خاطرات دکتر ویلز در ایران عهد قاجار؛ راه و رسم «کبوتربازان» ایرانی

چارلز جیمز ویلز، پزشک، جهانگرد و نویسنده انگلیسی بود که به عنوان یکی از افسران پزشکی اداره تلگراف بریتانیا در دوران قاجار به ایران سفر کرد. دکتر ویلز خاطرات خود از این سفر را در کتابی با عنوان «در سرزمین شیر و خورشید» شرح داده که با عنوان «ایران در یک قرن قبل» به فارسی ترجمه شده است. در اینجا بخش کوتاهی از خاطرات او را می‌خوانید.

در اینجا گزیده‌ای از خاطرات دکتر ویلز را می‌خوانید که در آن دربارۀ کبوتربازی و رسم و رسومات آن در ایران سخن گفته است:

به گزارش فرادید؛ عصرها که به کنار پنجره طبقه دوم می‌آمدیم همانجا به تماشای جریان کار کبوتربازان محل می‌ایستادیم. کبوتربازی یکی از کارهایی است که اغلب جوانان علاقه شدیدی به آن دارند و در پرورش و نگهداری و پرواز دادن آنان توجه زیادی به خرج می‌دهند.

به خصوص منظره شیرینکاری بعضی کبوتران قیمتی و نمونه در هوا و معلق زدن و پرکشیدنشان رو به بالا تماشایی است. هرکدام از این کبوترها بنا به شکل و ظاهر و شیرینکاری و پروازشان نامهای متفاوتی دارند؛ مثل معلق‌زن و پاپری و زاغی و طوقی و غیره. کبوتربازان گله کبوتران خود را روزانه دو بار به پرواز وامی‌دارند که واقعا تماشایی است.

ملک‌الشعرای بهار در دورۀ جوانی در حال غذا دادن به کبوترها در منزل پدری

اغلب کار کبوترپرانی بین کبوتربازان حرفه‌ای به رقابتی شدید می‌کشد؛ هر کدام از آن‌ها سعی دارند با کمک گرفتن از کبوتران تیزپرواز خود در اوج آسمان تعدادی از کبوتران رقیب را به دام بیاندازند و به طمع برچیدن طعمه به پشت بام خود بکشند.

وقتی کبوتری غریبه همراه با گله کبوتران رقیب به پشت بام آن‌ها برود، طبق قراری که همیشه در میان کبوتربازان محترم بوده، از این لحظه به بعد کبوتر به کبوتربازی تعلق دارد که موفق به صید شده و صاحب قبلی حق هیچ اعتراضی ندارد. لذا اغلب برای خرید کبوتر قبلی خود به منزل رقیب می‌روند و گاه تا چند برابر قیمت اصلی برای خرید و برگشت دادن کبوتر خود می‌پردازند. زیرا اسیر ماندن کبوتری از کبوتران خود در دست رقیب را یک نوع خفت و سرشکستگی برای خود می‌دانند.

بعضی از کبوتربازان خوش سلیقه، کبوتران شیرینکار خود را با وسایلی از قبیل گردنبندی از منجوق‌های رنگی یا بستن منگوله ابریشمی به مچ پاها زینت می‌دهند.

همچنین، کبوتربازان حرفه‌ای و با تجربه، استعداد و نبوغ زیادی در شناسایی یک به یک کبوتران بیشمار خود دارند به طوریکه در صورت مخلوط شدن هر یک از آنان با گله‌ای بزرگ از کبوتران رقیب، به خوبیقادر به تشخیص کبوتر خود هستند.

کانال عصر ایران در تلگرام