بالا گرفتن جنگ سرد آمريكا ـ روسيه؛ پرده‌ها كنار مي‌رود

احتمال وقوع جنگ بين آمريكا و روسيه كمتر از هر زمان ديگري در طول تاريخ است، اما جرقه‌هاي بالقوه محتمل است.

هفته گذشته، زماني كه پس از پايان سخنراني «پوتين» در كنفرانس مونيخ، خبرنگاران سمج آمريكايي پياپي او را كلافه كردند، حاضران پوتين را ديدند كه كم‌كم صورتش به سرخي گراييد و سپس با لحن بسيار تندي به آمريكا حمله كرد.

اين حمله پاسخ «گيتس»، وزير دفاع تازه‌كار آمريكا، را در پي داشت كه جنگ سرد را شروع نكنيد كه معاون «ايوانف»، وزير دفاع روسيه نيز به تندي پاسخ او را داد.

اما به باور برخي تحليلگران، موضوع جدي‌تر از يك سخنراني است.

به گزارش «بازتاب»، روزنامه آمريكايي «هرالد‌تريبون» نوشت: جنبه مثبت حمله لفظي اخير ولادمير پوتين به سياست خارجي آمريكا در كنفرانس امنيتي مونيخ، اين است كه روزهاي بد گذشته، رويارويي ايدئولوژيكي جهاني بين بلوك‌ها، مخالفان،‌ جاسوسان رقابت تسليحاتي و... در زباله‌دان تاريخ باقي خواهد ماند، اما جنبه منفي آن، اين است كه جنگ سرد دوم نيز به همان اندازه درهم و برهم خواهد بود.

به رغم همه صحبت‌ها از وحدت استراتژيك و حتي دوستي بين بوش و پوتين، روابط بين روسيه و آمريكا به پايين‌ترين سطح خود از زمان فروپاشي شوروي در يك دهه و نيم پيش مي‌رسد و با توجه به انتخابات رياست‌جمهوري 2008 در هر دو كشور، به نظر نمي‌رسد بهتر هم بشود، چراكه نامزدها با صلح‌گرا بودن در خارج از مرزها، كمتر مي‌توانند در داخل به محبوبيت برسند.

هم‌اكنون هر دو كشور آشكارا به دنبال نفوذ در اروپا، قفقاز و آسياي ميانه هستند كه دسترسي به منابع طبيعي و پايگاه‌هاي نظامي در اين مناطق نيز به اولويت هر دو كشور تبديل شده است.
طرح دولت بوش براي ايجاد سيستم‌هاي دفاع موشك بالستيكي در لهستان و چك، در مسكو با مواضع خصومت‌باري روبه‌رو مي‌شود. رابطه معتدل «ناتو» با گرجستان و اوكراين نيز كه هر دو، باقي‌مانده شوروي سابق هستند، مسئله ديگري است؛ كشور‌هايي كه روسيه به درست يا غلط، آنها را جزو حوزه تاريخي نفوذ خود مي‌داند.

در مقابل، فروش محموله‌هاي تسليحاتي روسيه به سوريه، ونزوئلا و نگران‌كننده‌ترين آنها؛ يعني ايران نيز براي آمريكا خصمانه است. ماه گذشته، روسيه محموله پدافندي هفتصد ميليون دلاري را به ايران فروخت كه احتمالا جنگنده‌ها و بمب‌افكن‌هاي آمريكايي را هدف قرار خواهند داد.
وجود سلاح‌هاي ضد تانك روسيه كه اصالتا به سوريه فروخته شده است و عليه نيروهاي اسرائيلي در جنگ سال گذشته مقابل حزب‌الله استفاده شده است، باعث اعتراضات ديپلماتيك اسرائيل شد.

تروريسم و گسترش سلاح‌هاي هسته‌اي، حوزه‌اي كه پوتين و بوش همكاري نزديكي در آن داشته‌اند، هم به ناگاه به منبع تقابل دو كشور تبديل شده است. توافق هفته گذشته با كره شمالي براي تعليق برنامه اتمي او، بارقه‌هايي از اميد را ايجاد كرد اما بيانيه ژنرال ارشد روسيه مبني بر خروج محتمل روسيه از معاهده كاهش تسليحات هسته‌اي كه در زمان جنگ سرد بين «رونالد ريگان» و «ميخائيل گورباچف» در سال 1987 امضا شد، روي ديگر سكه را آشكار كرد.

