سالم‌ترين روش براي اهداي خون

جام جم آنلاين: تزريق خون براي بيشتر افرادي كه به نوعي در مراحل مختلف جراحي به اين مايع ارزشمند محتاج هستند، هميشه با دلهره و ترس همراه است. هراس از انتقال برخي بيماري‌هاي قابل سرايت از راه خون و واكنش‌هاي آلرژيك بر اثر تزريق خون بيگانه از جمله اين موارد است كه موجب مي‌شوند تا بيماران مايل به استفاده از خون غيرخودي نباشند.

البته كمبود گروه‌هاي خوني كمياب و هزينه نگهداري خون در سازمان انتقال خون را هم بايد به اين مشكلات اضافه كرد. به همين دليل تلاش پزشكان و مراكز انتقال خون در سراسر جهان براين است كه تا حد امكان از تزريق خون غيرخودي به بيماران خودداري كنند.

در اين ميان، تزريق خون اتولوگ كه در آن، خون خود بيمار براي تزريق به خود او استفاده مي‌شود، سالم‌ترين روش اهداي خون است. البته روش خونگيري قبل از عمل جراحي را بايد مرسوم‌ترين و بهترين گزينه اين نوع اهدا دانست كه در كشور ما هم مورد استفاده قرار گرفته است و استان آذربايجان غربي پيشگام در به‌كارگيري آن محسوب مي‌شود.

در 2 دهه اخير باتوجه به سالم بودن خون خودي (اتولوگ) تلاش‌هاي عمده مراكز انتقال خون وپزشكان براي تهيه اين نوع خون متمركز شده؛ به‌طوري كه در كشورهاي پيشرفته هر سال آمار مصرف خون اتولوگ در مقايسه با خون خونگيري از غير (آلوژنيك) در حال افزايش است.

البته تزريق خون اتولوگ، ايده جديدي نيست و انتقال مجدد خون جاري شده در حين جراحي از اوايل سال 1818 به كار رفته است. در اين ميان، ايده تزريق خون اتولوگ قبل از عمل از سال 1930، يعني زماني كه اولين بانك خون تشكيل شد، به وجود آمد. در اين ميان، به طور كلي فاكتورهاي متعددي وجود دارند كه اين ايده را به يك روش متداول مبدل كرده اما 2 دليل اوليه براي انجام تزريق خون اتولوگ، اجتناب از عوارض تزريق خون آلوژنيك و حفظ منابع خوني هستند.

بر اين اساس دكتر عليرضا ماهوري، فلوشيپ بيهوشي قلب بيمارستان امام خميني (ره) اروميه به استفاده از روش خونگيري حين عمل جراحي اقدام كرده كه به كار گرفتن اين روش، مشكلات موجود در روش‌هاي فوق را كاهش داده است. ماهوري در خصوص‌ به كارگيري اين روش مي‌گويد: پس از بيهوشي كامل بيمار در اتاق عمل حداقل خون مورد نياز احتمالي از خود بيمار گرفته مي‌شود و داخل كيسه‌هاي خون در دماي اتاق عمل نگهداري مي‌شود كه پس از اتمام جراحي، خون گرفته شده به بيمار تزريق مي‌شود.

وي مي‌افزايد: در اين روش خونگيري به علت پايين آمدن هموگلوبين خون، خونريزي بيمار حين عمل كمتر شده و خون بيمار با گلبول‌هاي قرمز زياد و پلاكت‌هاي سالم به بيمار تزريق مي‌شود. در روش خونگيري از غير، مشكلاتي از قبيل انتقال برخي بيماري‌هاي عفوني از جمله هپاتيت، ايدز و ساير بيماري‌هاي نهفته درخون افراد، كمبود برخي گروه‌هاي خوني كمياب، هزينه نگهداري خون در سازمان و غيره وجود دارد كه هم اكنون با استفاده از روش خونگيري حين عمل، مشكلات فوق كاهش مي‌يابد.

تزريق خون اتولوگ كه در آن، خون خود بيمار براي تزريق به خود او استفاده مي‌شود، سالم‌ترين روش اهداي خون است.

