یک منتقد تأکید کرد بهترین راه برای ترویج فرهنگ حجاب و عفاف کار فرهنگی و هنری است و ما نه تنها از روشهای دیگر به نتیجه مطلوب نمیرسیم، بلکه استفاده از آنها تنها به منزله آتو دادن به دست دشمنان است.
به گزارش مهر، بحث حجاب یکی از موضوعات مهم امروز است که توجه به آن به ویژه از سوی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یک انتظار بدیهی است. به ویژه که تلویزیون هنوز در ایران رسانه اول مردم تلقی میشود. در این زمینه نظر سه تن از کارشناسان رسانه را جویا شدهایم.
محمد تقی فهیم منتقد سینما و تلویزیون با بیان اینکه حجاب از جمله موضوعات و مقولههای استراتژیک نظام و یک مسئله شرعی است، اظهار میکند: حجاب جزو اصول پوششی بومی و ایرانی است و بعد از انقلاب هویت ایرانی بودن و انقلاب اسلامی و بسیاری مسائل در عرصههای اجتماعی با رعایت کردن آن توسط زنان دیده میشد. بنابراین مخالفان نظام مسئله حجاب را در سیبل حملات خود قرار دادهاند و حجاب زدایی را به عنوان یکی از راهبردهای براندازی نظام به کار میگیرند.
وی میافزاید: برای همین کشف حجاب در یک رسانه خارجی تبدیل به موضوعی مهم میشود و حتی درباره آن برنامه سازی میکنند. چرا که آنها نقص اصول جمهوری اسلامی را برای خود سودمند میدانند. البته جدا از مباحث سیاسی و رویکردهای مختلفی که وجود دارد، این موضوع یک بحث دینی و شرعی نیز هست.
حجاب نمایش هویت ملی به جهانیان است
فهیم با اشاره به چالش جدی که در زمینه حجاب شکل گرفته، میگوید: انقلاب فضایی را شکل داد که بسیاری محجبه شدند و به انقلاب پیوستند تا با این پوشش هویت ملی خود را به رخ جهانیان بکشند. اما هرچه جلوتر آمدیم در این موضوع با مشکلاتی روبرو شدیم و دشمنان از رخنهها و کمبودها سوءاستفاده کردند. در این شرایط تنها با کار فرهنگی میشود به وضعیت مطلوبتر دست یافت و از دچار شدن به وضع بدتر پیشگیری کرد.
این منتقد تصریح میکند: جز کار فرهنگی برای تبلیغ، ترویج و تدوین این نیاز با ابزارهای فرهنگی و هنری، از روشهای دیگر به نتیجه مطلوب نمیرسیم و استفاده از روشهای دیگر تنها به منزله آتو دادن به دست دشمنان است. اما بهترین ابزار فرهنگ و هنر است و به دلیل مخاطبان انبوه و حضور و موجودیت جعبه جادویی در خانواده نقشی جریان ساز بر عهده این رسانه است. برای همین امام (ره) گفتند تلویزیون باید دانشگاه باشد تا شیوههای بهتر زندگی را به مردم بیاموزد. گرچه در اروپا و امریکا سینما در اولویت قرار دارد اما در کشور ما تلویزیون در رأس رسانههای دیگر قرار میگیرد. با این حال این رسانه گاهی به نقض غرض دچار می شود.
وی با اشاره به انتظار دو سویه از تلویزیون برای پرداخت به موضوع حجاب، ادامه میدهد: نخست ساخت برنامهها اهمیت دارد و در مرحله دوم دست اندرکاران این حوزه نیز باید حجاب را رعایت کنند تا ما را به دوگانه زیستن و وانمود کردن معرفی نکنند. برای این موضوع ضروری است که تلویزیون به شکل جدیتری به حجاب بپردازد و با افق و نگاه درازمدت و البته با کار کارشناسی عملکرد جدی تری در این زمینه داشته باشد.
کاراکترهای عقب مانده در تلویزیون چادریاند
فهیم در این بخش از سخنانش به آثار نمایشی اشاره میکند که به موضوع حجاب پرداختهاند: متأسفانه سریالهای کمی در این زمینه داشتهایم و کمتر حجاب به صورت جریان ساز مورد استفاده قرار گرفته. در این زمینه میتوانم از سریال "دوران سرکشی" ساخته کمال تبریزی نام ببرم که شخصیت فعال و موثر خود را چادری قرار داده بود. اما جز موارد معدود اکثرا در استفاده از چادر اتفاق موثری رخ نداده و حتی اکثرا تاثیر نامطلوب دارند. برای مثال تلویزیون همواره برای کاراکترهایی از حجاب استفاده کرده که از موقعیت اجتماعی ضعیفتری برخوردارند و به نوعی عقب ماندهاند.
