.png "عصر ایران")
۱۸ آذر ۱۴۰۴
به روز شده در: ۱۸ آذر ۱۴۰۴ - ۰۴:۳۰
ساخت میز چوبی خاص با تنه درخت توسط نجار آلمانی ماهر (فیلم) سینمای بدون دانشجو ؛ پایان عصر آرمان خواهی یا نشانه بحرانی عمیق؟
چرا سینمای ایران بدون دانشجو شده است؟ در حالی که در دهههای گذشته، از فیلمهای اجتماعی تا ملودرامها، مملو از شخصیتهای دانشجو و روایتهایی درباره دانشگاه بود.
نهال موسوی ؛ عصر ایران - در روز 16 آذر که روز دانشجو نام گرفته است نکته جالب توجه این است که بیش از یک دهه است که در سینمای ایران دیگر خبری از دانشجو و دانشجویان نیست.
فیلمهایی که موضوع آن دانشجو و یا دانشجویان باشد اصلا دیگر وجود ندارد، حتی در سریالهای تلویزیون و شبکه نمایش خانگی هم این قضیه بسیار کمرنگ است و اگر شخصیت دانشجویی وجود داشته باشد هم، یک شخصیت فرعی است که بیشتر نفش پر کردن سبد اقشار مختلف حاضر در خانواده را دارد.
در صورتی که در سالهای قبل فیلمهای زیادی در سینمای ایران ساخته شده بود که محور داستانی فیلم اصلا خود دانشجو یا دانشجویان بودند. متولد ماه مهر احمدرضا درویش و اعتراض مسعود کیمیایی که هر دو در سال ۱۳۷۸ ساخته شدند، از صریحترین فیلمهای اعتراضی دوران اصلاحات شناخته میشوند که در آنها به فضای ملتهب دانشگاه، جنبشهای دانشجویی و حتی قتلهای زنجیرهای اشاره میشد.
پیش از آن تهمینه میلانی هم با روایت زندگی دو زن نگاهی نقادانه به مسائل اجتماعی و دانشگاهی زمان خود داشت. به رنگ ارغوان ابراهیم حاتمیکیا که فضای داستانش در دانشگاه و حال و هوای دانشجویی همان دهه میگذشت، داستان عاشقی یک نیروی امنیتی را با فرامتنهای سیاسی به تصویر درآورد.
این فیلمها که نمونههایی مهم از روایت دانشگاه و نقش پرسشگرانه دانشجو در جامعه را روایت میکردند به مرور زمان تعدادشان کمتر شد تا اواخر دهه ۸۰ که عصبانی نیستم! قصه پردرد دانشجویان ستارهدار و شرایط بد اقتصادی جامعه در آن دوران را روایت کرد.
در این سالها هرچه جلوتر آمدیم نقش دانشجو در زندگی اجتماعی سینمای ایران به فراموشی سپرده شد.
شاید دلیل اصلی گسست میان نسل فیلمسازان و نسل دانشجویان امروز است. تغییر سبک زندگی جوانان، متفاوت شدن دغدغهها، مسائل هویتی، فشارهای مهاجرت، شبکههای اجتماعی، زیست دیجیتال و تحولات فرهنگی، همه سبب شدهاند که بسیاری از نویسندگان و کارگردانان نتوانند بهدرستی به تجربه روزمره دانشجویان نزدیک شوند.
نتیجه آن است که یا شخصیت دانشجو به نوعی کاریکاتور تبدیل میشود، یا فیلم به کلی از فضای دانشگاه دور میماند.
عامل مهم دیگر، تحول ذائقه مخاطب در سالهای اخیر است. فشارهای اقتصادی و نااطمینانیهای اجتماعی، مخاطب امروز را کمتر به سمت فیلمهای اجتماعی–انتقادی و روایتهای پیچیده جذب میکند. سینمای بدنه نیز برای جلب فروش بیشتر، به سمت کمدی، سرگرمی سبک یا ملودرامهای خانوادگی رفته است.
در این میان، داستانهای دانشجویی که اغلب با دغدغههای هویتی، طبقاتی، سیاسی یا فلسفی همراهاند، جای خود را به روایتهایی دادهاند که ریسک تجاری کمتر و قطعیت فروش بیشتری دارند.
اما شاید مهمترین عامل، حساسیت سیاسی نسبت به دانشگاه است. دانشگاه در ایران همواره فضایی برای طرح مطالبهگری، نقد ساختارها و کنشگری اجتماعی بوده است. بازنمایی این فضا در سینما، بهویژه در قالب روایتهای واقعگرایانه، معمولاً با محدودیت و حساسیت روبهرو میشود.
