الان همه فكر مي‌كنند اگر رييسجمهور شوند مي‌توانند معجزه كنند در حاليكه هيچ فردي بهتنهايي هيچ كار اساسي نمي‌تواند بكند/ باید از اين بازي‌هاي انتخاباتي دست برداريم/ ما به تيمي اصولگرا، ارزشي و معتقد به انقلاب نیاز داريم/ چنان‌چه كسي مدعي باشد كه اگر رييسجمهوري شود به تنهايي مي‌تواند تحريمها را پشت سر بگذارد، اشتباه مي‌كند. اگر مي‌فهمد و اين حرفها را مي‌زند، كلاهبردار قهاري بيش نيست.
با توجه به دور جدید تحریم های آمریکا و غرب علیه کشورمان، بحث اقتصاد مقاومتی و جهادی از جمله مهمترین محورهای پیشنهادی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام برای دور زدن تحریم ها و تبدیل آن به یک فرصت تاریخی برای جمهوری اسلامی ایران است.
در همین رابطه هفته نامه پنجره در شماره جدید خود گفتگوی مفصلی را با دکتر محسن رضایی انجام داده است که اهم نکات آن به شرح زیر است:
ـــ در يك دستهبندي كلي، ما از ابتداي انقلاب تاكنون با چهار گروه از تحريمها مواجه بودهايم. اولين تحريمها بلافاصله پس از پيروزي انقلاب شكل گرفت و برخي از اموال ملت ايران توسط دولت آمريكا بلوكه شد. بعضي از دارايي‌هاي ايران كه تا 12 ميليارد دلار هم ارزيابي مي‌شود، توسط آمريكا مصادره و حتي مصرف شد.
برخي تجهيزات نظامي هم بود كه پول آن پرداخته شده بود، نظير هواپيماي اف 16 و حتي چندين ناو و برخي قطعات يدكي كه هيچگاه به ما داده نشد. حتي در دوران جنگ كه ما احتياج مبرمي به آنها داشتيم.
ـــ متأسفانه در آن زمان دولت موقت و آقاي بازرگان در دام آمريكايي‌ها افتادند و در حاليكه ايران بايد براي اجرايي شدن خيلي از قراردادها پافشاري مي‌كرد، ما شاهد اين بوديم كه در برخي اوقات، خود دولت موقت، يكطرفه اين قراردادها را لغو و با اين كار، آرزوهاي آنها را برآورده مي‌كرد.
احتمالا دولت موقت تصور درستي از يك كشور انقلابي نداشت. چون داشتن يك نيروي نظامي قوي براي دفاع در مواقع لزوم، از بايسته‌هاي يك انقلاب تازه تأسيس است.
ـــ در دوران دفاع مقدس با گروه دوم تحريمها مواجه شديم كه آمريكا، اروپا و ژاپن همراه با استراليا و كانادا كه در حقيقت مجموعه كشورهاي غربي و پيروان آنها بودند، ما را در تحريم اقتصادي قرار دادند.
از سيم خاردار گرفته تا برخي تسليحات و برخي قطعات يدكي. اين تحريمها پا به پاي جنگ تا هنگام پذيرش قطعنامه با ما بودند. برخورد ايران با اين تحريمها در مجموع خوب بود.
ما توانستيم از طريق برخي كشورها همانند سوريه، كره شمالي، ليبي و بعضا چين، برخي از سلاح‌ها و مهمات مورد نياز جنگ را تأمين كنيم. از راههاي مختلفي هم توانستيم مواد غذايي و سوخت را فراهم آوريم. بنابراين مايحتاج نظامي و غيرنظامي كشور تأمين مي‌شد.
ـــ موفقيتهايي كه امروز در زمينه خودكفايي تسليحات نظامي به آن دست يافتهايم، از موشك گرفته تا ديگر انواع سلاحهاي دفاعي، برخاسته از همان اعتماد به نفسي است كه از زمان جنگ آغاز شد.
در اواخر جنگ، طوري شده بود كه قادر بوديم خيلي از مايحتاج نظامي خودمان را با دست خودمان بسازيم. در حالي كه در اوايل جنگ مجبور بوديم نيازهاي خود را از ذخاير محدود قبل از انقلاب يا خريد از كشورهاي ديگر تأمين كنيم. ماشين جنگي ايران، اواخر جنگ راه افتاد اما محصول نهايي خود را بعد از جنگ داد. بنابراين ما در زمينه‌هاي دفاعي از فرصت تحريم در دوران جنگ خوب استفاده كرديم.
