عربستان پیش از نفت؛ بادیه‌ نشینی (عکس)

فرارو: کشف نفت شاید مهمترین واقعه تاریخ معاصر عربستان باشد چرا که پس از قرن‌ها زندگی سخت در فقر، ثروت هنگفتی به این سرزمین سرازیر شد که در مدت کمتر از یک قرن همه چیز را عوض کرد.

در کشور عربستان که امروز به عنوان یکی از ثروتمندترین کشورها و بزرگترین تولید کننده نفت جهان به شمار می‌رود در کمتر از یک قرن پیش بادیه نشینی همچنان شکل غالب زندگی به شمار می رفت و بیابان های گرم و سوزان آن چیزی جز فقر عاید ساکنانش نمی‌کرد؛ با این وجود همین بیابان‌های سوزان گنجی در خود پنهان کرده بود که برای ثروتمند کردن این سرزمین ره صد ساله یکشبه طی شد.  

به روایت تاریخ سوم مارس 1938 کمپانی‌های آمریکایی "استاندارد اویل" کالیفرنیا و "تکزاس اویل" در منطقه "دمام" واقع در جنوب شرقي عربستان، پنج سال پس از آنکه امتیاز استخراج و اکتشاف نفت در عربستان را از آل سعود گرفتند توانستند اولین چاه نفت را کشف کنند. در این تاریخ کمتر از یک دهه از تاجگذاری ملک عبدالعزیز بن سعود در ریاض می‌گذشت و کشف این ثروت عظیم او و خاندانش را برای چندین دهه بر سراسر عربستان مسلط کرد.

آن روزها مردمی که در عربستان زندگی می‌کردند اغلب بادیه نشین بودند و شهرنشینی به  مناطق حاصل خیز و گذرگاه‌های تجارتی محدود می‌شد. کشف این ثروت عظیم باعث شد ملک عبدالعزیز بسیاری از بادیه نشینان را وادار به یکجانشینی کند و بنیان بسیاری از شهرهای ثروتمند در آینده را بگذارد.

اعراب بادیه نشین تا آن روز در چادرهای سیاهی که با پشم درست شده بود زندگی می‌کردند؛ هر خانواده در یک چادر و هر چند خانواده یک "حی" و بیشتر از آن یک قبیله را تشکیل می‌دادند که بنیان اصلی زندگی اعراب از دیرباز بوده است. آنها جنگجویانی ماهر و سوارکارانی چالاک بودند که برای محافظت از قبیله خود تا پای مرگ می ایستادند. بادیه نشینان معمولا با گله داری و در برخی نقاط مانند بادیة الشام با مختصری زراعت زندگی می‌کردند.

درباره زندگی اعراب بادیه نشین در کتاب‌های تاریخی بسیار نوشته شده است اما به همان اندازه عکس و فیلم از زندگی آنها بویژه تا پیش از کشف نفت وجود ندارد؛ در این میان عکس های "جوزف مانتینز" عکاس امریکایی یکی از با ارزشترین منابع به شمار می رود.

مانتینز عکاسی است که همزمان با آغاز عملیات اکتشاف نفت در سال 1933 همراه با کارکنان شرکت نفتی استاندارد اویل کالیفرنیا به این سرزمین آمد و یکی از با ارزشترین اسناد مصور تاریخ معاصر عربستان را فراهم کرد. عکس های او تصویری نادر از مردم شناسی، شهرنشینی، روستا نشینی، مناظر طبیعی و زندگی بادیه نشینان پیش از تغییر آن به دست دلارهای نفتی را در بردارد.

او که همراه با تیم اکتشاف از صحراهای عربستان گذشته و با مردم بادیه نشین برخورد داشته و عکس هایی از مجموعه خود را به آنها اختصاص داده است.

در مجموعه ای چند قسمتی در سرویس عکس و تاریخ فرارو نگاهی می اندازیم به عکس های "جوزف مانتینز" از عربستان در آستانه کشف نفت در این کشور. مجموعه اول عکس های او از بادیه نشینان را در بر می گیرد.

گفتنی است این عکس ها که در موزه ملی هوافضای کالیفرنیا نگهداری می‌شود گاه از کمترین زیرنویس بی بهره اند و تعداد معدودی از آنها هستند که تنها به ذکر مکان و یا عبارت "بادیه نشین" در آن اشاره شده است.