این منتقد از جای خالی حضور شخصیتهای محجبهای که در بخش شغلی و حرفهای فعال و موثر ظاهر شده و زنان خانهدار تاثیرگذار و پوشش دهنده اتفاقات اجتماعی خوب نام برده و یادآور میشود: تلویزیون کارهایی در این زمینه داشته اما غالبا شخصیتهای محجبه دچار آسیبهای اجتماعی و نقایص اخلاقی بودهاند و دست اندرکاران نگاه درستی به این پوشش ندارند. از سوی دیگر تفاوت فاحشی میان کاراکتر نمایشی و کاراکتر بیرونی بازیگران است که ضروری است درباره این موضوع در اتاق فکر تلویزیون فکری شود و شاهد این همه تناقض و تفاوت آشکار نباشیم.
تناقض ظاهر بازیگران دره فرهنگی میان مردم و حجاب میشود
وی در خاتمه تصریح میکند: متأسفانه بازیگران با لباس بازیگری و بیرون قابل تمیز نیستند و با ظاهری متفاوت در مجامع ظاهر میشوند و اتفاقا مورد توجه قرار میگیرند و تقدیر میشوند و حلوا حلوایشان میکنند. با این حال دوربینهای صدا و سیما نیز در مراسم تقدیر به آنها نزدیک نمیشود و به دلیل ظاهرشان ترجیحا در لانگ شات نمایش داده میشوند. مردم این همه تناقض را میبینند و این تناقض و تفاوت به یک دره بزرگ تبدیل میشود. جالب است بگویم در غرب در کشورهایی که دموکراسی حرف اول را میزند و سکولاریسم و عریان گرایی به اوج خود رسیدهاند، در کشوری مثل فرانسه به دانشجویان اجازه نمیدهند حجاب داشته باشند و دانشجویان محجبه مورد آزاد و اذیت قرار میگیرند اما ما در کشورمان اصول و موازینی برای بازیگران قرار ندادهایم. تنها راه هم کار فرهنگی است و بگیر و ببند و دستگیری هیچ نتیجهای در برنخواهد داشت.
ابوالفضل آقابابا عضو هیئت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در اظهار نظری متفاوت با فهیم میگوید: گرچه تلویزیون در بسیاری از موارد عملکرد قابل دفاعی ندارد اما دلیل نمیشود در حوزه حجاب تلویزیون را مقصر بدانیم. تلویزیون در این عرصه به هیچ وجه تقصیر و کم کاری نداشته و حتی گاه مرتکب افراط هم شده و در واقع مشکل چیز دیگری است. این که با آغاز تابستان ما یاد حجاب میافتیم نشان دهنده نگاه پریودیک و دورهای ما به مقولههای متفاوت است. این تفکر حداکثری که توقع داشت همه زنها در یک سطح از پوشش باشند، ناشی از تسلط سیاسی است. چرا که سیاسیون این شباهت را برای خود یک امتیازمیدانند و کمتر مسئله حجاب و عفاف مطرح است.
وی تصریح میکند: در کودکی بارها شنیدیم که به موی زن زیبا میگفتند: از شبق مشکی تَرَک. اما امروز از آنجایی که قدرت مسلط غرب است زنان هم میروند مویشان را بلوند میکنند. مجریان زن عرب را ببینید که همگی زیبا هستند اما مجری غربی که با هزار آرایش خودش را نشان میدهد به دلیل قدرت اقتصادی و فرهنگی غرب بیشتر مورد توجه قرار میگیرد. یا چین در 20 سال گذشته به قدرت درجه یک اقتصادی تبدیل شده اما از آنجایی که از نظر فرهنگی یک ذره هم نفوذ ندارد، مردم ما از چین بدشان میآید. این موضوع به دلیل بد بودن جنس چینی نیست بلکه به دلیل نفوذ نداشتن فرهنگی این کشور است.