ـــ بنده معتقدم در حوزه اقتصاد خوب عمل نشد. اين روزها البته بعضي‌ها مدعي هستند كه توانستهاند، اقتصاد جنگي را خوب اداره كنند. مثلا مايحتاج مردم را تهيه كرده‌اند تا دچار قحطي نشوند. هر چند اين گام مثبتي بود، ولي برخلاف بخش نظامي كه ما توانستيم توليدات خوبي داشته باشيم، اين پيشرفت در بخش غيرنظامي مشاهده نشد.
پشت جبهه‌ها بيشتر به توزيع عادلانه مصرف پرداخته شد، حتي به توزيع عادلانه فرصتها و توليد عادلانه پرداخته نشد. بيشتر به توزيع عادلانه درآمدهاي نفتي و مصرف عادلانه اكتفا شد. لذا مديران اقتصادي دوران دفاع مقدس نتوانستند از انگيزه فراواني كه در مردم بعد از انقلاب فراهم آمده بود، از روحيه جهادي و انگيزه مبارزه با متجاوزين و اشغالگران، بهره‌اي در توليد و رونق اقتصادي ببرند و بهخوبي از آن استفاده كنند.
اگر هم مردم را شريك مي‌كردند، مي‌گفتند بياييد به جبهه‌ها كمك كنيد و مردم همان دارايي‌هاي خود را با جبهه‌ها تقسيم مي‌كردند. در حالي كه مي‌توانستند با اين انگيزه قوي كه در مردم انقلابي آن زمان وجود داشت، يك جهاد اقتصادي در پشت جبهه‌ها بهوجود آورند.
خود جنگ ايران با آن ابعادي كه داشت، مي‌توانست انگيزه بسيار خوبي براي سوق دادن مردم به سمت كار و تلاش و نوآوري و خلاقيت باشد تا توسط آن اقتصاد ايران يك جهش بسيار بلندي بكند؛ اما متأسفانه اينطور نشد. بنابراين ما اين انتقاد را به دولتهاي زمان جنگ داريم كه از انگيزه فراوان و عرق ملي مردم ايران كه در زمان جنگ تحريك شده بود، آنچنان كه در جنگ استفاده شد، در پشت جنگ و در عرصه اقتصاد استفاده نمي‌كردند.
ـــ همانطور كه ما توانستيم نيروهاي عظيمي را به جبهه بفرستيم، مي‌توانستيم نيروهاي عظيمتري را در عقب جبهه به عرصه اقتصاد و توليد و فنآوري و گسترش اقتصاد بكشانيم. اما متأسفانه آنها اقتصاد را دولتي كرده بودند و اين اقتصاد دولتي، قدرت بسيج مردم در صحنه را نداشت.
دولت بايد سياستهاي اصل 44 را همان موقع پيش مي‌گرفت. رونق اقتصادي و گسترش توليد را بايد همان زمان بهوجود مي‌آورد. مردم در كنار انگيزه‌هاي ماديگرايانهاي نظير سود اقتصادي، از انگيزه‌هاي قويتري نظير دفاع از كشور و ميهن برخوردار بودند.
بايد اين انگيزه را كه مردم انقلابي در جبهه‌ها مي‌آمدند و جان خود را براي انقلاب و ميهن اسلامي مي‌دادند، از صحنه‌هاي نبرد به عرصه اقتصاد مي‌برديم، اما مديران ما نتوانستند. اين انگيزه انقلابي در سطح نيروي كار مردم تحريك نشد و از آن براي پيشرفت كشور و توسعه اقتصاد استفاده نكردند.
ـــ دلیلش هم این بود که اولا مديران و مسئولان كشور عقيده‌اي به بازار و بخش خصوصي و توليد ثروت نداشتند و آن را يك اقدام ضدارزشي مي‌دانستند؛ ثانيا تجربه هم نداشتند.
ـــ مشكل همين بود كه اين دوستان حضور در اقتصاد را فقط با انگيزه سود مي‌ديدند وگرنه مي‌شود سود را در كنار انگيزه‌هاي ملي مطرح كرد. مثلا تيمي كه همين امروز در تركيه بر سر كار است، از همين راهكار استفاده از انگيزه‌هاي ميهني در عرصه اقتصاد فعاليت مي‌كند.
مسئولين اقتصادي آنها همانطور با فعالان عرصه اقتصاد تركيه صحبت مي‌كنند كه ما در زمان جنگ با نيروهاي بسيجي خودمان صحبت مي‌كرديم. اما نخبگان ما هنوز به اين نتيجه نرسيده‌اند كه بيرون كردن فقر و فساد و تبعيض و عقبماندگي از كشور كمتر از آزادسازي خرمشهر نيست. هنوز اقتصاد را از زاويه ماديگرايانه و سود مي‌بينند. كارآفريني را از زاويه ثروتمندي مي‌بينند و ثروت را ضدارزش مي‌دانند. در حالي كه كارآفرين مي‌تواند يك سرباز ميهن باشد.