در چنین شرایطی، فیلمسازانی که قصد پرداختن به تجربه دانشجویی یا حیات سیاسی–فرهنگی دانشگاه دارند، یا با مانع مواجه میشوند یا ترجیح میدهند بهطور کلی سراغ این حوزه نروند. نتیجه، حذف تدریجی فضای دانشگاه و شخصیت دانشجو از فیلمنامههاست.
قطعا هزینه بالای تولید، نبود امنیت سرمایهگذاری در ژانرهای غیرتجاری، و فشار بازار برای ساخت فیلمهای پرفروشتر، موجب شده تهیهکنندگان از موضوعات غیرسودآور، پرریسک یا امکانسختشدن پروانه نمایش فاصله بگیرند.
فیلم دانشجویی معمولاً نیازمند فضای دانشگاه، دکور، گروه بازیگران جوان و موضوعات اجتماعی جدی است، همه عواملی که یا هزینه تولید را بالا میبرند یا احتمال اخذ مجوز را دشوارتر میکنند.
حذف یا کمرنگسازی «دانشجو» از سینما تنها حذف یک تیپ شخصیتی نیست؛ بلکه نادیدهگرفتن بخشی از واقعیت ایران امروز است.
دانشگاه با همه تنشها، رؤیاها، شکستها، امیدها و حرکتهای جمعی خود، یکی از مهمترین کانونهای تحول اجتماعی در کشور بوده و هست. وقتی سینما از این فضا دور میشود، بخشی از حافظه فرهنگی و بخشی از تاریخ اجتماعی معاصر از روایت بازمیماند. مخاطب نیز تجربه زیسته خود را در پرده نقرهای نمیبیند و این شکاف میان سینما و جامعه را عمیقتر میکند.
کمرنگشدن نقش دانشجو در سینمای ایران نتیجه همزمان سیاستگذاریهای محدودکننده، تغییرات مخاطب، فاصله نسلی میان فیلمسازان و دانشجویان، تحولات اقتصادی و ملاحظات تجاری سینما است.
این روند اگر ادامه یابد، ممکن است نسلی از دانشجویان بدون بازتاب هنری در حافظه سینمای ایران باقی بمانند؛ نسلی که مسائل، چالشها و امیدهایش نیازمند دیدهشدن است.
لینک کوتاه: کپی لینک
گیتی پاشایی در کنار همسرش مسعود کیمیایی و پسرشان پولاد؛ دهه ۶۰(عکس) بکسل خودرو در حالت پارک؛ فاجعهای که گیربکس شما را نابود میکند! محمدرضا پهلوی و فوزیه در مراسم عروسی خود در تهران؛ سال 1318(عکس) ۲ ویتامین مهم برای قوی شدن استخوان ها و جلوگیری از پوکی استخوان آیا فعالیتهای انسانی باعث زلزله میشود؟ توقف چرخش زمین، وحشتناکتر از فیلمهای آخرالزمانی / چه بلایی سر انسانها میآید؟ عکس قدیمی ترانه علیدوستی و صابر ابر پشت وانت بزرگترین دریاهای منطقهای جهان (+ اینفوگرافیک) بازیگر معروفی که مشقهای پسرش را مینوشت(فیلم) ژست دوستانه عارف، ستار و ناصر حجازی در دهه ۵۰ (عکس) میزان باد لاستیک انواع خودرو ؛ جدول تنظیم باد / علامت لاستیک کم باد و پرباد خودرو چیست ؟ ژیلا صادقی:« همکارانم نامه دادند که من را از روی بیلبورد بیاورند پایین» رویا میر علمی:« هادی حجازی فر چیزی گفت که در مراسم ترحیم پدرم داشتم از خنده می مردم» کرملین: دیدار میان ترامپ و پوتین تا پایان سال جاری در دستورکار نیست خروج توده حدود ۲ کیلویی از شکم یک بیمار
نظرسنجی
با توجه به مشخص شدن رقبای ایران در مرحله نخست جام جهانی فوتبال، به نظر شما تیم ملی می تواند به مرحله بعدی صعود کند؟
۱. کاهش ارزش دانشگاه و به تبع آن دانشجو در نگاه جامعه جایگاه مهم این نهاد و کنشگران آن را در همه عرصه تضعیف کرده از جمله سینما
۲. دانشجوی نسل جدید دغدغه کمتری نسبت به دانشجو های دههای گذشته نسبت به مشکلات اجتماعی دارد و بیشتر منافع شخصی برایش مهم است و ته همه سوالش این است که چی به من میرسه و گرنه دنبال تحول هم باشد از نوع فست فودی آن را می طلبد