عصرایران؛ مهرداد خدیر- یکی از مناسبت‌های تاریخی که این روزها رسانه‌های مشهور جهان به آن می‌پردازند پنجاهمین سالگرد قدم گذاشتن نخستین انسان به سطح «ماه» است و چون 8 روز بعد هر سه فضا‌نورد به زمین بازگشتند چند روز بعد از آن را نیز شامل می‌شود.

به عبارت دیگر هم به پنجاهمین سالگرد «پا‌گذاشتن» پرداخته می‌شود و هم به پنجاهمین سالگرد بازگشت موفقیت‌آمیز فضانوردان. چون ممکن بود پا بگذارند اما سالم برنگردند.

روایت رسمی و رسانه‌ای این است: «ساعت 3:56 روز 21 ژوییه 1969 یا 30 تیر 1348 خورشیدی و در جریان مأموریت فضایی «آپولو - 11» برای اولین بار در تاریخ بشر دو انسان پا به کرۀ ماه گذاشتند و آنچه قرن‌ها و هزاره‌ها افسانه پنداشته می‌شد و دور از دست‌رس، جامۀ واقعیت پوشید و به امری ملموس بدل شد» و ماه را از افسانه به واقعیت بدل ساخت.

این سه «نیل آرمسترانگ، باز آلدرین و مایکل کالینز» بودند. (یک نفر در مدار بود و منتظر و پا نگذاشت). از این رو نام «نیل آرمسترانگ» به عنوان نخستین انسان ثبت شده و معیار، گزارش سازمان هوانوردی و فضانوردی ملی ایالات متحده (ناسا)‌ست.
 
  این نوشتار نمی‌خواهد و این بضاعت علمی را هم ندارد تا با قاطعیت به جنبه‌های علمی قضیه بپردازد. بلکه اشاره به آن به دلیلی دیگر است.

در تمام این سال‌ها کسانی بوده‌اند که داستانِ پاگذاشتن انسان به کرۀ ماه را غیر واقعی و ساختگی دانسته‌اند.

اول بار فردی به نام «بیل کیسنگ» - 2005-1922- بود که کتابی نوشت با عنوان «ما هرگز به ماه نرفته ایم؛ کلاه‌برداری 30 میلیارد دلاری آمریکا».

سابقۀ فعالیت او در بخش مستند‌سازی ناسا هم موجب شد کتاب او را بر خلاف آثار سطحی قبلی به نسبت،جدی بگیرند و برخی دیگر هم این ماجرا را نه واقعی که داستانی ساختگی بدانند.

دلایل انکار کنندگان این بود:

1. توان فناوری‌های دهۀ 1960 چنین اجازه‌ای نمی‌داد و چرا با پیشرفت‌های حیرت‌آور اواخر قرن بیستم و آغاز هزارۀ سوم این سفر و فرود تکرار نشد؟

2. این یک صحنه‌سازی در مقابل اتحاد شوروی بود و به خاطر همین بعد از فروپاشی ابرقدرت شرق دیگر ادامه ندادند.

3. مأموریت آپولو- 10 تنها دو سال قبل از آن، به شکست فاجعه‌باری انجامیده بود. چندان که در جریان آن، سه فضا‌نورد– گیسوم، وایت و چافی- زنده‌زنده سوختند.  حتی برخی حدس زدند چون حاضر به همکاری نشده بودند به قتل رسیدند. این مدعیان از 7 نفر دیگر هم سخن می‌گویند که به همین دلیل کشته شدند. آپولو- 11 بر اساس این فرضیه برای این طراحی شد تا آن خاطره را محو کند.

4. از این سه فضا‌نورد تنها نیل آرمسترانگ در برنامه‌های عمومی شرکت می‌کرد ولی او هم چندان شاد و فاتح به نظر نمی‌رسید و رفتار و گفتار او به انسانی که چنین تجربه شگرفی را از سر گذرانده، نمی مانست. انگار او و دوستانش شک کرده بودند یا از همکاری در پروژه پشیمان شده بودند منتها راهی نداشتند یا از سازمان سیا می‌ترسیدند.

5. در همان کتاب ادعا شده تصاویر مربوط به کرۀ ماه نیست بلکه در یک پایگاه نظامی و یک استودیو فیلمسازی ساخته شده و کل پروژه «هالیوودی» است.

در مقابل تأیید‌کنندگان سفر انسان به کرۀ ماه هم دلایل خود را می‌آورند:

1. تمام پیشرفت‌های بشر و مصنوعات آن، در آغاز غیر قابل باور بوده است. ارنست اشتولینگر دانشمند آلمانی – آمریکایی می گوید: «راه رسیدن به عقیده کوتاه و راحت و راه رسیدن به علم طولانی و سنگلاخ است.»

2. اگر آمریکایی‌ها چنین دروغ بزرگی را در رقابت با شوروی ساخته و پرداخته بودند در وهلۀ اول خود روس‌ها باید آن را افشا می کردند. چرا در اوج جنگ سرد هیچ گاه چنین ادعایی مطرح نکردند و چرا این راز پس از فروپاشی اتحاد شوروی برملا نشده است؟

3. اگر این سه فضا‌نورد در یک پروژۀ دروغین مشارکت کرده بودند چرا اجازه می‌یافتند به کشورهای دیگر سفر کنند در حالی که ممکن بود بازنگردند و دست به افشاگری بزنند. جالب است بدانید هر سه فضانورد دوم آبان همان سال (1348) به ایران سفر کردند و 24 ساعت هم در تهران اقامت داشتند.

