باستان‌شناسان در جستجوی کاخ‌های گمشده سلجوقیان / احتمال کشف قیصریه در گذر کمرزرین اصفهان / بیش از ۱۰۰ سکه تاریخی کشف شده‌است (فیلم)

فیلم گزارش را این‌جا ببینید

عصر ایران ؛ حسن ظهوری ــ در قلب بافت شهری اصفهان، زیر گذرگاهی که سال‌ها محل رفت‌وآمد روزانه مردم بود، سازه‌های شگفت‌انگیز و ظریف معماری از دل خاک سر برآورده‌اند. این کشفیات، حاصل کاوش‌های گروهی از باستان‌شناسان در محوطه تاریخی «کمرزرین» و «کمرزرین ۲» است؛ جایی که امروز به یکی از مهم‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی کشور بدل شده است.

از لودر تا لایه‌های دست‌نخورده

دو سال پیش، عملیات عمرانی شهرداری اصفهان برای بهسازی مسیر دسترسی به یک پاساژ طلا در گذر کمرزرین، به‌طور ناخواسته به بقایای تاریخی برخورد کرد. تصاویر تخریب بخشی از این آثار با واکنش گسترده فعالان میراث فرهنگی روبه‌رو شد. پروژه متوقف و تیم باستان‌شناسی مأمور بررسی شد. کاوش‌های نخستین، به کشف فضاهای معماری ناشناخته، یک تنپوشه‌ عظیم سفالی برای انتقال آب و یک کوره سفال‌پزی کمیاب انجامید.

چندی بعد، در نقطه‌ای دیگر موسوم به «کمرزرین ۲»، بار دیگر برخورد ماشین‌آلات با آثار تاریخی، پروژه را متوقف کرد. تنها چند سانتی‌متر پایین‌تر، لایه‌های باستانی کاملاً سالم پدیدار شد. مداخله سریع یگان حفاظت میراث مانع از ادامه تخریب شبانه شد و با صدور مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی، کاوش در محوطه‌ای به وسعت حدود ۱۳۰۰ متر مربع آغاز شد؛ مساحتی چند برابر «زرین ۱».

اهمیت مکانی و تاریخی

این محوطه در فاصله‌ای اندک از مسجد جامع اصفهان قرار دارد؛ نزدیکی به یکی از مهم‌ترین بناهای مذهبی جهان اسلام، ارزش تاریخی آن را دوچندان کرده است. شواهد، از جمله نقشه‌های دهه ۱۳۵۰ خانم «لیزا گلمبیک» و تحقیقات «هانس گاوبه»، حاکی از آن است که این محل با «قیصریه» و حتی یک کاخ سلجوقی مرتبط بوده است؛ بنایی که به احتمال زیاد، در دوره اوج شکوفایی اصفهان به‌عنوان پایتخت امپراتوری سلجوقی ساخته شده است.

لایه‌ها و یافته‌ها

بر اساس بررسی‌های ژئوفیزیک و تصویربرداری عمقی، چندین لایه معماری در این محدوده شناسایی شده که عمیق‌ترین آن شامل بقایای سازه‌ای عظیم است. تاکنون در هفت ترانشه فعال، دیوارهای آجری، سازه‌های حرارتی مانند کوره، چاه‌های احتمالی فاضلاب و فضاهای معماری بزرگ به دست آمده است. یکی از این فضاها احتمالاً یک حمام دوره صفوی است که در سفرنامه «شاردن» نیز به آن اشاره شده، همراه با کاروانسری و مسجدی هم‌نام.

از میان هزاران قطعه سفال شکسته به دست آمده، شماری سالم و متعلق به دوره‌های صفوی و پیش از آن هستند. تنپوشه‌های سفالی عظیم سلجوقی که پیش‌تر در «زرین ۱» کشف شده بودند، نیز به احتمال زیاد در ارتباط مستقیم با این محوطه بوده و برای تأمین آب بناهایی مهم مانند کاخ یا مجموعه‌های بزرگ به کار می‌رفته‌اند.

یافته‌های شاخص

یکی از مهم‌ترین کشفیات، بیش از صد سکه مسی و مفرغی اغلب فرسوده از دوره‌های مختلف، از جمله صفوی و پیش از آن است. این سکه‌ها پس از پاکسازی و رادیوگرافی می‌توانند اطلاعات ارزشمندی برای تاریخ‌گذاری لایه‌ها ارائه دهند. همچنین ظروف سفالی سالم بزرگ، در دل فضاهایی که طاق آن‌ها قرن‌ها پیش فرو ریخته، یافت شده است.

چالش‌های حفاظت

با وجود ارزش استثنایی محوطه، بخش‌هایی از آن در گذشته به‌سبب اجرای بی‌ضابطه پروژه‌های شهری، از جمله نصب خطوط گاز، فیبر نوری و فاضلاب، تخریب شده است. تجربه تلخ اجرای پروژه میدان امام علی و از دست رفتن بخش‌هایی از بافت تاریخی، بر ضرورت نظارت کامل میراث فرهنگی در تمامی فعالیت‌های عمرانی این محدوده تأکید می‌کند.

دورنمای کاوش

اکنون، باستان‌شناسان امیدوارند با ادامه کاوش تا عمق سه تا چهار متری، به بقایای یک کاخ باشکوه سلجوقی دست یابند. کشفی که می‌تواند نگاه به تاریخ و هویت اصفهان را به‌کل دگرگون کند و این گذر را به یکی از مهم‌ترین موزه‌های باز شهری با استانداردهای ملی و بین‌المللی بدل سازد.

وقتی نور و تاریخ در آینه‌ها به هم می‌رسند؛ نگاهی به تالار برلیان کاخ گلستان (عکس)

بیشتر بخوانید:

سقف مهریه ۱۴ سکه؟! (فیلم)

کشف ۳۰۰ هزار ماینر غیرمجاز در کشور (فیلم)

همه چیز درباره کشفیات مرموز باستان‌شناسی در اصفهان / از کشف یک کوره اعجاب‌انگیز تا لوله‌های عظیم آب و فاضلاب ۱۰۰۰ ساله و یک سازه عجیب مسقف احتمالا متعلق به یهودیان (فیلم)

تماشاخانه

امنیت یا شوآف؟ چه کسانی در دانشگاه آزاد بابل می‌توانستند به بهنوش طباطبایی حمله کنند (فیلم)

آسمان ابری گردشگری ایران از قبل تا بعد از برگشتن تحریم‌های سازمان ملل متحد (فیلم)

فیلم های دیگر