ماهوري، معاون آموزشي بيمارستان امام خميني اروميه تصريح مي‌كند: در طول مدت زمان تحقيقات و آزمايشاتي كه در اين بيمارستان روي 101 بيمار قلبي صورت گرفت، نتيجه حاكي بود در صورت استفاده از روش جديد به ازاي هر بيمار به طور متوسط بيش از يك واحد خون صرفه جويي مي‌شود، يعني در صورت عدم خونگيري حين عمل طي عمل جراحي 9/1 تا‌ 55/2 واحد خون به ازاي هر بيمار تزريق مي‌شود، ولي در صورت استفاده از روش جديد خونگيري حين عمل 1 تا‌ 39/1 واحد خون به ازاي هر بيمار تزريق مي‌شود.

وي درباره به‌كارگيري انواع روش خونگيري از بيماران با هدف استفاده از خون خودي مي‌گويد: هم‌اكنون جهت استفاده از خون اتولوگ از 3 روش خونگيري استفاده مي‌شود.

1. خونگيري قبل از عمل كه در اين روش يك ماه قبل از جراحي 4 واحد خون از بيمار گرفته مي‌شود

2. روش جمع‌آوري خون ريخته شده حين عمل جراحي در اين روش مقدار خون‌هاي ريخته شده حين جراحي با دستگاهي به نام سل‌سيور جمع‌آوري و شسته مي‌شود و پس از گرفتن مواد زائد دوباره به بيمار تزريق مي‌شود كه اين روش مستلزم كادر آموزش‌ديده و دستگاه‌هاي گرانقيمت است كه تهيه آن براي هر بيمارستاني امكان‌پذير نيست و نيز اين روش فقط در مواردي كه احتمال خونريزي بيشتر از 2 ليتر در حين عمل وجود داشته باشد، به‌كار مي‌رود

3. خونگيري حين عمل جراحي كه در اين روش براساس وضعيت بيمار حدود يك تا 2 واحد خون در ابتداي عمل از بيمار گرفته و در پايان عمل جراحي، خون تازه خود بيمار با پلاكت‌هاي سالم و گلبول‌هاي قرمز زياد به بيمار تزريق مي‌شود. در اين روش، تنها وسيله مورد نياز كيسه‌هاي خون است كه سازمان انتقال خون استان به صورت رايگان در اختيار بيمارستان قرار مي‌دهد.

در اين ميان، هركدام از روش‌ها سود و زيان‌هاي خاصي دارند. به عنوان مثال مسلما خونگيري قبل از عمل، به صلاح بيماران مبتلا به بيماري ايسكميك قلبي نبوده و با كاهش هموگلوبين احتمال دارد سمپتوم‌هاي بيماران تشديد يابد. روش جمع‌آوري خون ريخته شده حين عمل نيز به لحاظ گراني و محدوديت وسايل مقرون به صرفه نيست.

اين در حالي است كه در اعمال جراحي پيوند عروق كرونر احتمال خونريزي، بخصوص پس از اتمام باي پس قلبي ريوي بالاست. چرا كه خون، هپارينه شده و همچنين در حين باي پس، عملكرد پلاكت‌ها مختل مي‌شود. با استفاده از روش آخر، اولين عمل جراحي با استفاده از روش اهداي خون به خود، به روش اتولوگ در مركز آموزشي درماني امام خميني استان آذربايجان‌غربي با موفقيت انجام شد.

دكتر عليرضا نجفي، (پي.ام.اچ) انتقال خون افزود: استان آذربايجان‌غربي جزو معدود استان‌هاي كشور است كه با استفاده از اين روش براي بيماران اكتيو، خون تهيه مي‌كند و اين روش يكي از سالم‌ترين روش‌هاي تزريق خون است. معاون سازمان انتقال خون آذربايجان‌غربي اظهار كرد: اين سازمان ضمن ارائه خدمات مشاوره‌اي درخصوص خون و بيماري‌هاي منتقل شده از راه آن، جهت انجام اهداي خون اتولوگ به صورت رايگان آماده همكاري با بيماران معرفي شده از تمامي مراكز درماني است.