آیا تغییرات آب‌وهوایی می‌توانند به نفع کشاورزی باشند؟

به گزارش ایسنا، تغییرات آب‌وهوایی پدیده‌ای است که در طول تاریخ کره زمین رخ داده؛ اما در سال‌های اخیر، فعالیت‌های انسانی مانند افزایش گازهای گلخانه‌ای، سوخت‌های فسیلی و جنگل‌زدایی، باعث شدت گرفتن این تغییرات شده است.

این تغییرات نه‌تنها دمای زمین را افزایش داده، بلکه الگوی بارندگی، میزان دسترسی به منابع آبی و کیفیت خاک را نیز دگرگون کرده است. در برخی مناطق، این تحولات به کاهش بازدهی محصولات کشاورزی و کاهش درآمد کشاورزان منجر شده، در حالی که در مناطق دیگر، ممکن است موجب افزایش تولید برخی محصولات شود.

بسیاری از کشورهای جهان، به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه که وابستگی زیادی به کشاورزی دارند، در معرض تهدیدهای جدی ناشی از تغییرات اقلیمی قرار گرفته‌اند. این کشورها معمولاً دارای زیرساخت‌های ضعیف‌تری در زمینه کشاورزی پایدار و مدیریت منابع طبیعی هستند و در نتیجه، بروز تغییرات آب‌وهوایی می‌تواند تولیدات آن‌ها را کاهش داده و حتی امنیت غذایی را به خطر بیندازد.

از سوی دیگر، برخی مناطق جهان، به دلیل تغییر در شرایط اقلیمی، فرصت‌هایی جدید برای تولید محصولات کشاورزی پیدا کرده‌اند. بنابراین، درک تأثیر این تغییرات بر کشاورزی و یافتن راه‌هایی برای کاهش پیامدهای منفی آن‌ها، موضوعی حیاتی است که پژوهشگران به آن پرداخته‌اند.

در همین راستا، زانا مظفری، استادیار گروه علوم اقتصادی دانشگاه کردستان، به همراه یکی از همکاران خود از همین دانشگاه و با همکاری دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشی را انجام داده‌اند تا تأثیر تغییرات اقلیمی بر ارزش‌افزوده بخش کشاورزی را بررسی کنند. این محققان به‌طور خاص به این موضوع پرداخته‌اند که چگونه تغییرات اقلیمی و شاخص عملکرد اقلیم، بر رشد و توسعه کشاورزی در کشورهای مختلف تأثیر می‌گذارند.

برای انجام این پژوهش، محققان داده‌های مربوط به ۵۴ کشور را در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بررسی کردند. این کشورها بر اساس شاخص عملکرد تغییر اقلیم، به سه گروه با عملکرد قوی، متوسط و ضعیف تقسیم شدند.

نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که تغییرات اقلیمی، برخلاف تصور رایج، همیشه اثر منفی بر کشاورزی ندارند. در واقع، یافته‌ها حاکی از آن هستند که شاخص عملکرد تغییر اقلیم و ریسک تغییرات اقلیمی، تأثیر مثبت و معناداری بر ارزش‌افزوده بخش کشاورزی در تمامی گروه‌های بررسی‌شده داشته است. به این معنا که در کشورهایی که اقدامات مؤثرتری برای کاهش اثرات منفی تغییر اقلیم انجام داده‌اند، کشاورزی نه‌تنها آسیب کمتری دیده، بلکه در برخی موارد بهبود نیز یافته است.

این نتایج نشان می‌دهند که تغییرات اقلیمی بسته به شرایط هر منطقه، می‌توانند آثار متفاوتی داشته باشند. برای مثال، در مناطق سردسیر که افزایش دما باعث طولانی‌تر شدن فصل رشد محصولات می‌شود، ممکن است تولیدات کشاورزی افزایش یابد. اما در مناطق گرم و خشک، افزایش دما و کاهش بارندگی می‌تواند منجر به کاهش بهره‌وری زمین‌های کشاورزی و افزایش مشکلات آب شود.

این پژوهش همچنین بر اهمیت سیاست‌گذاری‌های مناسب در حوزه کشاورزی و محیط‌زیست تأکید می‌کند. برای کاهش اثرات منفی تغییر اقلیم، کشورها باید به استفاده بهینه از منابع آبی، ترویج کشت‌های مقاوم به تغییرات آب‌وهوایی و توسعه فناوری‌های کشاورزی نوین توجه بیشتری داشته باشند. همچنین، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، می‌تواند به کشاورزان کمک کند تا با شرایط جدید بهتر سازگار شوند.

نتایج این تحقیق می‌توانند برای سیاست‌گذاران، کشاورزان و متخصصان حوزه محیط‌زیست بسیار مفید باشند. از آنجا که پدیده تغییرات اقلیمی یک مسئله جهانی است، همکاری‌های بین‌المللی برای کاهش اثرات منفی آن و بهره‌برداری از فرصت‌های احتمالی ناشی از این تغییرات، ضروری به نظر می‌رسد.

این یافته ها در فصلنامه «پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)» وابسته به دانشگاه تربیت مدرس منتشر شده اند. این نشریه به انتشار مطالعات علمی در حوزه‌های اقتصادی و توسعه پایدار می‌پردازد و یافته‌های این پژوهش نیز در راستای شناخت بهتر تعامل میان اقتصاد و تغییرات محیط‌زیستی، در آن منتشر شده است.