عصر ایران

وقتی گادامر می‌گوید نیروی حقیقی اصول اخلاقی مبتنی بر سنت است و بر دلایل عقلی استوار نیست، رأی و نظرش دلالت دارد بر اینکه امحاء دین در زیست‌جهان انسانی، موجب فروریختن اصول اخلاقی خواهد شد. بنابراین سکولاریسم فلسفی یا ماتریالیسم، نهایتا به جهانی غیراخلاقی (یا جهانی غیراخلاقی‌تر از جهان کنونی) منتهی خواهد شد.

یکی از مهم‌ترین مفاهیم مطرح شده از سوی فوکو "باستان‌شناسی دانش" است. او می‌خواست نشان دهد که دانش بشری، چه در پزشکی، روان‌شناسی، جرم‌شناسی یا جامعه‌شناسی، نتیجهٔ یک ساختار تاریخی و فرهنگی است، نه کشفیات "خالص" و مطلق. 

در سده چهارم پیش از میلاد، ارسطو به‌عنوان یکی از مهم‌ترین متفکران یونان باستان ظهور کرد. آثار فراوان او تأثیر عمیقی بر فلسفه غرب گذاشته است. گفته می‌شود او حدود ۲۰۰ رساله نوشته که تنها ۳۱ اثر از آن‌ها باقی مانده است. در ادامه، هشت مورد از مهم‌ترین آثار باقی‌مانده او را معرفی خواهیم کرد.

ژاک دریدا ما را دعوت می‌کند که همیشه شک کنیم و دوباره بررسی کنیم، معانی را ثابت ندانیم و به تفاوت‌ها توجه کنیم. او نشان می‌دهد که ساختارها، فلسفه‌ها و اصول اخلاقی باید بازتعریف شوند و هیچگاه پاسخ نهایی وجود ندارد؛ مسیر تفکر چیزی نیست جز کشف و بازخوانی. فلسفهٔ دریدا نه تنها ابزار فهم متن، بلکه چالشی دائم برای هر سنت فکری و هر جامعه‌ای است که فکر می‌کند حقیقت را کامل می‌داند.

تکرار نتایج بعد از آزمایش اصلی رادین. تغییرپذیری کمتر ضربان قلب در واکنش به تصاویر آزاردهنده از تأثیر بالای واکنش «ستیز یا گریز» حکایت دارد.

آنچه از هر متفکری باقی می‌مانَد، آثار و نوشتار و گفتار اوست. بنابراین هر اندیشمندی هنگام طرح ایده‌هایش، شاید باید وسواس کافی را دربارۀ بهداشتی بودن نظراتش به لحاظ سیاسی به خرج دهد و همواره این دغدغه را داشته باشد که آنچه می‌گویم یا می‌نویسم، چه مدلولات سیاسی‌ای ممکن است پیدا کند.  

این کتاب آموزه‌های کنفوسیوسی نیکوکاری، درستکاری، نزاکت، خرد و اعتماد را در قالب جملات کوتاه و آهنگین ارائه می‌کند تا کودکان را به سمت خرد و فضیلت سوق دهد.

هگل هم در تبیین رابطه سه‌مرحله‌ای خرد و دین در غرب، دوران پیشا‌سقراطی را مرحله رابطه تنگاتنگ خرد و دین می‌داند و معتقد است، روح قومی مردمان را همین قرابت‌ها تشکیل داده است؛ امری‌که بعدها زوال یافت و در جریان محاکمه سقراط می‌توان تضاد دین و خرد را مشاهده کرد.

«فلسفه تنها یک رشته دانشگاهی نیست؛ آخرین سپر دفاعی ما برای حفظ انسانیت است. بدون آن، عدالت به سودجویی قدرت‌ها تقلیل می‌یابد و چیزی از معنای “انسان بودن” باقی نخواهد ماند.»

انسانی که هیچ زخمی بر تن و جان ندارد، لزوماً انسانی موفق، امن یا آرام نیست؛ گاه نشانهٔ آن است که او هرگز پا از دایرهٔ راحتی بیرون نگذاشته، هرگز «آزموده» نشده و هیچ‌گاه با لبهٔ برندهٔ جهان برخورد نکرده است.

«هنر تراژیک» آفرینشی است که جنبه‌های دردناک و ویرانگر زندگی را به تصویر می‌کشد. نمونه‌ی کلاسیک آن، گونه‌ای از نمایش است به نام «تراژدی».

تجربه نافرجام افلاطون، فیلسوف مشهور یونان باستان، در ایجاد تغییر در دیگران امروز یادآور یکی از رایج‌ترین دام‌های عاطفی است: تلاش برای تغییر دادن کسی که خودش نمی‌خواهد تغییر کند.

