نمایش نامه «شب روی سنگفرش خیس» اثری از اکبر رادی/ یک عاشقانه تراژیک

عصر ایران ؛ علی نجومی ــ نوای خواب های طلایی شاهکار فناناپذیر جواد معروفی ترجیع بند رویایی است که به مرور به کابوسی تبدیل می شود. خانواده ای پاک دست و روشن ضمیر که در مخمصه ای از بدسگالی های و بدخواهی ها گیر افتاده است و این سرآغاز اثر ماندگار اکبر رادی درام نویس بزرگ ایران زمین است. نمایش نامه «شب  روی سنگ فرش خیس» روایت گر دوره مهمی از زندگی خانواده ی آقای دکتر مجلسی است.

اعضای این خانواده

دکتر غلامحسین مجلسی استاد بازنشسته ادبیات و نوشین دختر جوان نابینایش به همراه رخساره خواهر دکتر مجلسی با هم در آپارتمانی در بالای شهر تهران زندگی می کنند.

رخساره که حدودا 30 سال سن دارد به تازگی همسرش را از دست داده است.  ناهید همسر دکتر مجلسی هم به تازگی از او جدا شده است و به اسپانیا رفته است.

استحکام روایت؛ جنگ اخلاق و سرنوشت

آن چه عیار نمایش نامه نویسی اکبر رادی را نشان می دهد توانایی بی نظیر او در شخصیت پردازی به شکلی است که هر کدام از آن ها در بزنگاهی از دستانش وارد عمل شوند و داستان را به مثابه یک پیشران به جلو ببرند و در مسیر دیگری اندازند. اساسا به قول چخوف همه تفنگ های رادی در نمایشنامه هایش شلیک می کنند. هیچ دیالوگ و جمله ای بی سبب نوشته نشده است.

از قرار معلوم دکتر مجلسی برخلاف میلش به دلیل شرایط موجود در دانشگاه مجبور به بازنشستگی شده است اما حالا یکی از مسئولان دانشگاه به نام دکتر مژدهی واسطه شده است تا بعد از 3 سال از دکتر مجلسی دلجویی کند و او را به دانشگاه بازگرداند. در این میان جوانی به نام فرهاد هم به خانه دکتر مجلسی رفت و آمد دارد که دانشجوی دوره دکتری ادبیات در همان دانشگاه دکتر مجلسی است و سابقه شاگردی او را برای سال ها داشته است.

به وضوح نوعی احساس محبت و نزدیکی بین نوشین و فرهاد وجود دارد اما نوعی شرم متقابل از شکوفا شدن این رابطه جلوگیری می کند ولی در سبک نگارش و درام نویسی گاهی همین رخ ندادن یک اتفاق مانند موتور لوکوموتیو داستان را جلو می برد.

به تدریج که به اواسط داستان می رسیم متوجه می شویم که مهم ترین عنصر داستان نیاز مالی و یک بدهی بزرگ است. این جا است که حاجی گلشن وارد ماجرا می شود. مردی که از هر کلام و رفتارش پاکی و صداقت می بارد اما او هم در پی ماجرایی دیگر است...

دلایل اهمیت کتاب

کتاب در اواخر دهه 1360 نوشته شده  و زمان وقوع داستان سال 1363 است. سال های بسیار مهمی است که ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی درگیر یک جنگ ناخواسته و تحمیلی می شود و در این میان بهترین روایت تاریخ اجتماعی را شاید بتوان در آثاری از این دست دید. این واقعیت که قهرمان ها و ضد قهرمان های داستان دست به انتخاب می زنند اما گویا در پایان همه اسیر سرنوشت هستند.

آدم های داستان بر اساس موقعیت فردی و اجتماعی خود سعی در توجیه اخلاقی انتخاب های خود دارند اما هم چون فرو رفتن در یک دره عمیق همه چیز به مرور تیره و تار می شود و گویا اساسا گرفتن تصمیم صحیح ناممکن می شود. شاید کلمه کلیدی «ستاره هالی» که نوشین در پایان نمایش نامه می گوید به خوبی همین وضعیت را بازتاب دهد.  ستاره ای که هر چند دهه یک بار خود را نشان می دهد تا شاید سمبلی از دیدن حقیقت باشد این بار ندا دهنده ی  فاجعه ای در شرف رخ دادن است.

اکبر خان رادی ممنون بابت نمایش نامه بی نظیرت و روحت شاد اما بدان آن پیاده روی روی سنگفرش خیس در تنهایی شاید همان لحظه  آرامشی باشد که همه ما عمری را در آرزوی و انتظار آن به سر می بریم.

بیشتر بخوانید:

حرف های جالب هادی مرزبان در مورد همکاری با همسرش/ «ما دعواهایمان فقط در موقع تمرین تئاتر است»

نمایش «آهنگ‌های شكلاتی» اكبر رادی (گزارش تصویری)

صابر ابر از سه‌شنبه روی صحنه می‌رود

تماشاخانه

دو دقیقه از فیلم وسترن که دستور زبان دوئل سینمایی را تغییر داد (تماشا کنید)

دو دقیقه از فیلم وسترن که دستور زبان دوئل سینمایی را تغییر داد (تماشا کنید)

فیلم های دیگر