آیا همیشه میتوان تاوان آنچه اتفاق میافتد را داد؟
یک قاعده کلی میگوید وقتی خطایی انجام میشود، باید در پی جبران آن برآمد و غالباً کار با عذرخواهی تمام میشود. اما آیا همیشه میتوان تاوان آنچه اتفاق میافتد را داد؟ زندگیهای تباه شده، کابوسهای تلخ و مرگ تدريجی انسانها چقدر میارزد؟
قصه خونهای آلوده و بیماریهای مهلکی که از طریق آن بسیاری از بیماران از جمله هموفیلیها درگیر شدند لااقل برای ما ایرانیها که چندی پيش واقعه اي مشابه را تجربه کرده بودیم چیز تازهای نیست، اما بد نیست بدانید که مشابه این اتفاق در کشورهای دیگر هم اتفاق افتاده است.
به عنوان مثال در انگلیس، با انتشار گزارشهايي مبني بر توزيع خون آلوده به «هپاتيتC» و «ايدز» در ميان بيماران مبتلا به «هموفيلي» توسط نظام خدمات درماني دولتي انگليس در دهههاي 70 و 80ميلادي، تحقيقات قضايي مستقلي در اين خصوص آغاز شد.
توزيع خون آلوده در دوره زماني مذكور 5هزار انگليسي را به بيماري هپاتيتC مبتلا كرده و يكهزار و ۲۰۰نفر را هم به ويروس ايدز آلوده كرده بود. تا كنون يكهزار و 700 نفر از قربانيان تزريق اين خون آلوده، بر اثر ابتلا به اين بيماريها جان خود را از دست دادهاند و شمار نامعلومي نيز با گذشت چند دهه هنوز با عوارض آن دست و پنجه نرم ميكنند.
«لرد آرچر» از معاونان سابق دادستاني كل انگليس كه مسئوليت انجام اين تحقيقات را بر عهده دارد، به بي بي سي گفت: با بررسي شرايط منجر به تزريق خون آلوده به بيماران، پيشنهادهايي براي پاسخ دادن به نيازهاي قربانيان اين حادثه و خانوادههايشان نيز مطرح خواهد شد. البته نتايج تحقيقات گروه لرد آرچر در اين خصوص قرار است اواخر تابستان سال جاري منتشر شود.
در این میان شبكه تلويزيوني بي.بي.سي مدتي پيش در برنامهاي گزارش كرده بود مداركي را بدست آورده كه نشان ميدهد شماري از مسئولان با وجود اطلاع از خطرات ناشي از توزيع خونهاي آلوده، اقدامي براي توقف آن انجام ندادهاند. با اين وجود، لرد آرچر از اظهار نظر درباره اين گزارش خودداري كرد و گفت: هنوز مدارك مربوط به اين پرونده را مشاهده نكرده است.
چندی پيش نیز وزارت بهداشت عراق از تلاش يكي از سازمانهاي بشردوستانه در زمينه خدمات بهداشتي براي اهداي خون آلوده به ايدز به اداره بهداشت استانالانبار خبر داد. اما، تابعيت شركت اهداكننده خون به عراق را فاش نكرد.
اين وزارتخانه در بيانيهاي اعلام كرده بود كه شركت «الافق الزرق» وابسته به مجموعه شركتهاي «اسماعيليه» اخيراً ۹۰۰ كيسه خوني آلوده به ايدز را به اداره بهداشت الانبار اهدا كرده است.
بيانيه حاكي از آن ست كه اداره بهداشت الانبار اخيراً ۹۰۰ كيسه خون اهدايي را از اين شركت تحويل گرفته و بعد از انجام آزمايشهايي بر نمونههاي خوني، آلودگي آنها به ويروس ايدز تاييد شده است.
وزارت بهداشت عراق به تمامي ادارات بهداشتي استانها اجازه تحويل گرفتن خونهاي اهدايي از سازمانهاي بشردوستانه عراقي و عربي و بينالمللي داده با اين شرط كه پيش از استفاده، خونهاي اهدايي آزمايش شوند. در حال حاضر تعداد مبتلايان به ايدز در عراق كمتر از ۴۰۰ نفر هستند كه اغلب آنها در نتيجه دريافت خون آلوده به ويروس ايدز در سال۱۹۹۱ توسط يك شركت فرانسوي، مبتلا به اين بيماري شدهاند.
رسوايی توزيع خون آلوده را میتوان بدترين فاجعه بهداشت عمومیدر تاريخ کانادا به حساب آورد. سازمان صليب سرخ کانادا به توزيع خون آلوده که هزاران کانادايی را به اچآیوی و هپاتيت آلوده کرد اقرار کرده است و بيش از سه هزار نفر از زمان دريافت خونهای آلوده در دهه 80 جان باختهاند.
اين سازمان اکنون با حداکثر 5هزار دلار (کانادايی) جريمه روبهروست، اما اتهامات غفلت و قصور جنايی احتمالا به عنوان بخشی از معامله با دادستانها کنار گذاشته خواهد شد. در اثر این حادثه بيش از هزار نفر به ويروس اچآیوی و تا 20 هزار نفر ديگر از طريق تزريق خون آلوده به ويروس هپاتيتC آلوده شدند که بسياری از قربانيان بيماران هموفيلی بودند.
دکتر پیير دوپلسی، رئيس صليب سرخ کانادا برای نخستينبار از قربانيان و خانوادههای آنها عذرخواهی کرده است.دکتر دوپلسی در يک پيام از پيش ضبط شده که در دادگاه پخش شد، گفت که صليب سرخ مسئوليت توزيع محصولات آلوده در ميان کسانی که به کمک اين موسسه اتکا کرده بودند را میپذيرد.
مايک مک کارتی، سخنگوی انجمن هموفيلی کانادا كه رهبري معترضان را به عهده دارد، گفت: «چطور میتوان قانع شد؟ هزاران نفر جان خود را از دست دادهاند، صدها و صدها نفر اکنون با اين ويروسهای مهلک زندگی میکنند. برای کسانی که درگير رسوايی خون آلوده بوده اند هيچ نتيجه مثبتی وجود ندارد.»
اما جان پلاتر، رئيس اين انجمن در آنتاريو گفت: «بالاخره صليب سرخ مسئوليت خود در فاجعه خون آلوده را پذيرفته است. اين حداقل کاری است که آنها میتوانند برای قربانيانی که دو دهه برای معرفی مسببان انتظار کشيدهاند انجام دهند.»
در سال 1997 يک رشته تحقيقات عمومی به شدت از سازمان صليب سرخ کانادا که برای چندين دهه نظام تامين خون اين کشور را اداره کرده بود انتقاد کرد. در نتيجه آن گزارش اين مسئوليت از صليب سرخ سلب شد و يک آژانس دولتی جای آن را گرفت.البته پس از سالها کشمکش حقوقی، اين موسسه اکنون تصميم گرفته است در مقابل اتهام توزيع خون آلوده اقرار به گناه کند.