احتمال وقوع جنگ بين آمريكا و روسيه كمتر از هر زمان ديگري در طول تاريخ است، اما جرقه‌هاي بالقوه محتمل است.

براي مثال؛ در سپتامبر گذشته، در همان روزي كه هيأت نمايندگي سنا شامل «جان مك كين» نيز با بالگرد در منطقه در حال پرواز بود، عده‌اي در منطقه اوستياي جنوبي، منطقه تحت حمايت روسيه در گرجستان، به بالگرد حامل وزير دفاع گرجستان شليك كردند.

«اندرو كوچينز» از مركز مطالعات استراتژيك و بين‌الملل واشنگتن گفت: «مي‌توانيد تصور كنيد كه اگر آنان بالگرد مك‌كين را مي‌زدند، چه مي‌شد؟»

سخنان پوتين كه مي‌توان آنها را با سخنراني «وينستون چرچيل» در سال 1946 و معرفي واژه «پرده آهنين» مقايسه كرد، نشان‌دهنده تكبر تازه كشف شده روسيه در سطح جهاني است.
اين امر مي‌تواند تاريخ را دوباره شكل دهد. كرملين پوتين سرمست از قيمت انرژي، نقش قاطع‌تري را در خاورميانه، آسيا و اروپا به دست آورده است كه منافع آمريكا در اين مناطق را زير سايه خود قرار مي‌دهد.

در نخستين ساعات پس از حمله 11 سپتامبر، پس از تماس با بوش پوتين و ديگران از احتمال پيمان‌شكني‌ها ابراز هراس كردند. با اين حال اين موارد هم بود: جنگ ناتمام در افغانستان با رشد توليد هروئين كه بي‌شك راه خود را به روسيه باز خواهد كرد، مهم‌تر از آن پايگاه‌هاي هوايي قرقيزستان كه عنوان شده بود موقتي خواهد بود و سپس جنگ عراق كه روسيه از ابتدا مخالف آن بود و پوتين نيز هشدار داده بود كه سرانجام به فاجعه‌اي در صلح منطقه‌اي تبديل خواهد شد.

مقامات آمريكايي هم در مورد قول‌هاي عمل‌نكرده پوتين ابراز نگراني كردند. در مورد دمكراسي‌سازي، گفت‌وگوي انرژي كه پيش‌بيني مي‌شد شانس گسترش شركت‌هاي نفتي و گازي آمريكا را افزايش دهد، با عمليات كرملين براي تحميل كنترل دولت بر منابع طبيعي به يأس تبديل شد. پوتين هفته پس از كنفرانس مونيخ را در خاورميانه گذراند. در قطر كه يكي از توليدكنندگان عمده گاز جهان است و ابراز تمايل به تشكيل اوپك گازي كرد كه مي‌تواند سياست و قيمت‌هاي اروپا و آمريكا را كنترل كند.

«سرگئي روگوف»، مدير انستيتو مطالعات آمريكا و كانادا مي‌گويد: «اين امر من را به شدت در مورد جنگ جديد سرد نگران كرده است، هر دو طرف احساس خيانت مي‌كنند».

«روگوف» مي‌گويد: هر دو كشور هم‌اكنون در اقتصاد، سياست، نظامي‌گري و مهم‌تر از همه، ارزش‌ها در تقابل با يكديگرند كه مورد اخير گستره وسيعي را شامل مي‌شود. تمايل روسيه براي راه‌حل‌هاي چندجانبه، او را در برابر تك‌روي‌هاي آمريكا قرار مي‌دهد كه به ويژه در زمان بوش، باعث بي‌اعتباري و ناديده گرفتن قيود و الزامات معاهدات بين‌المللي شد.

«روگوف» مي‌گويد: مهم‌ترين مسئله، قطع همكاري‌ها در زمينه خلع سلاح هسته‌اي خواهد بود. براي كنترل تمايلات ملي كشورها براي دستيابي به سلاح‌هاي اتمي، توافق هر دو كشور الزامي است؛ مانند كره شمالي، اما برنامه اتمي ايران هنوز باقي است.