هيچ کس از خطر ديابت در امان نيست

به طور کلي در توصيف ديابت بايد بگوييم؛ ديابت يک بيماري مخرب، مزمن، غير واگير، خاموش و بي رحم است. مخرب است چرا که عوارضي چون کوري، نارسايي کليوي، دياليز، قطع عضو و بيماريهاي قلبي و عروقي، سرانجام عدم توجه به آن است. مزمن است چرا که درماني براي آن کشف نشده و تا پايان عمر همراه فرد باقي مي ماند و نياز به مراقبت مستمر دارد.غير واگير است و تنها راه سرايت آن علاوه بر مباحث مرتبط به شيوه زندگي، مقوله ارثي بودن است. خاموش و بي صداست چرا که تا زماني که فرد مبتلا به عوارض آن نشده است، دردي به دنبال ندارد و ممکن است فرد مبتلا، بيش از ده سال از وجود آن بي اطلاع باشد و ناگهان با بروز مشکلات کليوي و يا چشمي به وجود آن آگاهي پيدا کند که ديگر آن زمان، کار از کار گذشته است و در نهايت، بي رحم است چرا که پير و جوان و کودک، زن و مرد، غني و فقير نمي شناسد. نوع اول آن در افراد زير سي سال و نوع دوم آن در افراد بالاي سي سال رخ مي دهد. بنابر اين هيچ کس از خطر ديابت در امان نيست. ديابت در نزديکي ماست، چه سياستگذاران حوزه سلامت به اين حقيقت باور داشته باشند و چه آن را انکار نمايند!

پيشگيري از ديابت

تنها راه، پيشگيري و آموزش شيوه هاي کنترل آن است. البته  در همه علوم و فنون و در سراسر دنيا و در همه طول تاريخ، پايه هاي پيشگيري بر آموزش استوار شده است. پيشگيري اوليه آن است که با آموزش و اطلاع رساني، شيوه زندگي مردم را اصلاح نموده و از بروز ديابت و عوارض ديابت جلوگيري نماييم. اگر به طور جدي و ساختارمند به مباحث آموزشي توجه نشود در چند سال آينده مانند عربستان شاهد شيوع سي درصدي اين بيماري خواهيم بود و اين به معناي وقوع يک فاجعه ملي است. پيشگيري ثانويه، از طريق توسعه آموزش در ميان بيماران ديابتي است تا از بروز عوارض سهمگين و مخرب ديابت جلوگيري نماييم.

آموزش ساختارمند

توصيه فدراسيون بين المللي ديابت آن است که هر بيمار ديابتي حد اقل هر دو سال به پانزده ساعت کلاس آموزشي نياز دارد. اولين گام هر کشوري که به طور جدي خواهان مقابله با ديابت مي باشد آن است که  براي آموزش و توسعه آن، ارزش و اعتنايي که مناسب آن است قائل شود.

بنا بر يافته هاي پژوهشي که  از سوي موسسه سنجش سلامت ايرانيان ارائه شده است، بايد گفت آموزش ساختارمند ديابت، مي  تواند تا پنجاه درصد مصرف داروهاي خوراکي را در بيماران ديابتي کاهش دهد. همچنين آناليز اطلاعات مطالعه موسوم بهrosso  ثابت مي کند خودپايشي قند خون در بيماراني که تحت درمان با داروهاي خوراکي ضد ديابت هستند و نيز بيماراني که تحت درمان انسولين مي باشند، موجب کاهش هزينه هاي بيمار مي شود. اين کاهش هزينه ها به علت عوارض کمتر ديابت و در نتيجه کاهش هزينه درمان عوارض است.

البته منظور از آموزش، آموزش ساختارمند، مستمر و بر اساس استانداردهاي علمي و معتبر است. بدون ترديد با توجه به مراجعات محدود بيمار به پزشک به طور کلي بايد اذعان نمود که در مطب فرصت اندکي براي آموزش بيمار وجود دارد. به همين جهت تنها راه موجود، توسعه و گسترش برنامه هاي آموزشي به طور ساختارمند و با همکاري پرستاران آموزش ديده است. يک برنامه آموزشي بايد بر اساس دستيابي به سه هدف انتقال ساختارمند اطلاعات به بيمار، ترغيب و انگيزش دهي به بيمار جهت کنترل قند خون و در نهايت توانمندسازي بيمار تدوين شده باشد.