ـــ يك فرمانده جهاد مقدس اقتصادي كه هدفش ارتقاي توانمندي ايران در عرصه جهاني و توسعه و گسترش و ساختن يك تمدن بزرگ در ايران است. قبول كنيم كه اگر قرار است فرهنگ انقلاب اسلامي توسعه يابد، با حرف زدن صرف نمي‌شود الگو سازي كرد يا ساير كشورها را با خود همراه كرد. ما بايد به صراحت اعلام كنيم كه به دنبال يك قدرت بزرگ علمي - اقتصادي مبتني بر فضيلتهاي انقلاب اسلامي هستيم. بنابراين براي آن كه در منطقه، حرفمان خريدار داشته باشد و بهعنوان كانوني تأثيرگذار شناخته شويم، در شرايط فعلي نيازمند يك اقتصاد مقاومتي و جهادي هستيم. البته من از ايستادگي منطقي مسئولان كشور بهويژه آقاي رييسجمهوري در سازمان ملل تشكر مي‌كنم و صحبت‌هاي آقاي اوباما را شتابزده و نسنجيده مي‌دانم.
ـــ گروه سوم تحريمها پس از دوران دفاع مقدس باز هم از سوي آمريكا با هدف منع سرمايهگذاري انجام شد و تقريبا به مدت 15 سال و تا سال 84 به طول انجاميد. اين تحريمها در دوران بيل كلينتون به قانون داماتو معروف شد كه سرمايهگذاري بيش از 20 ميليون دلار در ايران را منع كرده بود و هيچ آمريكايي حق تجارت با ايران در مسائلي نظير فنآوري را نداشت كه البته عمده كشورها در اين زمينه با آمريكا همكاري نكردند. ديگراني هم كه در ظاهر با آمريكايي‌ها همكاري مي‌كردند در عمل آنها را تنها مي‌گذاشتند.
در اين تحريم، آمريكايي‌ها كمتر از دوران دفاع مقدس، توانستند همراهي ساير كشورها را جذب كنند. ايران هم روش‌هاي جديدي را پيش گرفت و با ايجاد رابطه با اروپا اين تحريمها را كمرنگ كرد. امثال شركتهاي فرانسوي در شكستن تحريمها ورود پيدا كردند. بقيه اروپايي‌ها هم آمدند. به دنبال آنها برخي شركتهاي آمريكايي هم آمدند و در نتيجه، تحريم ناكارآمد شد. اما امروز ما با دسته چهارم تحريمها مواجه هستيم كه در حقيقت شديدترين تحريمهايي است كه كشور از ابتداي انقلاب تاكنون با آن روبهرو بوده است.
ـــ در این دور چين و روسيه براي اولين بار به اين تحريمها پيوستند. از طرف ديگر، آمريكا و اروپا تحريمهاي مضاعفي را علاوهبر تحريمهاي شوراي امنيت اعمال كردند. نكته سوم هم اين كه براي اولين بار است كه ايران از سوي شوراي امنيت تحريم مي‌شود. اين سه ويژگي همگي جديد هستند. بنابراين گروه چهارم تحريمها گستردهتر و شديدتر از تحريمهاي پيشين است.
نكته ديگري كه در كالبدشكافي تحريمها بايد به آن اشاره كرد، اين است كه در تحريمهاي پيشين، محور اصلي برخورد آمريكا با ايران، امنيتي و نظامي؛ از جمله حمايت از شورشهاي داخلي، تهديد نظامي و ايجاد جنگ يا ديپلماسي بود. در حقيقت از تحريمها در كنار ساير راهكارها بهعنوان عنصر پشتيبان و تقويتكننده استفاده مي‌شد.
ـــ اما در حال حاضر محور برخورد غرب با ايران، جنگ اقتصادي از طريق تحريمهاي اقتصادي است و از ابزار ديگر نظير ديپلماسي يا عمليات نظامي قرار است بهعنوان پشتيباني از تحريمها استفاده شود. من هم به جنگ نرم معتقدم و حوادث سال گذشته را جنگ نرم استكبار عليه انقلاب مي‌دانم، اما اين جنگ نرم مقدمه رويارويي اصلي ما با آمريكا بود. رويارويي اصلي ما در جبهه اقتصاد است. اين را قبلا پيشبيني كرده بودم؛ به همين خاطر هم بعد از جنگ رشته اقتصاد را براي ادامه تحصيل انتخاب كردم، چون پيشبيني مي‌كردم كه جنگ بعدي ما در حوزه اقتصاد و فرهنگ خواهد بود.
