اصطلاح Time-Sharing كه در فارسي به مالكيت زماني تعبير ميشود از صفت ICT وارد شده است. اين عبارت در فارسي معادلهايي همچون مالكيت زماني، مالكيت نوبتي و مالكيت مشاعي دارد.
در صفت ICT اصطلاح Time-Sharing به معناي استفاده مشترك و همزمان چندين نفر از يك رايانه است و همگي كاربران امكان استفاده از امكانات سيستم را به صورت يكسان و بالسويه دارا هستند. مفهوم مالكيت زماني به اين معناست كه عدهاي از مالكان به صورت مشترك مكاني را خريداري كرده و سپس هر يك از آنها مدت زمان خاصي را از آن استفاده ميكند. ايده مالكيت زماني Time-Sharing نخستين بار در سالهاي 1960 در كشورهاي اروپايي مطرح شد، اين طرح سبب شد تا املاك مشخصي كه اكثراً مكانهاي تفريحي و سياحتي بود از طريق برنامههاي مالكيت زماني در اختيار افراد قرار بگيرد. در اين نوع از توافقنامه گروهي از مردم به صورت مشترك يك تفريحگاه را خريده و براي استفاده مشترك نگهداري ميكردند.
در حال حاضر علاوه بر مكانهاي تفريحي و اقامتي، ويلا، كشتي و قايقهاي تفريحي، خودروهاي مسافري، اتوبوس، هواپيما و... نيز به اين طرح افزوده شده است.
درخصوص Time-Sharing بايد به اين نكته اشاره كرد كه مالكيت زماني وسيله سرمايهگذاري نيست و مطمئناً براي كسب درآمد ايجاد نشده است. مالكيت زماني را بايد در زمره داراييهاي بادوام به حساب آورد كه امكاني را براي تفريح و گردش در اختيار خريدار قرار ميدهد.
انواع مالكيت زماني
مالكيت زماني را ميتوان به دو نوع مختلف تقسيم كرد:
1- خريدار صاحب بخشي از دارايي ميشود.
2- خريدار صاحب بخشي از دارايي نميشود اما ميتواند از دارايي مذكور طي يك دوره زماني مشخص استفاده كند.
رونق هتلداري
در سالهاي اخير مالكيت زماني با استقبال زيادي از سوي هتلداران روبهرو نشده است. به علاوه با ورود هتلهايي همچون ماريوت (Marriot)، باشگاه ديزني (Disney Vacation Club) و مجموعه هتلهاي هيلتون (Hilton) به اين صنعت، علاقهمندان بيشتري خواستار استفاده از اين تسهيلات جهت استفاده از امكانات هتلهاي مذكور شدهاند.
مالكيت ايراني
اجراي روش مالكيت زماني ابتدا در سال 77 توسط يكي از هتلهاي كشور آغاز شد، اين هتل با اختصاص سه گروه از اتاقهاي خود به مشتريان به صورت مالكيت زماني و براي مدت يك هفته در فصل كه مجموعاً چهار هفته در سال ميشد فعاليت خود را آغاز كرد.
براساس مصوبه شوراي عالي ميراث فرهنگي و گردشگري در آذرماه سال 1383 تأسيسات اقامتي ميتوانند حداكثر 40 درصد از ظرفيت خود را با روش مالكيت زماني واگذار كنند. براساس اين مصوبه واحدهاي اقامتي كه متقاضي اجراي اين طرح هستند بايد از سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مجوز دريافت كنند. نمونههايي از مشاركت زمانبندي شده در فرهنگ ايران از ديرباز تاكنون وجود داشته است به عنوان مثال كشاورزان در استفاده از آب قناتها و رودخانهها به طور مشاع مالكيت داشته و هر يك متناسب با سهم خود در زماني معين از آب براي آبياري باغها و اراضيشان استفاده مينمودند.
مشاع
روند تعاون و همكاري در بهرهبرداري از منابع را ميتوان در شركتهاي مدني و تجاري نيز مشاهده كرد. در اين شركتها چند نفر با يكديگر به نحو مشاع سهيم هستند و در عين حال كه همگي مالكند و ميتوانند در مايملك خود تصرف كنند، بدون اجازه همه مالكان تصرف در اين مال جايز نيست و لذا براي مديريت كردن بهتر مال مشاع مديري را به عنوان هماهنگ كننده و نظمدهنده انتخاب ميكنند كه در مواقع خاص به اخذ مشورت از همه ذينفعان تصميم نهايي را اتخاذ ميكند.
مالكيت
براساس تعاريفي كه در بين حقوقدانان درخصوص مالكيت وجود دارد و تضادهايي كه اين تعاريف با تبليغات صورت گرفته درخصوص نحوه مالكيت در سيستم Time-Sharing دارد در زير به عناصر اساسي مالكيت و تعريف آنها پرداخته ايم:
1- حق استعمال
منظور از حق استعمال آن است كه مالك ميتواند از منافع ملك خود شخصاً استفاده كند يعني اگر صاحب خانهاي است ميتواند در آن ساكن شود اگر مالك شيء است ميتواند از منافع آن بهرهبرداري كند.
2- حق استثمار
شخص مالك ميتواند منافع و ثمرات مال خود را به ديگري واگذار كند.
3- حق تصرف
مالك ميتواند هرگونه تصرف مادي يا اعتباري در ملك خود انجام دهد. به عنوان نمونهاي از تصرفات مادي ميتوان به تغيير دادن چارچوب و ساختار ملك و تصرفات اعتباري نظير اجاره دادن و انتقال به شخص ديگر نام برد. براساس نظر اكثر علما ميتوان مالكيت زماني Time-Sharing را نوعي قرارداد موجر و مستأجر به حساب آورد كه همه قوانين اجاره در آن قابل اجرا است.
نكات لازم
1- توانايي مديريت بلندمدت: خريد يك پروژه مالكيت زماني معاملهاي كوتاه و يكساله نيست. خريدار بايد بتواند پروژه خريداري شده را در بلندمدت مديريت كند.
2- نحوه تعويض مالكيت زماني: در نظر گرفتن امكان جابهجايي و تعويض پروژههاي مالكيت زماني از نظر خريداران بسيار مهم است. ميزان احتمالي كه خريداران براي وجود چنين امتيازي در پروژه در نظر ميگيرند امري است كه بايد از قبل به فكر آن بود.
3- نگاه به Time-Sharing : مالكيت زماني را نميتوان نوعي سرمايهگذاري به حساب آورد و تنها نوعي رزرو جا براي ايامي خاص است.
4- مراجعه حضوري: حتماً پروژه موردنظر را از نزديك ببينيد و با افرادي كه در آنجا ساكن هستند مشورت كنيد.
5- نوع مالكيت: قبل از انعقاد قرارداد نوع مالكيت زماني ـ نوع اول يا دوم ـ را مشخص كنيد و به مزايا و معايب هر يك توجه داشته باشيد.
مزاياي مالكيت زماني