سابقه برنامه هاي آموزشي

سابقه برنامه هاي آموزشي در حوزه ديابت در دنيا به حدود يکصد سال پيش بازمي گردد. در ايران نيز خوشبختانه انجمنهاي علمي، مقوله آموزش را جدي گرفته  اند، ولي متاسفانه اولا  به صورت پراکنده و ناقص به آن پرداخته شده است و ثانيا  نمي توان از اين نکته غفلت نمود که آموزش چند ميليون بيمار ديابتي در ايران از عهده تعداد معدودي انجمن و مراکز تحقيقاتي، خارج است و قطعا  حمايتهاي چند جانبه را مي طلبد.

فرهنگ استفاده از گلوکومتر

اهميت استفاده از گلوکومتر در پيشگيري از عوارض ديابت در تحقيقات متعدد به اثبات رسيده است. روش و زمان صحيح انجام آزمايش قند خون با استفاده از دستگاه گلوکومتر از جمله مواردي است که فرد ديابتي، روزانه با آن برخورد دارد و آموختن چگونگي انجام صحيح آن و ايجاد عادت و ملکه براي انجام مستمر آن، نقش حياتي در سلامت وي دارد. اما توجه به ميزان کارآيي و کيفيت اين دستگاه ها نيز از اهميت ويژه اي برخوردار است.

استفاده از دستگاه هاي داراي «هولوگرام وزارت بهداشت» که تحت نظارت مراجع ذيصلاح واردکشور شده  و از خدمات «بيمه مسئوليت» برخوردار مي باشند مي تواند راهکار مناسبي براي اطمينان از دقت، اصالت، کيفيت دستگاه ها و نيز اطمينان از جبران خسارات احتمالي باشد. در حقيقت موفقيت در تنظيم قند خون وابسته به صحت و دقت نتايجي است که با استفاده از دستگاههاي کنترل قند خون براي بيمار محرز و مشخص شده است.

به همين جهت شايد با اطمينان بتوان گفت فرهنگ سازي اعتنا به سلامت در تامين مقدمات لازم جهت انجام تست قند خون صحيح (توجه به تاريخ مصرف نوارهاي تست قند خون، توجه به هولوگرام وزارت بهداشت، درج کد بيمه مسئوليت دستگاه، ميزان خدمات پس از فروش گلوکومترها و ساير هشدارهاي ضروري)، حياتي است.
آموزش بدون پشتيباني بيمه، ابتر است.

نکته اي که نبايد از آن غافل بمانيم آن است که حتي با وجود يک برنامه معتبر جهاني در حوزه آموزش، اگر سازمانهاي بيمه گر در تامين هزينه هاي بيماران ديابتي، همراهي و همکاري نکنند، مقابله با ديابت، کما في السابق ابتر و بي سرانجام باقي خواهد ماند.

سازمانهاي بيمه گر در ايران بايد بر اساس مطالعات آماري دنيا به اين باور دست بيابند که اگر از برنامه هاي آموزشي حمايت نمايند و اگر در تامين هزينه هاي کنترل قند خون نظير دستگاههاي تست قند خون مشارکت نمايند، علاوه بر اينکه هزينه هاي درماني بيمار کاهش پيدا مي کند، با کاهش عوارض ديابت، صرفه اقتصادي مناسبي نيز براي ايشان به وجود خواهد آمد.

بدون ترديد سرمايه گذاري در امر آموزش و پيشگيري از ديابت و عوارض آن، هزينه کمتري به نسبت هزينه هاي درماني عوارض ديابت، براي سازمانهاي بيمه گر خواهد داشت. در اينجا بايد اشاره مختصري نيز به مقوله بيمه مسئوليت پزشکي داشته باشيم.

به هر حال همه بيماران ديابتي در خصوص انجام تست قند خونهاي متوالي خود نياز به حمايت سازمانهاي بيمه گر به عنوان بيمه مسئوليت دارند. چرا که در اين ميان اگر حادثه اي براي اين بيماران اتفاق افتد که ناشي از عدم کارآيي دستگاههاي تست قند خون باشد، بيمار ديابتي بايد اطمينان خاطر داشته باشد که اين هزينه از جانب بيمه جبران خواهد شد.