کادره؛ مطهری نظام انور خوجه بود

من در  سال 1977 در شهر تیرانا پایتخت کشور آلبانی به دنیا آمده ام. در آن زمان کشور مادری من تنها کشوری بود که نظام حکومتی اش آشکارا ضد مذهبی بودن خود را اعلام کرده بود. من کسی هستم که در کشوری کاملا کمونیستی به دنیا آمده و زندگی کرده ام.

در ارتباط با تحصیلاتم ...  دوره کارشناسی را در رشته ارتباطات و کارشناسی ارشد را در رشته تاریخ و تمدن در دانشگاه اسلامی بین المللی مالزی به پایان رساندم. دومین مدرک کارشناسی ارشدم را هم از موسسه دانشگاهی اروپایی در فلورانس ایتالیا اخذ کردم. در حال حاضر نیز در همان جا مشغول تحصیل در مقطع دکتری هستم؛ مطالعات دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد من بیشتر در ارتباط با پیشینه اسلام در بالکان در زمان عثمانی ها بوده است.  

آلبانی را برای مردم ایران و مشخصا مخاطبان پایگاه تحلیلی - خبری ایربا چگونه معرفی می کنید؟

مطمئن هستم آلبانی برای مردم ایران از جهاتی کشور عجیبی به نظر می آید. مطابق مطالب کتاب "واقعیات جهانی" که در آمریکا منتشر شده و همچنین اسناد سازمان کنفرانس اسلامی، آلبانی کشوری با اکثریت جمعیت مسلمان است. گو این که هر کس به این کشور سفر کند آخرین چیزی که می بیند مظاهر اسلامی است.

آلبانی کشوری است که از سال 1967 تا 1991 هر نوع عقیده دینی در آن غیر قانونی اعلام شد و تلاش حاکمیت در ریشه کن کردن مذهب بوده است. در نتیجه چنین سیاست هایی اسلام که دین اکثریت مردم بود تقریبا به حالت خنثی درآمد. اگر عکس های آلبانی دهه 40 میلادی را با تصاویر سال 2010 این کشور مقایسه کنید خواهید دید که فاصله تفاوت های مذهبی مردم چیزی شبیه فاصله موجود بین تهران و پاریس است.

آلبانی برای پژوهشگرانی که در زمینه اسلام و مدرنیته کار می کنند، نمونه بسیار جالبی است. مطالعاتی که تاکنون در این زمینه به انجام رسیده نشان می دهد که پروسه اروپایی شدن و حرکت به سوی مدرنیته در این کشور چگونه اتفاق افتاد و در طول قرن بیستم چگونه اسلام از حیات روزمره مردم رخت بربست طوری که این کشور به طور کلی هویت اسلامی خود را از دست داده است.

ایرانی ها معمولا با شنیدن نام کشور شما به یاد انور خوجه و اسماعیل کادره می افتند. کمی درباره جایگاه  آن ها در جامعه امروز آلبانی بگویید؟

انور خوجه و اسماعیل کادره  در آلبانی در تشبیهی دور و متضاد، مانند امام خمینی و مطهری برای انقلاب اسلامی بوده اند. اگر امام خمینی رهبر انقلاب اسلامی ایران بود، انور خوجه رهبر انقلاب ضد اسلامی در آلبانی بود. او در مقیاسی وسیع مانند شاه عمل می کرد و اگر مطهری از حکیمان و فیلسوفان اصلی انقلاب ایران بود اسماعیل کادره نیز معمار مدرنیته در آلبانی محسوب می شد و به جنبش ضد مذهبی آلبانی تبارها جهت می داد.

نظام کمونیستی انور خوجه برای زدودن نشانه های اسلامی از رمان ها و اشعار اسماعیل کادره استفاده می کرد. برای تشویق مردم به سوی ناسیونالیسم و جدایی از مذهب و این که بدانند دین افیون توده هاست – که دروغی بیش نبود – نقش کادره مهم بود. آن ها سعی می کردند تلقین کنند که مذهب توسط شاهان و طبقه فئودال برای استثمار زحمتکشان و عامه مردم پدید آمده است. اسلام در رمان های اسماعیل کادره به عنوان مذهبی بیگانه با مردم آلبانی به تصویر کشیده می شود. مذهبی که توسط جماعتی بربر از آسیا و آناتولی و طی حملات وحشیانه بر آلبانیایی ها تحمیل شد.

حتی پس از مرگ انور خوجه و از میان رفتن کمونیسم، "اسماعیل کادره" همچنان به عنوان شخصیتی صاحب فکر و با نفوذ تلقی می گردد. او پس از فروپاشی کمونیسم از مردم آلبانی خواست از اسلام تبری جسته، مسیحیت را که دین اروپاست به عنوان دین رسمی خود انتخاب کنند. او بارها اعلام کرده بود که اسلام دین عقب ماندگی است و به آسیا اختصاص دارد نه اروپا. رمان های او در اروپا و محافل محافظه کار کاتولیک در آلبانی ترجمه شده و بسیاری از اروپایی ها وی را ستوده و از او حمایت می کنند. در واقع این محافل او را سمبل فرهنگ غرب و مسیحیت در برابر اسلام مردم آلبانی می دانند.  