در جوامعی که قانون طبیعت را شناخته ­اند، خشکسالی و یا ترسالی سهمگین و سیل زا را بلا نمی ­دانند. قانون طبیعت را می شناسند. اما وقتی بلا می‌شود که انسان به جای تلاش و کوشش برای مواجهه علمی و منطقی بخواهد مشکل را با دعا و نماز حل کند. مثل آنکه کسی بیمار بشود به جای رفتن پیش پزشک بخواهد با دعا خود را خوب کند. دعا و نماز با انجام دادن کار و برخورد علمی با مشکلات و بلایای طبیعی بسیار خوب است.

او یکی از مظاهر اصلی متفکران طرفدار فردگرایی بود. تفکر اگزیستانسیالیسم هم تاثیر بسیاری از او و اندیشه هایش گرفته است.

اورلیوس می‌گوید: «هیچ‌کدام از این‌ها نمی‌توانند لطمه‌ای به من بزنند، زیرا هیچ‌کس نمی‌تواند مرا به سمت کارهای شرم‌آور یا تحقیرآمیز سوق دهد. من نمی‌توانم نسبت به هم‌نوع خود خشمگین باشم یا نسبت به او ابراز تنفر کنم، چرا که ما انسان‌ها همچون پاها، دست‌ها، پلک‌ها و دندان‌های بالایی و پایینی خود برای هم‌زیستی با یکدیگر آفریده شده‌ایم.»

این نقل قول‌ها نه تنها بازتاب دیدگاه‌های عمیق فیلسوفان، دانشمندان، رهبران و نویسندگان بزرگ نسبت به مفهوم خداوند هستند، بلکه به ما کمک می‌کنند تا در میان فشارهای زندگی روزمره، به معنویت و حکمت الهی بازگردیم.

از امپراتوری روم تا ذهن پراضطراب امروز؛ چگونه تفکر رواقی می‌تواند هنوز ما را نجات دهد؟

«آن کس که وظیفه‌اش را فدای مصلحت می‌کند، همچون کسی است که برای گریز از طوفان دکل کشتی را از جای خود درمی‌آورد. شاید لحظه‌ای نجات یابد، اما تا ابد کشتی‌شکسته خواهد بود.»

آیا آرامش گذشته حقیقتی تاریخی بود، یا فقط تصویری دلنشین در آینه‌ی حافظهٔ جمعی ما؟

کنفوسیوس خود را در کمال تواضع این‌گونه توصیف کرده است: «من تنها انتقال‌دهنده هستم و چیزی نمی‌آفرینم. من به پیشینیان وفادارم و آنان را دوست می‌دارم.» و همین انتقالِ خرد کهن باعث شد که کنفوسیوس به آموزگاری جاودانه بدل شود.

محمدرضا شعبانعلی، بنیانگذار مجموعه متمم، در یک «تجربه ذهنی» جدید برای پرورش قدرت تفکر، مخاطبان را در برابر یک معمای اخلاقی و تاریخی قرار داده است.

توماس کوهن نشان داد تغییرات علمی تنها ناشی از کشف‌های تجربی نیست، بلکه شامل تحول فرهنگی و اجتماعی دانشمندان هم می‌شود. این دیدگاه باعث شد تا علم به عنوان یک پدیدۀ انسانی و اجتماعی تحلیل شود، نه صرفاً مجموعه‌ای از حقایق مطلق.

شوپنهاور می‌گفت قاعدۀ تک‌همسری قاعده‌ای اشتباه است چراکه مرد به چند زن احتیاج دارد و این تک‌همسری به ضرر خود زنان هم تمام شده؛ چراکه موجب شده بسیاری از زنان ازدواج نکنند و موهبت داشتن همسر به مثابه‌ یک محافظ را از دست بدهند. او حتی وجود تعداد زیادی روسپی در سرتاسر اروپا را به قاعدۀ تک‌همسری نسبت می‌داد.

ادموند برک "انسان شاکر" را به "انسان شاکی" ترجیح می‌داد و معتقد بود انسان‌ها در هر وضع موجودی، داشته‌هایی دارند که باید قدر آن‌ها را بدانند وگرنه گرفتار نارضایتیِ مدام و انقلابی‌گریِ مستمر می‌شوند.

آنگاه که وزیر بر دوش خلیفه سوار شد و بالا رفت فهمیدم که سقوطش نزدیک است

نیوتن با ارائۀ سه قانون حرکت و قانون جاذبۀ جهانی، توانست رفتار اجرام را بدون نیاز به فرضیات پیچیده و اضافی توضیح دهد. پیش از نیوتن، توضیح حرکت اجرام آسمانی و زمینی با مدل‌های بسیار پیچیده و متکثر انجام می‌شد. اوکام به ما یاد می‌دهد که وقتی قانون ساده و واحد می‌تواند همۀ این پدیده‌ها را توضیح دهد، نیازی به افزودن فرضیات اضافی نیست.

یک فرق بزرگی بین شاهنامه و آثار دیگر هست

کارشناسان معتقدند با تمرین چند گام ساده، رهبران می‌توانند هوش هیجانی خود را تقویت کرده و اثربخشی تیم و عملکرد خود را افزایش دهند.

ماکس وبر در کتاب "اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری" نشان می‌دهد که چگونه نوع خاصی از دینداری، بویژه کالوینیسم، با تأکید بر نظم، انضباط شخصی، پرهیز از تجمل و تلاش بی‌وقفه، بستری برای رشد سرمایه‌داری در اروپا فراهم کرد.

اگر بتوان لحظه‌ای را در تاریخ اندیشه یافت که عقل، خود را مورد پرسش قرار داده باشد، آن لحظه به کانت تعلق دارد. فلسفه‌اش نه تنها دربارهٔ آن‌ چیزی است که می‌دانیم، بلکه دربارهٔ چگونگی دانستنِ آن چیزهاست؛ و حتی اینکه آیا اصلاً می‌توانیم بدانیم؟

دالایی لاما طی دهه‌ها تلاش کرده است تا فلسفه بودیسم تبتی را به توصیه‌هایی عملی و قابل‌درک برای همه، فارغ از مذهب یا باور تبدیل کند. او همواره بر مجموعه‌ای از عادت‌های ساده اما مؤثر تأکید داشته که اگر آن‌ها را در برنامه‌های روزانه‌مان بگنجانیم، می‌توانیم به ذهنی آرام‌تر، قلبی گرم‌تر و شادی‌ای مقاوم‌تر دست یابیم؛ شادی‌ای که زیر فشارهای زندگی خرد نمی‌شود.

بنجامین فرانکلین با توجه به تجاربش این توان را داشت که فرصت‌ها را بشناسد. فرصت‌هایی که ابزارهای جدید در جوامع پدید می‌آورند. اگر آمریکای متولد شده بعد از بیانیه استقلال را حاصل شناخت فرصت‌های موجود توسط پدران آمریکا و بخصوص فرانکلین بدانیم، حرف گزافه‌ای نگفته‌ایم.

اگرچه مارکس هگل را نقد کرد، اما بدون دیالکتیک هگل، فلسفۀ مارکس نمی‌توانست چنین پویا و تحلیلی شود. خود مارکس بارها به هگل ارادت نشان داده و او را استاد بزرگ فلسفه نامیده است. در یک جمله باید گفت که مارکس دیالکتیک هگل را از جهان ایده‌ها به جهان ماده آورد، و "تاریخ خودآگاهی روح" را به "تاریخ مبارزۀ طبقاتی" بدل کرد.

اسپینوزا چهره‌ای آرام، گوشه‌نشین، اما شگفت‌انگیز در تاریخ اندیشه است. او جزو معدود فیلسوفانی ا‌ست که با عقل، به عرفان رسید؛ با منطق، به عشق؛ و با شناخت، به آرامش. خدای او نه آمر است، نه قضاوت‌گر، بلکه نظمِ شگفت‌انگیز هستی‌ست. و انسان آزاد، از نظر او، کسی است که این نظم را فهمیده و با آن یکی شده است.     

  یکی از آثار اولیه و بسیار مشهور شارل دو مونتسکیو، "نامه‌های ایرانی" است که در سال 1721 منتشر شد، زمانی که او تنها 32 سال داشت. این کتاب به ظاهر رمانی فکاهی‌ است، اما در واقع نقدی تیز و زیرکانه از جامعه فرانسه، سلطنت، کلیسا و اخلاق اشرافی است؛ آن هم از دیدگاه دو مسافر خیالی ایرانی.

ژان ژاک روسو معتقد بود انسان‌ها در اصل موجوداتی آزاد و برابرند، اما جامعه و تمدن با ساختارهای خود باعث شده‌اند که این آزادی محدود شود و نابرابری‌ها شکل بگیرند. او تاکید داشت که بازگشت به طبیعت و ایجاد جامعه‌ای مبتنی بر برابری و همکاری، راه اصلاح و بهبود شرایط انسانی است.

آین رند (۱۹۸۲-۱۹۰۵ میلادی)، فیلسوف و نویسنده‌ی روس‌تبار آمریکایی، بنیان‌گذار مکتب فکری‌ای است که خود آن را ابژکتیویسم نامید. این مکتب، بر «عقل خودبنیاد»، «خودخواهی فضیلت‌مند» و «سرمایه‌داری افراطی» استوار است.

