحرآميز و سرشار از اسرار دارد و مجموع اين عاطفه ورزي، وجد پرهياهو و سحر و سّر با هنر و انديشه عماد توحيدي در موسيقي شمس جان شنيده ميشود.نظام چند نوايي طراحي شده اين اثر حوادث و فضاهاي كيفي مختلف روايت را پوشش ميدهد و من در خواندن اثر تلاش كردم در انس با اين نظام روحاني، اجرايي دل و جان سپرده ارائه كنم."

‎عبدالجبار كاكايي نيز در مورد رويكرد همنشيني شعر و موسيقي در اين اثر گفت:"این تجربه برای من بسیار شیرین بود زیرا تلاش کردم موسیقی روایت متن را از خود متن استخراج کنم و به طبیعی ترین شکل ممکن در فضاي موسيقايي خاص ارائه روايت قرار گيرم. موسیقی دلپذير عماد عزیز با خلق خلاقانه فضاسازيهاي ملهم از سنن موسيقايي قرن هفتم و همچنين ايجاد بزنگاههاي عاطفي با نشانه هاي ملوديك و افكتيو، شنيدن حكايت را براي مخاطب جذاب و گوارا كرده است.او تفكيك بخشهاي مربوط به روايت، آوازها و تصنيف ها را با جزئيات طراحي كرد و بدرستي سير موسيقايي تبديل خيال، رويا و توهّم به هوشياري و آگاهي را هدايت كرد.اجراي دلنشين و گرم داوود آزاد نيز در كيفيت حسّي و هنري والايي ارائه شد و لحن وجد آور و همگون او با فحواي مطلوب مولانا بسيار شنيدني است.

بیشتر بدانید: