اويغورهاي بسياري اكنون در چين به عنوان افرادي بيگانه و خارجي محسوب ميشوند و حزب كمونيست چين خواستههاي اين اقليت مسلمان مبني بر آزادي بيشتر را جرم و جنايتي سنگين ميداند. حوادث اخير كه بين ارتش چين و اقليتمسلمان اين كشور روي ميدهد، شكاف بين دولت و اين اقليتها را افزايش ميدهد و دولت چين نيز عاملان اين حوادث را در خارج از كشور جستوجو ميكند.
طبق آمار رسمي كه اخيرا منتشر شده است، تاكنون بيش از 180 نفر در ناآراميهاي قومي در غرب چين كشته شدهاند. در اين درگيريها بيش از هزاران نفر نيز زخمي شدهاند. (اروومچي مركز استان شينجيانگ) اكنون بار ديگر شاهد بازگشت آرامش نسبي است. با اين حال در مركز شهر همچنان خودروهاي سنگين با نيروهاي پليس مسلح به چشم ميخورند. سربازان با به دست داشتن اسلحه و ضربهگير در خيابانها، محوطه مساجد و ساختمانهاي مهم حضور دارند. نيروهاي پليس در حالي كه يونيفورمهاي سياه به تن دارند، با بلندگوشعارهاي دولتي سر ميدهند.
اكنون اين سوال مطرح ميشود كه چه چيزي اشتباه پيش رفته كه براي ناآراميهاي اخير زمينه سازي كرده است؟ اعضاي حزب كمونيست چين ريشههاي تراژدي اروومچي را در خارج از كشور جستوجو كرده و اين طرز مواجهه با اقليتها را كاملا موجه و درست ميدانند؛ اين بار البته عامل اين ناآراميدالايي لاما، رهبر معنوي تبت نيست؛ بلكه يكي از اويغورهاي تبعيد شده اين كشور با نام «ربيا كادير» مسوول اغتشاشات و ناآراميهاي اخير اعلام شده است. به عقيده دولت چين، اويغورها براي تشكيل يك تركستان شرقي مستقل ميجنگند و مساله چيزي جز ايجاد شكاف بين جمهوري خلق چين نيست. البته همچون تبت، علت ناآراميهاي شينجيانگ بسيار عميقتر و ريشهايتر از اظهاراتي چون ادعاهاي دولت است.
حزب كمونيستچين طي سال گذشته به حدود هشت ميليون اويغور با اقدامات خود اين احساس را القا كرد كه به طور كامل به چين تعلق ندارند.
مطمئنا شينجيانگ بار ديگر شاهد ناآراميخواهد بود به گونهاي كه سال گذشته نيز قبل از بازيهاي المپيك در اثر انفجاري كه در اين منطقه روي داد، 16 سرباز مرزي كشته شدند.
حوادثي كه در شينجيانگ روي ميدهد، مشابه چيزي است كه در تبت روي داد و اين در حالي است كه دولت تشنجات سالهاي اخير را با تروريسم و حركات استقلال طلبي يكي دانسته است.
به عقيدهفعالان حقوق بشر، حزب كمونيست چين به تعقيب شخصيتهاي منتقد ميپردازد و درخواست اين افراد را براي آزاديهاي بيشتر مذهبي و استقلال نيز به عنوان «جرم و جنايت سنگين» تلقي ميكند.
بهطور كلي مبارزه با سه جريان، با قدرت هر چه تمامدر چين در حال افزايش است؛ تروريسم، جدايي طلبي و افراطگرايي كه دولت چين اين سه جريان را خطر بزرگي عليه خود احساس ميكند. از شروع دهه90 تاكنون كودكان ديگر اجازه ندارند كه در مدارس يا مساجد دروس و آموزههاي قرآني را فرا گيرند.
در اروومچي افرادي كه داراي ريش بلند هستند شغلشان را از دست ميدهند و زناني كه از نقاب استفاده ميكنند نيز داراي محدوديتهاي بيشماري هستند.
به نظر ميرسد كه «هان چينيها» و اويغورها بعد از ناآراميها درگيريهاي بيشتري با يكديگر داشته باشند. حتي بسياري از مسلمانان موافق دولت نيز از عملكرد رسانههاي چين انتقاد و اظهار ميكنند كه دولت تنها به قربانيان چيني ناآراميها ميپردازد و فراموش كرده كه در ميان اين قربانيها 46 اويغورهم وجود داشتهاند. بسياري از منتقدان در چين جريان فوق را «فلسطيني كردن» چين مينامند.
بسياري از چينيهايهان، اويغورها را افرادي «ناشكر» ميدانند چرا كه معتقدند چين هر ساله ميلياردها پول روانه اين استان ميكند، شهرهاي آن را مدرن كرده و اقدام به ساخت خيابان، مدرسه و بيمارستان ميكند.
به عقيده اين چينيها، خانوادههاي اويغوري نسبت به بقيه چينيها ميتوانند فرزندان بيشتري به دنيا بياورند. اين چينيها در توجيه اقدام دولت در مقابله با مخالفان اظهار ميدارند كه چين بخشي از ائتلاف بينالمللي براي مبارزه با تروريسم است و بايد با اين شورشيان مقابله كند. به هر حال بسياري از اويغورها اكنون احساس ميكنند كه در كشور خود خارجي هستند.