برای ما که در رابطه با مدرنیته باید موضع خودمان را روشن کنیم و شاید موضع رد کامل یا پذیرش کامل را نخواهیم اتخاذ نماییم، خیلی می‌تواند کمک کند برای اینکه چگونه باید با پدیده مدرنیته و علم مدرن برخورد کرد و چه بخش‌هایی از آن را می‌توانیم بپذیریم و چه بخش‌هایی را نمی‌توانیم قبول کنیم.

نیچه‌پژوهان تا حد زیادی آثار او را به سه دوره تقسیم می‌کنند: آغازین، میانه و پختگی. «زایش تراژدی» و «تأملات نابهنگام» به دوره‌ی آغازین تعلق دارند، در حالی که «انسانی، بسیار انسانی» آغاز دوره میانه اندیشه او است. 

اما درباره سؤال شما که چه رابطه‌ای با فلسفه داشته‌ام، باید بگویم نمی‌دانم! فقط بدبین نبودم اما اکنون بدبین شده‌ام. نمی‌خواهم بگویم مطالب فلسفه باطل است. بسیاری از مطالب آن را حق می‌دانم. اما دلم نمی‌خواهد وقتم را صرف فلسفه کنم.

از نظر کارل گوستاو یونگ، رازهای وجود شما و کلید درمان دردهای درونی‌تان در نمادهای غنی دنیای رؤیاهایتان رمزگذاری شده‌اند. با ترکیب دو روش نیرومند در روان‌شناسی یونگی، یعنی «تعبیر رؤیا» و «تخیل فعال»، می‌توانید بیاموزید چگونه پیام‌هایی را که ناخودآگاه‌تان هر شب برایتان می‌فرستد رمزگشایی کنید و حکمت پنهان آن‌ها را در زندگی به کار بگیرید.

 این انیمیشن‌ جستجوی بی وقفه‌ی یک جَونده برای یافتنِ شادی را نشان می‌دهد .

گئورگ ویلهلم فریدریش هگل، فیلسوف مشهور آلمانی، امپراتوری ایران به طور خاص امپراتوری هخامنشی را به عنوان "نخستین امپراتوری راستین" و "نخستین امپراتوری از میان‌رفته تاریخ" می‌نامد. او همچنین ایرانیان را "نخستین قوم تاریخی" می‌داند که موفق به تاسیس نخستین امپراتوری با تکیه به بنیان های فرهنگی متفاوت اقوام ایرانی می داند. ولی چه عواملی باعث صعود و سقوط این تمدن شد؟

در دنیای امروز، به نظر می‌رسد که بدون تکنولوژی نمی‌توانیم هیچ کاری انجام دهیم. حتی وقتی دوستان و خانواده دور هم جمع می‌شوند، زمان زیادی را صرف گوشی‌هایشان می‌کنند. آیا در این گسترش روزافزون سیطرۀ تکنولوژی، چیزی هست که نگران کننده باشد؟ مارتین هایدگر اینطور فکر می‌کرد. در اینجا نگاهی گذرا و اجمالی خواهیم داشت به دیدگاه‌های این فیلسوف آلمانی دربارۀ «تکنولوژی».

فارمر دانشمندی است که با نگاهی متفاوت به اقتصاد و سیستم‌های پیچیده، معتقد است دنیا قابل‌پیش‌بینی‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم و فرضیات بنیادی اقتصاد مدرن اشتباه هستند. شاید این نگاه برای مردم ایران که می خواهند اقتصاد بحرانی را دائم رصد کنند قابل اهمیت باشد.

 یکی از آزاردهنده‌ترین ویژگی‌های سرمایه‌داری، در واقع فقط این نیست که دائماً خیال‌پردازی‌های آخرالزمانی تولید می‌کند، بلکه این است که در واقع ابزار فیزیکی برای تحقق فانتزی‌های آخرالزمانی تولید می‌کند.

حاج حسین ملک به دلیل ارادت خاصی که به حضرت علی بن موسی الرضا (ع) داشت، از سال ۱۳۱۶ تا ۱۳۵۰ شمسی، طی چند وقف‌نامه رسمی، تمامی دارایی‌های خود را به آستان مقدس آن امام همام وقف کرد.

جهان در چشم مولانا زندانی‌ست که روح آدمی را در خود محبوس کرده است و کار مهم آدمیزاده این است که تونلی از این تاریکخانه به سوی روشنایی آزادی حفر کند.

«معنای زندگی» یکی از بزرگ‌ترین پرسش‌هایی است که بشر از دیرباز تا به امروز با آن دست و پنجه نرم کرده است. این سؤال در طول تاریخ ذهن بسیاری از فیلسوفان، اندیشمندان و بزرگان را مشغول کرده و به این سوال پاسخ‌های مختلفی داده‌اند.