حزب توده ایران و فرار بزرگ از زندان قصر / کامیون به راه افتاد و در سه نقطه از شهر تهران متوقف شد / وقتی هنوز ستوان یکم «قبادی» اعدام نشده بود (فیلم)

فیلم گزارش را این‌جا ببینید

عصر ایران ــ ستوان یکم سابق حسین قبادی، که به اتهام کمک به فرار زندانیان حزب توده در ۲۴ آذر ۱۳۲۹ از زندان قصر دستگیر شده بود، روز دوشنبه ۳۰ خرداد ۱۳۴۳ تیرباران شد. او پس از بازگشت مخفیانه از شوروی به ایران، توسط نیروهای مرزبانی شوروی به ایران تحویل داده شد و به اعدام محکوم گردید.

حسین قبادی از افسران نظامی بود که به دلیل مخالفت با روابط شوروی و حکومت شاهنشاهی ایران، شوروی را به خیانت به جنبش چپ ایران متهم می‌کرد. او برخلاف توصیه دوستانش، تصمیم گرفت به ایران بازگردد و فعالیت سیاسی خود را به صورت زیرزمینی ادامه دهد. اما این تصمیم به دستگیری و اعدام او منجر شد.

جرم اصلی قبادی، مشارکت در فرار بزرگ زندانیان حزب توده از زندان قصر در سال ۱۳۲۹ بود. پس از این فرار، او به همراه برخی از زندانیان به شوروی گریخت و تا زمان بازگشت مخفیانه‌اش به ایران در آنجا ماند.

ماجرای دستگیری و اعدام قبادی به سال‌ها قبل و به حادثه‌ای در ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ بازمی‌گردد. در مراسم سالگرد افتتاح دانشگاه تهران، محمد رضا شاه در حال حرکت به سمت دانشکده حقوق بود که توسط ناصر فخرآرایی، عضو سابق حزب توده، مورد سوءقصد قرار گرفت. فخرآرایی در دم کشته شد، اما شاه تنها زخم‌های سطحی برداشت و به بیمارستان منتقل شد.

با کشف کارت خبرنگاری هفته‌نامه پرچم اسلام همراه فخرآرایی، سید عبدالکریم فقیهی شیرازی، سردبیر این هفته‌نامه و داماد آیت‌الله کاشانی، دستگیر شد. هرچند او تبرئه و آزاد گردید، اما این حادثه بهانه‌ای برای غیرقانونی اعلام شدن حزب توده و دستگیری اعضای ارشد آن شد.

در ۲۴ آذر ۱۳۲۹، فرار بزرگی از زندان قصر رخ داد. ستوان خسرو پوریا، خلبانی که در این عملیات نقش کلیدی داشت، شرح این فرار را چنین بیان می‌کند: یک کامیون طبق برنامه جلوی زندان توقف کرد و افسر فرمانده با ارائه حکم دادستانی ارتش، مسئولیت تحویل زندانیان را بر عهده گرفت. ستوان حسین قبادی و ستوان رفعت محمدزاده، دو نفوذی حزب توده، مسئول تحویل زندانیان بودند. پس از باز کردن درهای زندان، زندانیان به خانه‌های امن منتقل شدند.

این فرار نتوانست شرایط را برای نخست‌وزیر وقت، سپهبد حاجعلی رزم‌آرا، مساعد کند. او که تلاش می‌کرد قرارداد نفت ایران و انگلیس را به نفع انگلیس حل کند، با مخالفت شدید نیروهای ملی و مذهبی مواجه شد. رزم‌آرا در ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ در مسجد بازار تهران ترور شد و این پایان تلاش‌های او برای حل مساله نفت بود.

رفعت محمدزاده، دیگر نفوذی حزب توده، پس از انقلاب ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و دستگیر شد. او در مصاحبه‌ای از گذشته خود ابراز ندامت کرد و در نهایت طبق حکم دادگاه انقلاب اسلامی اعدام شد.

هشدار نارنجی برای وقوع سیلاب در کشور

بیشتر بخوانید:

 «فرار از قصر»؛ روایت بزرگ‌ترین فرار از زندان در ایران

 چپ اصیل و جنگ 12 روزۀ میهنی

تهران در آتش خشم گرسنگان ؛ اولین دعوای محمد رضا شاه و قوام السلطنه بر سر چه بود؟ / مادر شاه محتکر گندم بود؟ وقتی برای اولین بار پول ملی بی‌ارزش شد (فیلم)

اعدام فاطمی 70 ساله شد/ 20 نکته تازه یا کمتر گفته شده/ آن مَرد دانسته مُرد

تماشاخانه

شرک واقعی کیست؟ داستان فرشته فرانسوی که دنیا او را هیولا می‌دید (فیلم)

دارویی که این روزها پولدار‌های چاق به دنبالش هستند / درباره آمپول لاغری که فقط دست ۱۰ درصد مردم جهان به آن می‌رسد (فیلم)

فیلم های دیگر