آلبانی زمانی از کشورهای بسیار فقیر اروپا بود. امروز وضع اقتصادی کشور شما چگونه است؟

آلبانی کماکان فقیرترین کشور اروپایی – پس از مولداوی – محسوب می شود. دلایل آن فراوان است و من در این جا به برخی از آن ها اشاره می کنم:

1-  آلبانی فقیرترین کشور اروپای شرقی محسوب می شود و این به دلیل انزوای این کشور در زمان انور خوجه  و حتی در زمان فعلی است.

2- دو سوم جغرافیای این کشور کوهستانی است. آلبانی متاسفانه از زمین کافی برای توسعه کشاورزی و صنعت برخوردار نیست.

3- تا همین چند سال پیش اکثریت جمعیت آلبانی روستایی بوده اند، یعنی مردمی که از تحصیلات کمی برخوردار بوده اند. البته فرایند "فقر فرهنگی" آلبانی تبارها از زمان عقب نشینی امپراتوری عثمانی آغاز شد؛ در سال 1913 هنگامی که اروپائیان آلبانی را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت شناختند، عثمانی خلع ید شد، الفبای عربی فارسی از کتاب ها حذف و آموزش زبان نوشتاری لاتین جایگزین آن گردید. به طور مشخص روند سکولاریزه کردن آلبانی از سال 1920 آغاز شد.

4- پس از فروپاشی کمونیسم، به دلیل این که آلبانی توسط آمریکایی ها به نابودی کشیده شد، تقریبا نیمی از آلبانی تبارها کشور خود را ترک نموده و به یونان، ایتالیا و برخی از کشورهای اروپای غربی مهاجرت کردند.

5- درآمد اقتصادی آلبانی در حال حاضر بیشتر وابسته به مهاجران و توریسم فصلی از کوزوو و مولداوی است.

6- از آن جا که اروپا، آلبانی را کشوری مسلمان تلقی می کند اتحادیه اروپا و دولت های غربی سیاست های تبعیض آمیزی را علیه این کشور اتخاذ کرده و با پیش فرض اسلام هراسی به این کشور نگاه می کنند.

این ها تعدادی از دلایل بسیار زیاد توجیه فقر در آلبانی بود که برشمردم.

اوضاع مسلمانان در آلبانی چگونه است؟ شنیده ایم گروه کثیری از مسلمانان آلبانی به طریقت بکتاشیه وابسته هستند؟

در آلبانی مسلمانان اکثریت جمعیت را تشکیل می دهند اما بر اساس گزارش های معتبر سال 2006 بیشتر آنان تقیدی به دین اسلام ندارند. مردم آلبانی غالبا به نام مسلمانند آن هم به این دلیل که اجداد آن ها پیش از حکومت کمونیستی مسلمان بوده اند. نسل جدید پس از کمونیسم و نسل پیشین هرچند مسلمان بوده اند اما به ناچار مجبور شده اند اسلام را فراموش کنند.

امروزه بسیاری از آن ها حتی نمی توانند شهادتین را به زبان آورند و دلیل آن این است که مطالب اولیه اسلام در مدارس و موسسات دولتی آموزش داده نمی شود. مسلمانان آلبانی بیشتر دارای مذهب اهل تسنن هستند که میراثی باقیمانده از عثمانی است. تسننی که در حقیقت طریقت های مختلفی را در مجموعه کشورهای بالکان دربرمی گیرد.

بزرگترین طریقت اعتقادی آلبانی تبارها در اوایل قرن بیستم "طریقت بکتاشیه" بوده است. غربی ها در آن دوران هواداران طریقت بکتاشی را مسلمانانی سکولار و مخالف عثمانی و اسلام سیاسی تلقی می کردند. اروپا برای آن ها ارزش زیادی قائل بود چرا که آن ها نسخه معتدلی از اسلام را به نمایش می گذاشتند. بکتاشی ها در تقسیم بندی های اجتماعی و سیاسی در برابر مسلمانان سنی ای قرار داشتند که معتقد به شریعت و وفادار به سلطان بودند.

در سال 1946 بکتاشی ها از جامعه اصلی مسلمانان آلبانی جدا شده  و تشکل مذهبی متفاوتی را تشکیل دادند. امروزه بسیاری از سیاستمداران تلاش می کنند بکتاشیان را غیرمسلمان جلوه داده و این طور وانمود کنند که اکثریت مردم اعتقادی به اسلام ندارند.

اما حقیقت هرچه که باشد باید گفت طریقت بکتاشیه امروزه تشکلی مرموز و کاملا متفاوت از اسلام است. در این مکتب البته می توان رگه های متعددی از شیعیان و علویان را هم مشاهده کرد اما در عین حال بسیاری از خرافات که هیچ ارتباطی با دین اسلام ندارد وارد این مکتب شده است.

من گمان می کنم نهاد های مختلف وابسته به جمهوری اسلامی که در آلبانی فعالیت می کنند، در بیست سال گذشته تلاش زیادی را برای تصحیحح روش بکتاشی ها یا اسلامیزه کردن آن ها ترتیب داده اند، چرا که با مطالعه کتاب های امروزین بکتاشیه آلبانی متوجه می شوید که آن ها در حال نزدیک شدن به مکتب تشیع هستند.

منبع: ایران بالکان

روستای درک؛ مقصدی بکر و کم‌نظیر برای گردشگری زمستانی (+عکس)

تماشاخانه

دو دقیقه از فیلم وسترن که دستور زبان دوئل سینمایی را تغییر داد (تماشا کنید)

دو دقیقه از فیلم وسترن که دستور زبان دوئل سینمایی را تغییر داد (تماشا کنید)

فیلم های دیگر