تمسخر حجاب در تلویزیون توسط کامران نجفزاده
آقابابا با اشاره به عملکرد تلویزیون ادامه میدهد: دیگر حجاب در تلویزیون هم به شکل یک جوک مطرح میشود و نجف زاده در خبرها از جوکی نام میبرد که مردم درباره خانم اشتون ساختهاند. او چند شب پیش گفت مردم ما لطیفهای ساختهاند مبنی بر اینکه هرچی پیش میرویم حجاب خانم اشتون بیشتر میشود و فکر کنیم به مسکو که برسد چادر بپوشد! این حرف به هیچ عنوان تمسخر اشتون نیست بلکه تمسخر حجاب است.
پرداخت به حجاب در صداوسیما به اجبار بخشنامه است نه از سر اعتقاد
عضو هیئت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصریح میکند: چرا در تلویزیونی که در ترویج فرهنگ حجاب کم نمیگذارد چنین موضوعی طرح میشود؟ چون پرداخت به حجاب از سر ایمان نیست و از اجبار و بخشنامه و توافق رسانهای ناشی میشود. مهندس ضرغامی بچه مسلمان است و ابتدای حرفهایم اشاره کردم که حتی در زمینه حجاب افراط میکند اما این موضوع از آنجایی به ثمر نمیرسد که اعتقادی پشت سر آن وجود ندارد. موضوع دیگر درباره توقع حداکثری محجبه بودن از جامعه این است که ما در زمینههای مختلف حق انتقاد نداریم اما در زمینههای بی خطری مثل حجاب و ورزش انتقاد میکنیم و چون دستمان به مسائل مهمتر نمیرسد وضع حجاب را نامطلوب جلوه میدهیم!
وی در پایان میگوید: در حالی که به اعتقاد من وضعیت حجاب وحشتناک خوب است! امروز زنی که قبل انقلاب لچک هم سرش نمیکرد محجبه و با مانتوهای خوب در خیابان ظاهر میشود اما هنوز برخی راضی نیستند! آخر در شهرهای کوچک ما چه کسی بی حجاب است؟ چرا ایران را فقط تهران و تهران را فقط میدان هفت تیر میشناسیم؟ زنان شالیکار را ببینید که با این همه حجاب شالی میکارند آخر کجا چنین چیزی دیدهاید؟ آقای فردوسیپور در یک برنامه ورزشی از بالا و پایین مملکت انتقاد میکند چون ورزش را بیخطر تلقی کرده اند اما در برنامههای دیگر از هیچ چیز نمیتوانیم انتقاد کنیم. موضوع این است که در جمهوری اسلامی ایران آزادی هست اما این آزادی به طور معقولی تقسیم نشده است...
تلویزیون الگو دهد مردم به حجاب برمیگردند
صاحبنظر دیگری در این حوزه سید محمد حسینی مجری کارشناس برنامه سینمای دینی با نام "نشانی" و معاون فرهنگی سازمان آموزش حوزه هنری است که درباره عملکرد صدا و سیما در حوزه حجاب میگوید: این موضوع را میتوان از دو وجه بررسی کرد. نخست عموم تولیدات و آثار نمایشی صدا و سیما را مورد ارزیابی قرار داد که میتوانند به ترویج یا تخریب حجاب بپردازند و در بخش دوم به برنامههایی بپردازیم که به صورت مستقیم به حجاب میپردازند. در حال حاضر جز یک برنامه، اثر دیگری که در تلویزیون به حجاب بپردازد، سراغ ندارم. گرچه باید در نظر داشت بخش اول یعنی آثار نمایشی و برنامههای خانواده محور هم تأثیر فراوانی در این زمینه دارند.
وی ادامه میدهد: البته نباید حجاب را صرفا در پوشش دید و تلویزیون میتواند به موضوع حیا و مباحث این چنینی نیز بپردازد. مثلا بحث حجاب در معماری که در متون دینی نیز آمده مورد توجه قرار گیرد. این موضوع در گذشته در سازو کار بناها و تقسیم آنها به دو بخش اندرونی و بیرونی جلوه داشت. به این صورت که حریم خاصی را برای اهل حرم در نظر میگرفتند اما امروز چنین کاری صورت نمیگیرد. بنابراین صدا و سیما صرفا باید به الگودهی مناسب در این زمینه بپردازد چرا که روح مردم با آن فضا آشنا است و تنها باید زمینهای برای رجعت جدی به آن فراهم شود.