وطن امروز: شركت‌های خصوصی جولانگاه مانکن‌ها

هزینه آرایش صورت، مانیکور ناخن و پوشیدن لباس‌های چشم پرکن،‌ این روزها به‌عنوان اضافه حقوق به فیش حقوقی بسیاری از کارکنان ادارات خصوصی رنگ‌ و لعاب فریبنده‌ای بخشیده است. اینجا یک برج کاملا تجاری است با نمایندگانی از بخش خصوصی. در یکی از واحدها نیمه باز است. فضای داخل بیشتر شبیه یک آموزشگاه زنانه است، بهانه‌ای دست‌وپا می‌کنم و وارد می‌شوم. خانمی که مقابل در نشسته است با دیدن من شال‌ خود را که شانه‌هایش را پوشانده کمی به روی‌ سر می‌کشد. تعجب از قیافه‌اش می‌بارد. شاید با خود فکر می‌کند که از اداره نظارت بر اماکن آمده‌ام یا یک پلیس زن هستم. سعی ‌می‌کند ظاهر خود را حفظ کند، در حالی‌که پوشش خود را مرتب می‌کند از علت حضورم می‌پرسد. می‌گویم برای کار آمده‌ام و می‌خواهم با مدیر شرکت صحبت کنم.

کارکنان شرکت ظاهراً همه زن هستند. تمام خانم‌ها حجابی نیمه‌عریان دارند و هیچکس حجابی بر سر ندارد. پس از کمی معطلی، خانم‌ منشی می‌گوید که آقای مدیر را می‌توانم ببینم و پیشنهاد می‌دهد که از کار در این شرکت منصرف شوم! بیشتر از حرف‌های خانم‌ منشی،‌ منتظر شنیدن صحبت‌های تنها مرد این شرکت هستم. وارد اتاق مدیر می‌شوم. خانم‌ منشی هم که خیالش کمی راحت شده و خطری برای خود احساس نمی‌کند دوباره به همان پوشش قبل از ورود من بازمی‌گردد؛ شاید این‌طوری راحت‌تر است! مدیر شرکت سعی‌ می‌کند ظاهر شرکت و خانم‌های آن را موجه نشان دهد، می‌گوید که تمام کارکنان شرکت‌ خانم‌ هستند و راحت! کار کردن در اینجا مستلزم این است که حجاب نداشته باشید چون اکثر مراجعه‌کنندگان، افرادی دنیادیده هستند و حجاب کمی کار ما را سخت می‌کند! از او می‌پرسم که مشکلی با سازمان‌های نظارتی دولتی درباره بی‌حجابی ندارند که پاسخ می‌شنوم:«ما خصوصی هستیم و در چارچوب شرکت خود آزاد عمل می‌کنیم». در اتاق مدیر باز است. علاوه بر15-10 زنی که در این شرکت به چشم می‌خورند، یک مرد دیگر هم مدام در تردد است که مدیر می‌گوید:«این خدمتکار برج است. البته بیشتر از تمام واحدها روزی چند ساعت را برای نظافت این واحد وقت می‌‌گذارد، این هم از محاسن حضور متفاوت زنان در این‌ شرکت است!» اینها روایت خبرنگار فارس است، از حال و هوای یک شرکت خصوصی.

***
مروری بر آگهی‌های استخدامی که عموماً در روزنامه‌های کثیرالانتشار منتشر می‌شود فضای حاکم بر اغلب شرکت‌های خصوصی را برملا می‌کند؛ آگهی‌هایی که تنها مختص به کارگیری زنانی با روابط عمومی قوی است و در همان تماس‌های تلفنی اولیه کاملاً وقیحانه اعلام می‌کنند که باید«آزاد» باشید؛ آزادی‌ای که در فرهنگ لغت آنها مترادف با«‌بی‌قید و بندی» و « بی‌بندوباری»‌ است، شرایط بعدی را هم موکول می‌کنند به جلسه خصوصی در شرکت! یکی از دختران دانشجویی که مرحله گزینش حضوری یکی از شرکت‌های خصوصی را پشت‌سر گذاشته است، می‌گوید:«روز گزینش با ظاهری ساده به شرکت رفتم، آنها نیاز به مترجم داشتند، تسلطم‌ به زبان انگلیسی را تأیید کردند و گفتند شما تنها یک مشکل برای پذیرفته‌شدن دارید و ‌آن این است که باید ظاهری امروزی داشته باشید یعنی حتماً باید با آرایش کامل صورت و ناخن‌های لاک‌زده به شرکت بیایید».

وی ادامه می‌دهد:‌«من که مشکلی با شرایط آنها نداشتم کار در این شرکت را پذیرفتم، مدیر شرکت هم علاوه بر حقوقم ماهانه یکصدهزار تومان فقط برای اینکه با ظاهر مورد نظر آنان در شرکت حضور داشته باشم، می‌پردازد». واژه‌ها عموماً در ادارات خصوصی تعریفی جدا از نگاه و عرف جامعه دارند به طوری که چهره‌های نقاشی شده، موهای فشن و به تن کردن لباس‌های خاص،‌ تعاریفی از«ظاهر مرتب» کارکنان این گروه از شرکت‌ها به شمار می‌رود. این روزها برخی از شرکت‌های خصوصی نمونه‌های بارزی از استفاده ابزاری از زن برای جذب مشتری هستند به‌طوری که علاوه بر به‌کارگیری زنان به‌عنوان کارکنان ثابت در شرکت،‌ برای انجام امور بازاریابی خود نیز از زنان استفاده می‌کنند؛ ‌زنانی که عروسک‌های جذب سرمایه برای مدیران شرکت‌ها می‌شوند.

