وقتی عفونت وارد جریان خون میشود، یک وضعیت بسیار جدی و تهدید کننده زندگی به نام عفونت خونی یا سپسیس رخ میدهد. در این حالت واکنش شدید سیستم ایمنی به حضور میکروب در خون میتواند به آسیب اندامها و حتی مرگ منجر شود. بنابراین آشنایی با علائم وارد شدن عفونت به خون بسیار حیاتی است تا در صورت مشاهده آنها، فوراً اقدامات درمانی صورت گیرد. مهمترین نشانههای عفونت خونی عبارتاند از تب و لرز، افزایش شدید ضربان قلب، تنفس سریع یا تنگینفس، تعریق و پوست سرد یا مرطوب، گیجی و کاهش هوشیاری، ضعف شدید، افت فشار خون (در موارد پیشرفته) و کاهش میزان ادرار. در ادامه، این علائم را بهتفصیل بررسی میکنیم و به دیگر نکات مهم پیرامون عفونت خونی میپردازیم.
توجه داشته باشید که در افراد بسیار جوان، سالمندان یا کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، برخی نشانههای معمول ممکن است بروز نکند یا خفیف تر باشد (مثلاً ممکن است تب نداشته باشند).
| علامت اصلی | توضیحات |
| تب یا کاهش دمای بدن | افزایش دمای بدن (بیش از ۳۸ درجه سانتیگراد) از شایعترین علائم عفونت خون است. در موارد شدید ممکن است بالعکس دمای بدن افت کرده و فرد هیپوترمی (کم دما) شود . تب معمولاً همراه با لرز شدید بروز میکند. |
| لرز و احساس سرما | لرز ناگهانی و شدید که معمولاً ناشی از تب بالا یا واکنش بدن به عفونت است. فرد ممکن است حتی با وجود بالا بودن تب، احساس سرما و لرز غیرقابلکنترل داشته باشد . |
| ضربان قلب تند | افزایش غیرعادی سرعت نبض و ضربان قلب (بیش از حدود ۱۰۰ ضربه در دقیقه در حالت استراحت). قلب برای جبران افت فشار خون و رساندن خون به اندامها تندتر میزند . ضربان قلب تند یکی از اولین واکنشهای بدن در عفونت خونی است. |
| تنفس سریع یا تنگینفس | تنفس کوتاه و سریع (بیش از ۲۰ نفس در دقیقه) که ممکن است همراه با تنگینفس یا سختی در نفسکشیدن باشد . بیمار احساس میکند هوا کم آورده یا نمیتواند عمیق تنفس کند. این حالت ناشی از تلاش بدن برای رساندن اکسیژن کافی به اندامهای درگیر است. |
| تعریق شدید و پوست مرطوب | پوست بیمار ممکن است گرم و برافروخته یا برعکس سرد و مرطوب (عرقکرده) باشد . تعریق بیش از حد بدون فعالیت بدنی، و رنگپریدگی یا سردی پوست بهخصوص در دست و پا میتواند نشاندهنده افت فشار خون و کاهش جریان خون محیطی باشد. |
| ضعف شدید و بیحالی | احساس ضعف مفرط، خستگی غیرعادی و بیحالی بهطوریکه انجام کارهای معمول دشوار میشود . فرد ممکن است توان ایستادن نداشته باشد و حال عمومی بسیار بدی را گزارش کند. این ضعف نتیجه درگیری کل بدن با عفونت و کاهش خونرسانی مناسب است. |
| گیجی و اختلال هوشیاری | سردرگمی، گیجی، منگی یا بیقراری ذهنی از علائم مهم عفونت خونی هستند . بیمار ممکن است نتواند بهدرستی فکر کند یا به اطرافیان پاسخ مناسب دهد. تغییرات وضعیت ذهنی نشاندهنده تأثیر عفونت بر مغز است و در موارد شدید حتی ممکن است شخص هوشیاری خود را از دست بدهد. |
| افت فشار خون | کاهش خطرناک فشار خون (شوک سپتیک) در مراحل پیشرفته عفونت خونی رخ میدهد . افت فشار باعث سرگیجه، سیاهی رفتن چشم، ضعف شدید و حتی غش کردن میشود. در شوک سپتیک، با وجود دریافت مایعات و درمان، فشار خون به حد نرمال برنمیگردد که وضعیت بسیار وخیمی است. |
| کاهش ادرار | کم شدن قابل توجه حجم ادرار یا کاهش دفعات ادرار کردن طی روز نشانهای از اختلال عملکرد کلیهها در اثر عفونت خونی است . زمانی که خونرسانی به کلیه کاهش یابد، تولید ادرار کم میشود. این علامت معمولاً در مراحل پیشرفتهتر دیده میشود. |
| درد شدید یا ناراحتی بدن | برخی بیماران مبتلا به عفونت خون درد شدید و منتشر در بدن یا احساس ناراحتی عمومی شدید گزارش میکنند . این درد ممکن است ناشی از آسیب بافتها، فشار روی اندامها یا همان واکنش التهابی شدید باشد. هرگونه درد غیرمعمول و شدید به دنبال یک عفونت باید جدی گرفته شود. |
| تغییر رنگ یا راش پوستی | در مواردی ممکن است بثورات یا لکههای قرمز تیره روی پوست ظاهر شود . این راش عفونت خونی ناشی از اختلالات انعقادی و آسیب مویرگها در اثر عفونت شدید است. همچنین پوست ممکن است به دلیل کاهش اکسیژنرسانی رنگپریده یا متمایل به آبی (سیانوزه) بهنظر برسد . |
همانطور که مشاهده میکنید، بسیاری از این علائم عمومی بوده و ممکن است با بیماریهای دیگر نیز اشتباه گرفته شوند (برای مثال، تب و لرز در آنفولانزا هم دیده میشود). با این حال ظهور همزمان چند علامت فوق پس از یک عفونت (مثلاً بعد از ذاتالریه، عفونت ادراری، جراحی یا زخم چرکی) زنگ خطر جدی است. در افراد سالمند یا خیلی جوان و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند ممکن است برخی علائم کلاسیک عفونت خونی مانند تب یا پاسخ التهابی قوی دیده نشود . به عنوان مثال یک فرد سالخورده با عفونت خون ممکن است دمای بدنش به جای تب، پایینتر از حد طبیعی باشد یا خیلی گیج و خوابآلود گردد بدون اینکه تب بالا کند. بنابراین در چنین افرادی هر تغییر وضعیت غیرمعمول (مثلاً کاهش هوشیاری یا ضعف ناگهانی) بعد از یک عفونت باید جدی گرفته شود.