ـــ سالهاست كه من منتظر اين بودم كه يا از داخل با بحران اقتصادي و فرهنگي مواجه شويم يا از بيرون، بحراني از اين جنس به ما تحميل شود. از داخل شروع كردند، موفق نشدند. امروز جنگ تحميلي اقتصادي شروع شده است. جنگي كه حداقل پنج سال ادامه خواهد داشت و ممكن است به 10 سال هم برسد. البته همانطور كه ما جنگ 20 ساله را در هشت سال تمام كرديم، اين‌جا هم مي‌توانيم تحريمهاي 10 ساله آمريكا را ظرف چند سال به اتمام برسانيم.
شرط اصلي اين كار، بسيج گسترده مردم و نخبگان است. اين ديگر بستگي به مديريت اجرايي كشور دارد كه آيا مي‌تواند از توانايي ملي كشور براي از بين بردن تحريمها، به نحو مطلوب استفاده كند يا خير.
ـــ شكي نيست كه آمريكايي‌ها اين بار آمده‌اند تا يك جنگ اقتصادي را به ما تحميل كنند و اميد زيادي به آن بستهاند. ما هم بايد پاسخي اقتصادي به آنها بدهيم. لازمه آن يك جهاد اقتصادي مقدس است. در اين جهاد اقتصادي ديگر سود به تنهايي نمي‌تواند انگيزه اصلي باشد.
انگيزه‌هاي بالاتري هم وجود دارد. اگر تأكيد مي‌كنيم كه در زمان جنگ، تزريق انگيزه‌هاي جهادي به صحنه اقتصاد راحتتر مي‌توانست صورت بگيرد، به اين دليل بود كه مردم در آن زمان شاهد بودند كه تمام دنيا درها را به روي ما بسته و حتي سيم خاردار به ما نمي‌دادند. متأسفانه دولتمردان ما در آن زمان به دليل اشتباه نگاهي كه به اقتصاد داشتند، نقش مردم را كمرنگتر و نقش دولت را بيشتر كردند. يعني برعكس عمل كردند. اين بار ديگر نبايد اشتباه بكنيم. بايد تحريم را تبديل به فرصتي براي به صحنه آوردن مردم كنيم.
ـــ حال كه باز دوباره درها به روي ما بسته شده، چرا اعلام جهاد مقدس اقتصادي ندهيم؟ چرا انرژي مردم را در اقتصاد، آزاد نكنيم؟ چرا همانطور كه مقام معظم رهبري فرمودند، دستيابي به اقتصاد مقاومتي را بهعنوان خط مشي اساسي كشور تعريف نكنيم؟ ايشان رهنمود مي‌دهند، اما اين دولت و مجلس است كه بايد، براي اين رهكردها قانون بنويسند و آن را اجرايي كنند.
حتي خودشان دست بالا بزنند و كاري كنند كه مردم، جديت آنها را براي ايجاد تحول اقتصادي ببينند. ما قرار است در اين زمينه هم پوزه آمريكا را به خاك بماليم، بنابراين براي ورود انگيزه جهادي به اقتصاد، بهترين فرصت را داريم. اقتصاد مقاومتي مي‌تواند تبديل به يك مانيفست و يك منشور كامل براي خروج اقتصاد از اقتصاد دولتي و بسيج بخش خصوصي و تعاوني بشود.
ـــ ما بايد در محيط اقتصاد، فرهنگسازي كنيم. اين در زمان جنگ تجربه شده. بعد از جنگ هم فرهنگ جهادي در تجربيات موفق ما وجود داشته است. مشكلي كه در دانشگاهيان و روحانيون امروز ديده مي‌شود اين است كه در زمينه فرهنگسازي ضعيف عمل كرده‌اند. سياسيون هميشه در نزديكي انتخابات براي راي جمع كردن، سراغ تحريك عواطف مي‌روند. اما دولتمردان ما متأسفانه قادر نيستند كه از عواطف مردم براي جهادي كردن عرصه كار و فعاليت استفاده كنند.
