ماجرای انتخاب اسامی چمن، لطافت، شمشیر و دولت در پایتخت ۷ چیست

عبدالرضا خزایی نوشت: سریال پایتخت ۷ با ورود شخصیت‌هایی از تاجیکستان، روایت آشنای خود را وارد لایه‌های تازه‌ای از معنا کرده است. نام‌هایی مانند «چمن»، «لطافت»، «دولت» و «شمشیر» که شاید در نگاه نخست طنزآمیز به‌نظر برسند، در حقیقت حامل رمزگان‌هایی اجتماعی و سیاسی‌اند که نمی‌توان به‌سادگی از کنارشان گذشت.

«چمن» و «لطافت» یادآور طبیعت، آرامش و زندگی بی‌تنش‌اند. این نام‌ها پژواکی از خواست عمومی برای زیستن در فضایی نرم و رها از فشارهای رسمی‌اند. تضاد این دو با «دولت» و «شمشیر» که نماد اقتدار، کنترل و خشونت‌اند، دقیق و نمادین است. به‌نظر می‌رسد سازندگان سریال دارند به جامعه‌ای اشاره می‌کنند که سیاست، حتی به سفره‌ها و روابط خانوادگی‌اش نفوذ کرده است.

صحنه‌ای که «شمشیر» کلاه‌گیس خود را به باد می‌سپارد و تتوی داس و چکش بر سرش نمایان می‌شود، شوخی ساده‌ای نیست؛ هشداری‌ست به بازگشت نظم‌های افراطی با شعار عدالت. این تصویر، با ظرافت، یادآور تجربه‌هایی تاریخی‌ست که در آن نظم‌های ایدئولوژیک، آزادی و دگراندیشی را به‌نام انضباط قربانی کرده‌اند.

و «دولت»- داماد تاجیکی نقی- که بی‌سروصدا وارد خانه شده و کم‌کم جا می‌افتد، شاید یادآور این واقعیت باشد که قدرت، گاه نه با شمشیر، که با لبخند وارد می‌شود؛ آرام، اما با ساختاری پابرجا.

در همین مسیر، حضور شیر سلطنتی، پشت صندلی نقی معمولی، شاید تلنگری باشد: آیا ما، بی‌آن‌که متوجه باشیم، دوباره به آغوش قدرت‌های سنتی بازمی‌گردیم؟ قدرتی که ممکن است با چهره‌ای نو، همان میل دیرین به سلطه را حفظ کرده باشد.

در این میان، نباید از شخصیت «ارشاد» نیز غافل شد؛ مردی با موهای بلند، رفتارهای آرام و پافشاری بر خواستگاری که با نامی معنادار وارد خانه نقی شده است. «ارشاد» شاید نماینده همان نظمی باشد که با ظاهری نرم و مؤدبانه، اما با اصرار بر ورود به حریم خصوصی دیگران، نقش نهادهای نظارتی مانند «گشت ارشاد» را بازی می‌کند. نماینده‌ای از سیاستی که حتی عشق را هم بی‌نیاز از نظارت نمی‌داند.

پایتخت ۷ فقط داستان یک خانواده نیست؛ روایتی‌ست از نبرد میان لطافت و شمشیر. از مواجهه‌ای پنهان میان میل به زیستن در نرمی و فشارهای ناشی از قدرت و کنترل. سریال، خواسته یا ناخواسته، تصویری‌ست از جامعه‌ای که در آن سیاست، عشق، سنت و خشونت درهم تنیده‌اند.

و شاید—شاید—تمام این تحلیل‌ها، فقط در ذهن منِ روزنامه‌نگار شکل گرفته باشد. شاید نویسنده‌ی فیلمنامه، با خواندن این یادداشت، لبخندی از سر تعجب بزند. اما چه می‌توان کرد؟ وقتی چینش شخصیت‌ها و مسیر روایت، این‌چنین دقیق و نشانه‌مند است، سخت می‌توان از تأویل دست کشید.