گرگیعان؛ رسم رمضانی متفاوت و کهن

گرگیعان جشنی کودکانه با ریشه‌های تاریخی و مذهبی در مناطق عرب‌زبان جهان است که در پانزدهم شعبان و پانزدهم رمضان برگزار می‌شود و شامل پوشیدن لباس‌های سنتی و آوازخوانی توسط کودکان و رفتن در خانه‌ها برای دریافت شیرینی و عیدی می‌شود.

گرگیعان یا قرقیعان (Gargee'an)، جشنی که به‌طور عمده در کشورهای عربی شرقی به‌ویژه کویت، بحرین، عراق، عربستان سعودی و امارات، همچنین در استان‌های عرب‌زبان ایران از جمله خوزستان، بوشهر و هرمزگان برگزار می‌شود، مراسمی در شب پانزدهم ماه‌های شعبان و رمضان و مختص کودکان است که شامل پوشیدن لباس‌های سنتی و رفتن خانه به خانه برای دریافت شیرینی و آجیل از همسایگان در حالی است که آهنگ‌های سنتی می‌خوانند و پس از دریافت خوراکی برای صاحب خانه آرزوی سلامتی و رزق و روزی می‌کنند.

به گزارش ایمنا، این مناسبت در میان مسلمانان به‌ویژه شیعیان، ولادت امام دوم شیعیان، امام حسن مجتبی (ع) را در پانزدهم رمضان و ولادت امام موعود مهدی صاحب زمان (عج) را در پانزدهم شعبان گرامی می‌دارد.

منشأ کلمه گرگیعان به‌عنوان تلفظ بومی‌شده قرقیعان، نامشخص است، اما طبق نظریات موجود ممکن است از صدای برخورد کوزه‌های آهنی به یکدیگر یا از ضربه زدن به درها (قرع‌الباب) ناشی شود. این آئین در عراق به‌عنوان ماجینه، در بحرین به نام «قرقاعون»، در قطر با عنوان «قرنقعوه»، در عمان با اسم «قرنقشوه» و در کشور امارات با نام «حلق‌اللیله» شناخته می‌شود. البته اصطلاح قرنقشوه به‌طور گسترده در زمینه جشن‌های گرگیعان یا سنت‌های مشابه شناخته‌شده نیست و به نظر نمی‌رسد یک اصطلاح استاندارد مرتبط با این جشن باشد.

شعرهای این مراسم سنتی، کودکانه، ساده و آهنگین و به همان اندازه شیرین و دلنشین است که موجب محبوبیت بیشتر برگزاری آن میان کودکان می‌شود. گاهی کودکان این اشعار را با موسیقی همراه می‌کنند که دلیل اصلی آن جلب توجه صاحبان خانه‌ها و تهییج آن‌ها برای عیدی دادن است‌. این آهنگ‌های شاد و ریتمیک، هرچند بر اساس منطقه متفاوت هستند، لحن و مفهوم مشابهی دارند و برای خانواده‌ها برکاتی را طلب می‌کنند.

خاستگاه این اشعار که در طول قرن‌ها تکامل پیدا کرده، نزدیک به سنت‌های فرهنگی و مذهبی منطقه خلیج‌فارس به‌ویژه شرق عربستان است و گفته می‌شود از عبارت «قرة‌العین» به معنای «نور چشم» یا «عزیز» گرفته شده است که هنگام ولادت امام حسن مجتبی (ع) مسلمانان آن را به پیامبر اکرم (ص) و والدین گرامی ایشان می‌گفتند.

این عبارت با برکت و شادی همراه است و اعتقاد بر این است که کودکان مدینه این عبارت را در جشن‌ها می‌خواندند که در نهایت به آهنگ‌های گرگیعان تبدیل شد. اشعار برای گسترش شادی و محبت تمرکز دارد و بیشتر شامل طلب برکت برای خانواده است که با گذشت زمان به بخشی استاندارد از سنت گرگیعان تبدیل شد، زیرا کودکان آن‌ها را هنگام جمع‌آوری شیرینی و آجیل می‌خواندند. این آهنگ‌ها همچنین با آواز و برکت جمعی، راهی برای نشان دادن شادی مناسبت‌های یاد شده است.

در اصل آهنگ‌های گرگیعان ریشه عمیقی در فرهنگ کشورهای خلیج فارس دارند و اهمیت مذهبی را با سنت‌های محلی ترکیب می‌کنند تا بیان منحصربه‌فردی از شادی و روحیه جمعی ایجاد کنند.