ـــ اين فرهنگسازي، فرمول و معادلاتي دارد كه در دوران جنگ استفاده شده است. به ياد بياوريد كه حضور مقام معظم رهبري در عرصه دفاع مقدس با لباس نظامي چه تحولي در روحيه رزمندگان ايجاد مي‌كرد. اين فرهنگسازي بود وگرنه ايشان براي زدن توپ و تانك كه نيامده بودند. يا حضور آقاي هاشمي و مرحوم مشكيني؛ اما حضور ايشان در آن زمان از دهها توپ و تانك هم اثر بيشتري داشت. چون يك نوع بسيج عمومي در كشور ايجاد مي‌كرد.
ـــ بنابراين بايد از تغيير در فضا شروع كنيم. در اين صورت، آدمهاي پاك، پاكتر مي‌شوند و آدمهاي آلوده هم ديگر فضا را مساعد آلودگي نمي‌بينند. در اين فضا، همه سبقت مي‌گيرند براي سازندگي مناطق محروم، براي كمك به ميهن، براي قويتر كردن كشور. اگر فضا متحول شود، خيلي از مشكلات حل مي‌شود. مثل اول انقلاب كه خيلي از كساني كه معتقد نبودند، به دليل فضاي انقلابي جامعه، خود را تطبيق داده بودند. بخش خصوصي مثل همان زمان جنگ هم آدمهاي مخلص و علاقهمند به اسلام و ميهن دارد و هم آدم دلال و به اصطلاح زالوصفت.
مثل حوضي است كه در معرض جريان است و پيوسته آدمهاي جديد مي‌آيند و برخي ديگر مي‌روند. ما اگر بتوانيم فضاي اقتصاد كشور را جهادي كنيم، بسياري از اين افراد، خود را با آن تطبيق خواهند داد. در بخش خصوصي و كارآفرين كشور، صدها انسان شايسته وجود دارد.
ـــ ما اگر بتوانيم از اين تحريمها، اولا كارآفرينان و نخبگان را در توليد و اشتغال بسيج كنيم و ثانيا يارانه‌ها را هم بر همين اساس توزيع كنيم و فضاي جامعه را براي جهادي كردن اقتصاد كشور تغيير دهيم، مي‌توانيم جنگ تحميلي اقتصادي را به يك نعمت تبديل كنيم. هم تحريمها را شكست دهيم و هم اقتصاد خود را پيشرفت دهيم. اما بيشترين نگراني من از تحريمها، اثرات بلندمدت آن است.
ما مي‌توانيم نيازهاي كشور در دوران تحريم را تأمين كنيم. برخي مي‌گويند ايران با كمبود مواد غذايي مواجه مي‌شود يا سوخت، چنين و چنان مي‌شود. معتقدم ما از اين‌ها عبور خواهيم كرد به اين دليل نگراني از اين بابت نخواهيم داشت.
ـــ اميدوارم با كمك همه نيروهاي انقلاب مثل دوران ابتداي انقلاب و دفاع مقدس، با همان انگيزهها، براي مقابله با جنگ تحميلي اقتصادي، گرد هم آييم و از اين بازي‌هاي انتخاباتي هم دست برداريم.
الان همه فكر مي‌كنند اگر رييسجمهور شوند مي‌توانند معجزه كنند، در حالي كه هيچ فردي بهتنهايي هيچ كار اساسي نمي‌تواند بكند. ما به تيمي اصولگرا و ارزشي و معتقد به انقلاب احتياج داريم. چنان‌چه كسي مدعي باشد كه اگر رييسجمهوري شود به تنهايي مي‌تواند تحريمها را پشت سر بگذارد، اشتباه مي‌كند. اگر مي‌فهمد و اين حرفها را مي‌زند، كلاهبردار قهاري بيش نيست.
ـــ در قاموس ما بهعنوان افراد تكليفمحور و انقلابي اين كه انتقادات و اختلاف سليقه‌هاي خود با دولت را بهانه كنيم و با دولت همكاري نكنيم، وجود ندارد. براي من اين مهم است كه در زمان مشكل كشورمان مثل همين تحريمهاي گسترده و تهديدها، در كنار دولت كشورم بايستم و آن‌چه در توان دارم، در اختيار آنها قرار دهم.
وقتي كه كشور وارد تحريم و تهديد مي‌شود، ديگر هاشمي و احمدينژاد و خاتمي و رضايي ندارد، بحث ملت ايران و نظام مقدس جمهوري اسلامي است. اتقافا برخورد رييسجمهوري هم برخورد مثبتي بود و تحريمها را جدي مي‌دانست و معتقد بود كه مي‌شود اين تحريمها را خنثي كرد. در اين بخش من هم با او همعقيده بودم كه ما مي‌توانيم اين تحريمها را كماثر بكنيم. در مجموع جلسات خوبي بود.