یک طرح مقطعی برای پلیس!

نیروی انتظامی به دنبال اجرای طرح ارتقای امنیت اجتماعی در سال 87 اقدام به اجرای طرحی مقطعی با عنوان«سالم‌سازی شرکت‌های خصوصی» کرد که در آن سردار رادان، فرمانده انتظامی وقت تهران اعلام کرد: «نیروی انتظامی حق دارد بدون اطلاع قبلی یا طی رویه قضایی به شرکت‌ها مراجعه كند و بازرسی‌های لازم را انجام دهد». به گفته رادان در بازرسی‌های پلیس از شرکت‌ها حتی محتویات کامپیوترها نیز مورد بازرسی قرار می‌گرفت تا مسائل خلاف اخلاق در آنها نباشد. اما آیا طرح بازرسی از شرکت‌های خصوصی باید طرحی مقطعی باشد یا لازم است پلیس از نخستین مرحله ثبت شرکت‌ها وارد عمل شود و مدیران شرکت‌ها در هر لحظه از زمان فعالیت‌شان منتظر حضور ناظران دستگاه‌های نظارتی باشند؟

چه باید کرد؟

عشرت شایق، نماینده مجلس هفتم، درباره عفاف در شرکت‌های خصوصی می‌گوید:«اتفاقی که متأسفانه در سال‌هال گذشته درباره شرکت‌های خصوصی توسعه پیدا کرده است نظارت کمرنگ و گاهی بیرنگ دستگاه‌های نظارتی بر عملکرد این شرکت‌هاست به‌طوری که بر بخش رفتاری کارفرمایان در این شرکت‌ها نظارتی وجود ندارد و هرگونه درخواستی از نیروی کار در این شرکت‌ها مطرح می‌شود. نه‌تنها عملکرد کارفرمایان در شرکت‌های خصوصی زیر ذره‌بین نرفته بلکه نظارت اولیه کمرنگ از آنها نیز مورد غفلت واقع شده است».

وی ادامه می‌دهد:«در حال حاضر تبلیغات وسیع برای جذب خانم‌ها بویژه دختران مجرد را از سوی شرکت‌های خصوصی شاهد هستیم در حالی که هیچگونه نظارتی برای تأیید صلاحیت مجوز ادامه فعالیت شرکت‌های خصوصی وجود ندارد. حتی نظارت‌های زمان‌دار نیز نمی‌تواند عملکرد شرکت‌های خصوصی را مورد ارزیابی قرار دهد بلکه نظارت‌ها باید سرزده باشد که اعمال نظارت‌ها در واقع سرمایه‌گذاری برای نهادینه کردن عفاف در جامعه بخش خصوصی کشور است، چون هر جا انسان به این باور برسد که یک ناظر دارد از بعضی ناهنجاری‌ها و بزه‌ها پرهیز می‌کند».

شایق به آسیب‌های خانواده‌های کارکنان شرکت‌های خصوصی اشاره می‌کند و می‌گوید:«بی‌توجهی به عفاف در برخی شرکت‌های خصوصی باعث گسستگی روابط بسیاری از خانواده‌ها می‌شود، نباید کار را به جایی رساند که به جای پیشگیری به دنبال ستادهای مبارزه باشیم». وی تصریح می‌کند:«اگر برای ارائه گواهینامه رانندگی که ممکن است با یک حادثه منجر به وقوع قتل شود ده‌ها پارامتر در نظر می‌گیریم، چطور برای ثبت شرکت تنها به چند فاکتور اعلام سرمایه، آدرس و نام شرکت اکتفا می‌کنیم؟ هیچ روندی برای شناسایی افرادی که اقدام به ثبت شرکت خصوصی می‌کنند، وجود ندارد به‌طوری که بسیاری از شرکت‌های خصوصی فاقد فعالیت ثبت می‌شوند تا تنها افرادی را مورد سوءاستفاده قرار دهند».

شایق با تأکید بر اینکه سرنوشت بخشی از مملکت به شرکت‌های خصوصی سپرده می‌شود، می‌گوید:«باید نظارت بر عملکرد شرکت‌های خصوصی از نظر اخلاقی با جدیت دنبال شود به طوری که بخش عمده‌ای از شرکت‌های خصوصی حتی «تابلو» هم ندارند و در واقع منشأیی از تخلفات متعدد اعم از فرار از مالیات، اشاعه فساد و... به شمار می‌روند». با تأکیدات اخیر مقام معظم رهبری بر گسترش فرهنگ عفاف و حجاب،‌ مسؤولان کشور به تحرک در این زمینه واداشته‌ شده‌اند به‌طوری که مصطفی نجار،‌ وزیر کشور اعلام کرده است:«طرح عفاف و حجاب از سازما‌ن‌ها و ادارات کشور آغاز می‌شود». به گفته وی، عفاف و حجاب علاوه بر زنان، شامل مردان نیز می‌شود. وزیر کشور تصریح می‌کند که این طرح باید با تدابیر لازم و به دور از هیاهو اجرا شود. گرچه وظیفه اجرای طرح گسترش عفاف و حجاب برعهده 26 نهاد و سازمان گذاشته شده اما نباید اجرای آن در چارچوب همین نهادها و در نهایت عابران کوچه و خیابان صورت گیرد. شرکت‌های خصوصی نباید از نظر دور بمانند.