بررسی کتاب«در پس آینه» حاصل گفت و گوی لیلی گلستان و محمود دولت آبادی/ زیرآب زنی ۲ بازیگر مشهور فیلم «گاو» علیه دولت آبادی

عصر ایران ؛ علی نجومی ــ در دورانی به سر می بریم که جسته و گریخته فرهنگ دوستان و متخصصان حوزه ادبیات از «مرگ ادبیات» و «پایان عصر رمان» سخن می گویند. و شاهد مدعای خود را تیراژ پایین و ناچیز کتاب های فاخر ادبی ذکر می کنند و حسرت دورانی را می خورند که آثار نویسندگانی مثل احمد محمود، هوشنگ گلشیری و صادق چوبک به سرعت به فروش می رفتند و برای مدت ها بعد از انتشار در هر محفلی صحبت از آثار جدید آن ها بود.

اما آیا واقعا وضعیت این قدر تیره و تار است؟ آیا دیگر اقبالی نسبت به ادبیات و داستان در میان ایرانیان دیده نمی شود؟

به تازگی کتابی با نام «در پس آینه» به قلم لیلی گلستان توسط نشر چشمه منتشر شده است که حاصل گفت و گوی او با محمود دولت آبادی و همسر و فرزندان او است و مطالبی که در کتاب مطرح می شود قطعا برای افرادی که دغدغه یافتن جواب سوال بالا را دارند جالب و خواندنی خواهند بود.

کتاب با شرح خاطره ای از لیلی گلستان آغاز می شود: روزی در اوایل دهه 1360 وقتی لیلی خانم گلستان می خواهد سوار صندلی جلوی تاکسی شود، متوجه می شود جلد اول رمان کلیدر روی صندلی است، راننده عذرخواهی می کند و دستش را دراز می کند تا کتاب را بردارد و می گوید: «ببخشید مزاحم است.» اما لیلی خانم می گوید: «نخیر مراحم است.» راننده هم کیف می کند و موقع پیاده شدن هر چه لیلی خانم اصرار می کند او کرایه نمی گیرد.

خالق زنانه ترین شاهکار ادبی تاریخ معاصر 

خب محمود دولت آبادی و جایگاه رفیعش در ادبیات معاصر ایران بر کمتر کسی پوشیده است. کتاب کلیدر او چند نسل را شیفته خود ساخته است و جای خالی سلوچ را شاید به جرات بتوان زنانه ترین شاهکار ادبی تاریخ معاصر ایران نامید. داستان های کوتاه دولت آبادی را هنوز متر و معیار این ژانر ادبی می دانند. اما بگذارید به سراغ کتاب برویم که  هر لحظه خواندن آن عیش مدام است.

محمود دولت آبادی و رابطه اش با دنیای سینما و نمایش

لیلی خانم گلستان که خود صاحب قلمی شناخته شده است کتاب را با شرح صحنه ای آغاز می کند که در سازمان رادیو تلویزیون ملی در اواخر دهه 1340 خورشیدی، محمود دولت آبادی در قامت یک جوان 30 ساله سبزواری به عنوان بازیگر مشغول اجرای نمایش است.

رعنایی قامت، چشمان روشن و قدرت در ادای کلمات لیلی گلستان را کنجکاو می کند که بداند این جوان ظاهرا تازه وارد کیست. عباس جوانمرد کارگردان آن نمایش به لیلی گلستان می گوید: نام این جوان محمود دولت آبادی است و هم نویسنده است و هم بازیگر.

البته عمر بازیگری آقای نویسنده چندان دراز نبود و گرچه حتی در سال 1348 در فیلم گاو به کارگردانی داریوش مهرجویی بازی کرد ولی به قول خودش دو نفر از بازیگران شناخته شده فیلم گاو با اعمال نفوذ بر روی داریوش مهرجویی باعث شدند تا نقش او در فیلم گاو کم رنگ تر شود و این باعث شد تا محمود خان دولت آبادی قید بازیگری را بزند.

دلخوری از مسعود کیمیایی 

البته شعله علاقه دولت آبادی به سینما هیچ گاه خاموش نشد و در سال 1352 مسعود کیمیایی فیلم خاک را بر اساس اوسنه بابا سبحان نوشته دولت آبادی ساخت که البته بعدا محل اختلاف این دو شد چون دولت آبادی معتقد بود کیمیایی به اندازه کافی به داستان اصلی وفادار نبوده است، اما شاید نقطه پایان ارتباط دولت آبادی و سینما به صورت حرفه ای در ایامی رقم خورد که دولت آبادی در زمان پهلوی در زندان به سر می برد و کیمیایی بر اساس نمایشنامه  تنگنای دولت آبادی ولی بدون اجازه او  فیلم مشهور گوزن ها را ساخت و همه این بی مهری ها باعث شد تا او عطای نمایش و سینما را به لقایش ببخشد.

لیلی گلستان

خاطرات خانواده محمود دولت آبادی 

آن چه در این کتاب بسیار مورد توجه قرار گرفته است زندگی محمود دولت آبادی به عنوان یک نویسنده تمام وقت است. این که او در دوره ای از جوانی خود 2 سال تمام گوشه عزلت اختیار می کند تا سبک نوشتن خود را اصطلاحا ورز دهد. یا این که در دوره ای از نوشتن روزگار سپری شده مردم سالخورده دست به رفتارهایی دیوانه وار در خانه می زند که همسر مهربانش مهرآذر خانم را وحشت بر می دارد یا وقتی همزمان با کشته شدن قهرمان های داستان هایش بی اختیار به گریه می افتد و بی حال بر زمین می افتد.

لیلی خانم گلستان در این کتاب پای صحبت همسر و فرزندان محمود خان دولت آبادی هم نشسته است. یکی از جالب ترین خاطرات مربوط به سارا تک دختر دولت آبادی است که از عادت عجیب این نویسنده در کشتن پشه در اتاق های مختلف خانه صحبت کرده است و این که دولت آبادی چه قدر پدر باحوصله و شنونده خوبی است و از کودکی گوش شنوایی برای حرف های فرزندان خود داشته است.

تصاویری هوایی زیبا از کویر یزد در یک روز برفی (فیلم)

بیشتر بخوانید:

تبریک متفاوت نازنین بیاتی به محمود دولت‌آبادی؛ از «جای خالی سلوچ» تا عکس یادگاری (عکس)

مرثیه‌ای برای کلنل پسیان یا تخطئه‌نامه‌ای برای خراسانیان

معرفی بهترین نویسندگان ایرانی: از صادق هدایت تا محمود دولت آبادی

تماشاخانه

دو دقیقه جلوه‌های ویژه که زبان بصری سینمای اکشن و گیم‌ها را برای همیشه تغییر داد (تماشا کنید)

دو دقیقه «خشونت واقعی و بی‌رحم» در سینمای گانگستری (تماشا کنید)

فیلم های دیگر