نکته: در صورت بروز علائمی مانند گیجی شدید، سختی در تنفس، یا تندی غیرعادی تنفس و ضربان قلب، لازم است فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید . این علائم میتوانند نشاندهنده شروع عفونت خونی باشند و تأخیر در درمان ممکن است عواقب خطرناکی داشته باشد. به طور خلاصه، هرگاه حال عمومی شما یا نزدیکانتان بعد از یک عفونت به جای بهبودی، رو به وخامت گذاشت (مثلاً تب قطع نمیشود یا علائم جدیدی مثل گیجی و تنگینفس اضافه میشوند) باید احتمال عفونت خونی را در نظر گرفت و سریعاً کمک پزشکی گرفت.
هر نوع عفونتی در بدن میتواند در صورت پیشرفت، منجر به ورود میکروبها به جریان خون و ایجاد عفونت خونی شود . با این حال برخی عفونتها بیشتر از بقیه مستعد انتشار خونی هستند. شایعترین منابع اولیه عفونت که باعث عفونت خونی میشوند عبارتاند از:
تشخیص بهموقع عفونت خونی بسیار حیاتی است. پزشکان برای تشخیص عفونت خونی، از ترکیبی از معاینه بالینی و آزمایشهای تشخیصی استفاده میکنند . ابتدا علائم حیاتی بیمار بررسی میشود: تب یا افت دمای بدن، فشار خون، تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس. سپس آزمایشهای زیر ممکن است انجام شوند:
🔍 توجه: از آنجا که در عفونت خونی زمان بسیار مهم است، پزشکان حتی قبل از آماده شدن همه نتایج آزمایش، درمان را شروع میکنند. به محض ظن بالینی به سپسیس، اقدامات درمانی فوری آغاز میشود زیرا هر ساعت تأخیر در شروع درمان میتواند شانس بقا را کاهش دهد .
انجام بهموقع آزمایشها نیز نقش مهمی در نجات بیمار دارد. اگر علائم عفونت خونی خفیفتر باشند و بیمار وضعیت پایدار داشته باشد، ممکن است پزشک درخواست انجام برخی آزمایشهای خون سرپایی را بدهد. در چنین شرایطی حتماً آزمایشها را در یک مرکز آزمایشگاهی معتبر انجام دهید تا نتایج دقیق و سریعی به دست آید. برای مثال، در صورت سکونت در تهران میتوانید به یک آزمایشگاه خون شبانه روزی مراجعه کنید. این آزمایشگاه با تجهیزات مدرن خود میتواند آزمایشهای تخصصی تشخیص عفونت خون (مانند کشت خون و سایر بررسیها) را با دقت بالا انجام دهد و به پزشک در تشخیص وضعیت شما کمک کند.
عفونت خونی یک اورژانس پزشکی است و درمان آن باید بلافاصله آغاز شود . هدف از درمان، کنترل منبع عفونت و حمایت از ارگانهای حیاتی بدن است. اقدامات درمانی اصلی در بیمارستان (معمولاً بخش مراقبتهای ویژه) شامل موارد زیر میشود:
در طی درمان سپسیس، تیم پزشکان شامل متخصص عفونی، متخصص مراقبتهای ویژه و سایر تخصصها شرایط بیمار را مدیریت میکنند. خوشبختانه اگر تشخیص زودهنگام باشد و درمان مناسب سریعا آغاز شود، بسیاری از بیماران از عفونت خونی نجات پیدا میکنند . با این حال، در موارد شوک سپتیک (مرحله پیشرفته سپسیس)، حتی با وجود درمان کامل نیز خطر مرگ و عوارض بالا است. به همین دلیل پیشگیری و تشخیص زودرس بهترین راه مقابله با عفونت خونی است.
به دلیل حساسیت بالای موضوعات پزشکی، همواره سعی داریم محتوایی ارائه دهیم که دقیق، معتبر و قابل اعتماد باشد. اطلاعات این مقاله از منابع شناختهشده جهانی در حوزه سلامت گردآوری شده و توسط پزشکان متخصص بررسی و ارزیابی شده است. با اینحال، مطالب ارائهشده در این مقاله به هیچوجه جایگزین تشخیص یا توصیه تخصصی پزشک نیستند. بنابراین، خوانندگان نباید صرفاً بر اساس این اطلاعات تصمیمگیری درمانی انجام دهند و در صورت بروز علائم یا مشکلات جسمی، باید هرچه سریعتر به مراکز درمانی یا اورژانس مراجعه کنند.