قهوه خونه رمضون یخی؛ یادگار روزگار سپری شده از بهروز وثوقی گرفته تا پژمان جمشیدی

عصر ایران ؛ علی نجومی ــ اگر بخواهیم تاریخ شفاهی معاصر سرزمین عزیزمان را مرور کنیم قطعا یک عنصر جدایی ناپذیر در آن خواهیم دید که وقتی پای نقل داستان و خاطره پیش می آید باید  آن را داغ داغ آن هم از نوع دیشلمه اش نوشید تا نطق گوینده باز شود و شنونده هم سر ذوق آید. خدا پدر مرحوم کاشف السلطنه را بیامرزد که پای چای را به این سرزمین باز کرد و گرنه معلوم نبود دوای خستگی، بی حوصلگی و کسالت ایرانی جماعت چه بود. اما نوشیدن این چای جان قدیم ندیما آن قدر آداب و و مناسک داشت که یکی از بزرگ ترین تفریحات ایرانی جماعت( اگر نگوییم مهم ترین تفریحش) رفتن به قهوه خانه و نوشیدن چای بود.

سرگرمی ها و مناسک قهوه خانه های قدیم

قهوه‌چیان برای سرگرم و مشغول‌کردن مشتریان خود، مجالس نقالی، سخنوری، تقلید و بازیگری، بازی‌هایی مانند «گنجفه»، «شطرنج»، «پیچاز»، «قاپ» و «تخته نرد» را هم در دوره‌های تاریخی مختلف و مواقع خاص برپا می‌کردند. پس از ورود و تداول گرامافون، رادیو و تلویزیون در تهران و شهرهای بزرگ ایران، به تدریج  وسایل صوتی و تصویری هم به قهوه‌خانه‌ها راه پیدا کردند و به اسباب سرگرمی و تفریح قهوه‌خانه‌نشینان اضافه شد.

در قهوه‌خانه‌ها نقش مذهب هم بسیار پررنگ بود. قهوه‌چیان به انجام اعمال مذهبی در ایام سوگواری به شدت باور داشتند. در واقع قهوه‌خانه‌ها یکی از پایه‌های شکل‌دهنده تجمعات و دسته‌گردانی‌های عزاداری مردم در جامعه شهری بودند. بعضی از قهوه‌خانه‌دارها در ماه‌های محرم و صفر قهوه‌خانه‌هایشان را مانند تکیه سیاه می‌بستند و با کتیبه‌های پارچه‌ای، علامت و بیرق آرایش می‌کردند و در شب‌های عزاداری مراسم روضه‌خوانی و نوحه‌سرایی به راه می‌انداختند.

در کل تعظیم و تکریم ایام عزاداری مذهبی و مشارکت با مردم در اساسنامه صنف قهوه‌چی گنجانده شده بود. در ماه رمضان هم روزها قهوه‌خانه‌ها را می‌بستند و موقع افطار باز می‌کردند و تا سحر باز نگه می‌داشتند. هر یک از قهوه‌خانه‌های محلی برنامه‌ای برای سرگرم نگه داشتن مردم بین افطار تا سحر ترتیب می‌دادند. در بعضی از قهوه‌خانه‌ها هم مجالس نقالی و شاهنامه‌خوانی راه می‌انداختند. قهوه‌خانه‌‎رو‎ها که بیشترشان سواد و دانشی نداشتند از زبان نقالان و داستان‌گزاران با تاریخ و ادبیات حماسی ایران و تاریخ تشیع و واقعه کربلا آشنا می‌شدند. رسم و شیوه شاهنامه‌خوانی و نقل داستان‌ها در قهوه‌خانه‌ها مکتبی شد برای انتقال فرهنگ و ادب ایران و آموزش رسم و آداب زندگی گذشتگان.

قهوه خانه های مشهور تهران قدیم

اما تهران جان هم به عنوان پایتخت در هر محله چند تایی قهوه خانه داشت که مرکز ثقل آن محله و منطقه به شمار می آمدند. مثلا همین حاج حسن شمشیری که برای چندین دهه است چلوکبابی اش در سبزه میدون بازار دل و هوش از عابران می رباید اولش قهوه خونه شمشیری را داشت یا مثلا قهوه خونه ی آقا سیدعلی قهوه‌چی در چهار راه سید علی در تقاطع خیابان سعدی و منوچهری که اصلا محله را به نام او می شناختند.اما از این میان یک قهوه خونه هنوز که هنوزه در تهران چراغش روشن است و نفس می کشد و اسمش هست:« قهوه خونه رمضون یخی»

حسین رمضون یخی لوطی مشهور تهرون

حسین رمضون یخی با اسم اصلی حسین اسماعیل پور از بارفروشان مشهور میدان تره و بار اصلی تهران در خیابان مولوی بود و از رقیبان و بعدا رفیقان طیب خان حاج رضایی بود. این آقا حسین رمضون یخی یک پدری داشت به نام اقا رمضون که یخ فروش بود. آقا رمضون در حدود 100 سال پیش در محله دروازه غار سابق که حالا شده است میدان شهید هرندی سنگ بنای قهوه خانه ای را گذاشت که هنوز که هنوزه چراغش روشنه.

قهوه خونه رمضون یخی 

وقتی وارد قهوه خانه می شوی بوی دیوار کاهگلی آن شما را می برد به روزگاری که قهوه خونه پاتوق خیلی از تهرونیهای قدیمی بود چون یک جورایی افت داشت که اهل تهرون باشی و قهوه خونه رمضون یخی نرفته باشی. اما شهرت اصلی این قهوه خونه در روزگار ما شاید از طریق حضور تقریبا همیشگی آن در فیلم ها و سریال ها از قدیم الایام تا حالا بوده است.

اما یکی از دلایل اصلی شهرت این قهوه خونه برای اهالی امروز تهرون حضور این قهوه خونه به عنوان لوکیشن فیلم برداری در تمام این سال ها از زمان بهروز وثوقی،ناصر ملک مطیعی و فردین گرفته تا فیلم اخراجی ها و سریال ستایش و زیر خاکی و .... مورد استفاده قرار گرفته است. اما شاید ماندگار ترین خاطره ما از این قهوه خونه فیلم تاراج اثر ماندگار ایرج قادری با بازی جمشید هاشم پور(جمشید آریای آن سال ها) باشد که که با کله طاس و استیل مردانه اش به قهوه خونه بو و رنگ دیگری می داد. 

حالا هم اگر دل و دماغ نوشیدن چای در لیوان های هشت پر قدیمی و یک بشقاب املت داشته باشید می توانید  سری به منطقه خانی آباد و شوش بزنید و قهوه خونه را با پوست و گوشت و استخوان خودتان لمس کنید.

اعضای کادر فنی تیم‌های ملی ووشو تا بازی‌های آسیایی ۲۰۲۶ معرفی شدند/ مریم هاشمی جانشین الهه منصوریان شد

بیشتر بخوانید:

تهران 60 سال قبل (فیلم)

سفر به تهران قدیم؛ اولین قهوه‌خانه تهران چه‌زمانی تاسیس شد؟ از قهوه‌خونه «قنبر» تا قهوه‌خونه جیب‌برها (+عکس)

پلمب ۳۳ قهوه‌خانه تهران

تماشاخانه

خداحافظی با شکارچی طنزآمیز روزمرگی / ما زیر ذره بین نگاهش بودیم (فیلم)

مردهایی که نه برای زنان که برای «حقوق مردها» مهریه ۱۴ سکه‌ای را تصویب کردند؛ اصلاح قانون یا تضعیف حقوق زنان؟ (فیلم)

فیلم های دیگر