چرا صنعت دارو و مکمل ایران نمی‌تواند چرخهٔ گردش کالا و وجه نقد را مدیریت کند؟

در پاسخ به سوال کلیدی بالا باید به یکی یکی از شاخص‌های مهم در تحلیل کارایی مالی شرکت‌ها ارجاع کرد و آن چرخه تبدیل وجه نقد (Cash Conversion Cycle – CCC) است. این شاخص نشان می‌دهد سرمایه‌ای که برای خرید مواد اولیه صرف شده، پس از عبور از فرایند تولید و فروش، چه مدت زمانی طول می‌کشد تا دوباره به نقدینگی بازگردد.

هرچه این چرخه کوتاه‌تر باشد، انعطاف مالی و توان سرمایه‌گذاری شرکت افزایش می‌یابد؛ و هرچه طولانی‌تر باشد، فشار بیشتری بر نقدینگی و سرمایه در گردش وارد می‌کند.

فرمول CCC را به صورت اجمالی می توان اینچنین درنظر داشت که CCC = DIO + DSO - DPO

صنعت دارو و مکمل در ایران به‌دلیل ساختار خاص اقتصادی و مقرراتی، یکی از طولانی‌ترین چرخه‌های نقدینگی در جهان را تجربه می‌کند.

۱. وضعیت واقعی در ایران

مطالعات و صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی دارویی نشان می‌دهند:

• دوره وصول مطالبات (DSO): ~۳۴۰ روز (به دلیل بدهی‌های بیمه‌ها و دانشگاه‌ها)
• دوره نگهداشت موجودی (DIO): ~۱۴۰ روز (به دلیل ریسک ارزی و بوروکراسی واردات مواد اولیه)
• دوره پرداخت به تأمین‌کنندگان (DPO): بسیار کوتاه (به علت الزام پرداخت نقدی یا پیش‌پرداخت ارزی)

نتیجه: CCC ایران در صنعت دارو و مکمل حدود  ۴۰۰ تا ۵۵۰ روز است . یعنی سرمایه شرکت بیش از یک سال قفل می‌شود تا دوباره نقد شود.

۲. مقایسه با ترکیه

برای نمونه، شرکت بزرگ بورسی ترکیه، DEVA Holding:

• DSO = ۹۷ روز
• DIO ≈ ۱۹۴ روز
• DPO ≈ ۴۳ روز
• CCC ≈ ۲۵۰ روز

تفاوت: چرخه نقدینگی ایران حدود ۲۰۰ روز طولانی‌تر است. این یعنی شرکت ایرانی باید تقریباً دو برابر سرمایه در گردش نگه دارد تا همان فروش را انجام دهد.

۳. عوامل اصلی بحران نقدینگی در ایران

1. بدهی‌های سنگین دولت و بیمه‌ها
2. احتیاط داروخانه‌ها  در خرید به علت شرایط اقتصادی تحریمی و پسا جنگ.
3. کنترل قیمتی و مارجین پایین
4. بهره مؤثر بسیار بالا: در عمل نرخ تأمین مالی سرمایه در گردش  در سال جاری به شرط در دسترس بودن تا ۴۵٪ سالانه و حتی بیشتر گزارش می‌شود.
5. مشکل کندی تخصیص ارز
6. هزینه‌های بازاریابی و R&D: برخلاف فرضیات ساده، در صنعت دارو ، مکمل و OTC این هزینه‌ها بالاست (۱۰–۱۵٪ بازاریابی، ۳–۷٪ توسعه نسبت به فروش).

4. نتیجه‌گیری

• با CCC فعلی (۵۰۰ روزه) و بهره بالا (۴۵٪)، حتی با بهترین شرایط هزینه‌ای، سودآوری واقعی ممکن نیست.
• مقایسه با ترکیه نشان می‌دهد اگر CCC به ~۲۵۰ روز کاهش یابد و نرخ بهره کمتر از ۲۰٪ باشد، مارجین‌های ۲۰–۳۰٪ می‌توانند سودآور باشند.
• بنابراین راه نجات در ایران:
  1. کاهش شدید دوره وصول مطالبات و موجودی (هدف: CCC زیر ۲۰۰ روز)
  2. دسترسی به منابع مالی ارزان‌تر
  3. اصلاح قیمت‌گذاری دستوری و لحاظ هزینه‌های مالی واقعی در فرمول قیمت

5. پیام مدیریتی

تا زمانی که چرخه نقدینگی اصلاح نشود، هیچ مارجین معقولی قادر به سودآوری پایدار نیست. راهکار، نه فقط افزایش قیمت‌های دستوری به‌تنهایی، بلکه مدیریت هوشمندانه CCC و اصلاحات ساختاری در سیاست‌گذاری و نظام تأمین مالی است.

دولت قبل از اینکه بگوید کارخانجات دارویی تعطیل شده اند، یکی بیاد بگه چه کار کنیم ، در مورد تسریع اختصاص ارز و تامین ریالی آن با  تخصیص منابع مالی ارزانتر ، اصلاح ساختار پرداخت مطالبات و  گشاده دستی منطقی در قیمت گذاری دارو و مکمل ها اقدام کند.

 علیرضا پورعباسی/فعال صنعت دارو  و مکمل های دارویی

تماشاخانه

شرک واقعی کیست؟ داستان فرشته فرانسوی که دنیا او را هیولا می‌دید (فیلم)

دارویی که این روزها پولدار‌های چاق به دنبالش هستند / درباره آمپول لاغری که فقط دست ۱۰ درصد مردم جهان به آن می‌رسد (فیلم)

فیلم های دیگر