البته کنفرانس خبری به مفهوم مصطلح رسانه ای برپا نکردند و به جای پاسخ به پرسش ها و ابهامات همان اطلاعاتی را که قبلا نیز ارایه داده بودند تکرار کردند و از جمله گفتند:

- نیروی جاذبه در ماه یک ششم زمین است و اگر شیئی از دست انسان بیفتد آرام آرام فرود می‌آید.

- نور زمین که شب‌ها بر سطح ماه می‌تابد به رنگ آبی توأم با خاکستری است. 14 روز تماماً شب است و 14 روز تماماً روز.

 4. آرمسترانگ در تهران از تلگراف فضانوردان روس نیز سخن گفت که موفقیت آنها را تبریک گفته بودند و نکات جالبی که توجه خیلی‌ها را به خود جلب کرده بود.

تأیید کنندگان و معتقدان به قطعی بودن این سفر همچنین به این شبهه که چرا دیگر تکرار نشده این گونه پاسخ می دهند که مگر خودتان نمی‌گویید قبلا هم انجام شده ولی شکست خورده است؟ پس سابقه داشته و این نوبت به موفقیت رسیده و پس از موفقیت تکرار نکرده‌اند چون به هدف رسیده‌اند و تکرار، توجیه اقتصادی نداشته است.

5. اگر پروژه هالیوودی بود، سینماگران مطرح خارج از ساز و کار هالیوود هم باید چنین ادعایی را مطرح می‌کردند ولی به جز یکی دو فیلم، دیگر سینماگران چنین داعیه ای را به میان نیاورده‌اند. 

کوتاه این که باورناداران می گویند اگر « فتح ماه» به دست انسان، راست است چرا در این 50 سال دیگر تکرار نشده در حالی که به هر دستاورد بشری دیگر در این 50 سال توجه کنید پیشرفت‌های فراوان و محیر العقول را مشاهده می‌کنید. به گونه‌ای که گفته می‌شود کل پیشرفت علمی انسان تا سال 1900 را می توان یک طرف قرار داد و از 1900 به این سو هم طرف دیگر گذاشت و تازه در قرن بیست و یکم شتاب، صعودی شده است.

  اگر هم دروغ بوده چرا روس ها سکوت کردند و این رقابت را به تماشا نشستند و دم برنیاوردند؟

نکته دیگر این که یکی از گزارش های انتخابی «جان کری» در کتاب بسیار خواندنی «تجربه‌های ماندگار در گزارش نویسی» که آقای اکبر قاضی زاده به پارسی برگردانده درباره پاگذاشتن نخستین انسان روی خاک ماه است و اگر این ماجرا ساختگی بود در این کتاب کنار گزارش های معیار دیگر قرار نمی گرفت. (با جان کری وزیر خارجه سابق آمریکا و طرف مذاکرات جواد ظریف اشتباه گرفته نشود).

نیل آرمسترانگ می‌گوید: « آسمانِ ماه، سیاهِ سیاه بود. سطح ماه هم گرم و دل‌پذیر بود. وضعیتی که آدم حس می‌کرد چه خوب است با لباسی سبُک، قدم بزند تا در آفتاب گرم شود در یک بعد از ظهر پاییزی.»

جالب است که هم او در تهران و در دوم آبان 1348 گفته بود:

«در مورد گرما و سرمای ماه باید بگویم ما از حرارت ماه چیزی نفهمیدیم. زیرا لباس‌های فضایی ما و دست‌کش عایق ما دارای حرارت یک میزان و به طور کلی مطبوع بوده است و هیچ‌وقت از 17 درجه بالای صفر تجاوز نمی‌کرد و به همین خاطر ما کوچک‌ترین احساسی از گرمای ماه نداشتیم و چون در روز وارد ماه شدیم و شبِ ماه را ندیدم نمی‌توانم مشاهدات خود را از شب‌ها و سردیِ ماه شرح دهم.» -[ بیست و ششمین سالنامۀ دنیا، سال 1349، صفحات 19 و 20]

سوء تفاهم نشود! نه می‌خواهم بگویم دروغ بود و نه می‌توانم چنین ادعایی داشته باشم و تنها می‌توان روایت‌های غیر رسمی را نیز یادآور شد. 

چرا که اگر بنا باشد پاگذاشتن انسان بر کرۀ ماه را افسانه بدانیم آن‌گاه نمی‌توانیم بر ادعای افسانه دانستن 11 سپتامبر یا هولوکاست هم خُرده بگیریم.

با این حال این واقعیت را نمی‌توان نادیده انگاشت که گاه افسانه بر واقعیت سایه می‌اندازد و گاه گِردِ واقعیت‌هایی را گَردِ افسانه می‌پوشاند. چندان که در تشخیص و «تمیز» افسانه از واقعیت، حیران می‌مانی...