امام جمعه متفاوت

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- حجت الاسلام محسن دعاگو که روز 29 شهریور ماه 1393 در بیمارستانی در تهران درگذشت در رسانه ها به عنوان امام جمعه شمیرانات و لواسانات شهرت داشت. اما او تنها یک امام جمعه نبود یا امام جمعه ای چون دیگر امامان جمعه که تنها با خطبه ها مطرح باشد. یک کنشگر و تحلیلگر تمام عیار سیاسی بود.

دعاگو به عنوان عضو ارشد جامعه روحانیت مبارز در صف منتقدان جدی محمود احمدی نژاد قرار داشت و این جمله را بارها در مصاحبه های خود تکرار می کرد: «ثروتمندترین دولت را به بدهکارترین دولت تبدیل کردند.»

در سال هایی که از تریبون نمازجمعه یا انتقادی از دولت اصول گرا مطرح نمی شد یا محدود به مسایل اقتصادی و معیشتی بود نماز جمعه شمیرانات و لواسانات به تریبون صریح انتقاد از شخص احمدی نژاد و تفکر حاکم بر دولت مهرورزی بدل شد. هر چند خطبه های حجت الاسلام دعاگو در صدا و سیما انعکاس چندانی نداشت اما روزنامه جمهوری اسلامی روزهای شنبه بخش غالب خطبه های او را درج می کرد و همین گزارش ها بهترین گواه بر تفاوت او با دیگر امامان جمعه بود و کافی است به آرشیو این روزنامه مراجعه کنید تا این ادعا گزاف در نظر نیاید.

مرسوم است که ستاد مرکزی ائمه جمعه محورهای اصلی را از تهران ارسال می کند و از این رو معمولا امامان جمعه در شرق یا غرب کشور مواضع یکسانی با خطبه خوانان شمال تا جنوب دارند و البته یکی از اهداف برگزاری نماز جمعه نیز حفظ همین اتصال و اتحاد و رساندن صدای رسمی از مرکز به اقصی نقاط است. حجت الاسلام دعاگو اما در عین وفاداری به کلیات، تحلیل خاص خود را هم ارایه می داد و فرد بسیار سخنوری هم بود. خطه خراسان سخنور پرور است و محسن دعاگو نیز زاده و بالیده شهرستان تربت حیدریه در آن سامان بود.

نام محسن دعاگو در آغاز دهه 60  و در جوانی  او به رسانه ها راه پیدا کرد. پس از آن که علی اکبر پرورش وزیر وقت آموزش و پرورش تصمیم به تغییر معاونان دوران شهید رجایی و شهید باهنر گرفت و اصطلاحا آموزش و پرورش از چپ به راست غلتید. 

  حسین مظفری نژاد قائم مقام دکتر باهنر در وزارت آموزش و پرورش از معاونت کنار رفت و محسن دعاگو جای او را گرفت. سید علی اکبر حسینی نیز به جای حسین خوشنویسان در اداره کل  آموزش و پرورش تهران نشست و سمت محمد جعفر نجفی علمی مدیر کل دفتر آموزش ضمن خدمت نیز تغییر کرد. مظفری نژاد، خوشنویسان و نجفی علمی یاران و همراهان رجایی و باهنر در آموزش و پرورش بودند و تغییر آنان به منزله موفقیت جناح راست در رقابت با جناح چپ دولت اول مهندس موسوی تلقی شد و به همین خاطر در دولت دوم، پرورش جای خود را به سید کاظم اکرمی داد.

این اشارات را از آن رو می آورم که محسن دعاگوی 30 ساله به عنوان نماد جریان راست در آموزش و پرورش شناخته شد و محبوبیتی در میان جناح خط امام نداشت اما او به راست سنتی وفادار ماند و هرگز زیر پرچم راست رادیکال سینه نزد و همین محافظه کاری میانه روانه و در نغلتیدن به دامان افراطی ها اندک اندک نگاه بیرونی به او را تغییر داد.
 
در سال های ریاست جمهوری سید محمد خاتمی یکی از تریبون های انتقاد از سیاست های فرهنگی دولت اصلاحات همین نماز جمعه شمیرانات بود هر چند با لحن به نسبت محترمانه و نه گریبان چاکانه،  اما به مصداق این سخن سعدی که «قدر عافیت کسی داند که به مصیبتی گرفتار آید» او تازه در دولت احمدی نژاد دریافت -و بسیار هم دریافت - که در حق هم لباس خود تندروی کرده و به گواه مواضع بعدی و خاصه مصاحبه های سال های 90 تا 92 کم مانده بود رسما از خاتمی عذر خواهی کند و بعید نیست چنانچه از وخامت حال خود مطلع شده باشد حلالیت هم طلبیده باشد.

باز تاکید باید کرد تغییر نگاه او با مراجعه به گفت و گوهای متعدد آن مرحوم در سال های آخر کاملا هویداست خاصه بگو مگویی که بعد از مصاحبه با روزنامه کارگزاران درگرفت. در این مصاحبه نسبت به آنچه «سازماندهی گروه های فشار برای حذف روحانیت» خواند، هشدار داده بود که با واکنش شدید کیهان مواجه شد.

ویژگی بارز دعاگو اما دفاع از گفتمان هاشمی رفسنجانی بود. خصوصا در این 5 سال که غیبت او در نماز جمعه تهران محسوس است خطبه های  کمتر  امام  جمعه باقی مانده در صحنه ای به اندازه حجت الاسلام دعاگو از بازگشت هاشمی دفاع کرد و هر چند به آرزوی خود نرسید اما تا توانست با ادبیات هاشمی سخن گفت و گفتمان او را رواج داد.

راست سنتی و محافظه کاران، در عرصه هایی گرفتار رادیکالیسم شدند و در جاهایی میدان را به بنیاد گراها و تندروها وانهادند اما دعاگو - چه در جامعه روحانیت مبارز و چه در نماز جمعه- یک محافظه کارسنت گرا باقی ماند و به قدری که توانست مواضع خود در دوران اصلاحات را تصحیح کرد.

با این مقدمات نیاز به توضیح نیست که در انتخابات سال 92  جانبدار چه کسی بوده است و طبعا با ریاست جمهوری حسن روحانی  می توانست بیش از گذشته نقش آفرینی کند اما بیماری به او امان نداد و به جان او چنگ زد تا او را از پا انداخت.

نویسنده این سطور طبعا برخی از دیدگاه های او را نمی پسندید و شروع آشنایی با نشستن بر جای معلمان خود طبعا شیرین نبود،  اما روزهای شنبه هنگام مطالعه گزارش نماز جمعه در شهرهای مختلف در روزنامه جمهوری اسلامی خطبه های شمیرانات و لواسانات را چه از حیث صراحت و چه احاطه سخنران به مباحث عقیدتی و سیاسی متفاوت می یافت.

او در اواخر عمر از گفتمان راست سنتی نیز فاصله گرفته بود و آشکارا از گفتمان اعتدال گرایی با نماد و نمود هاشمی رفسنجانی دفاع می کرد. نگاهی به واپسین گفت و گو با روزنامه فرهیختگان که فردای درگذشت او منتشر شده نیز از همین امر گواهی می دهد.

هر چند این روحانی تنها 62 سال زندگی کرد اما طعم شیرین تغییر و تعدیل و تلطیف در مواضع سیاسی را چشید و بعد چشم از دنیا فرو بست و این کم بختیاری یی نیست.