آزادی سیاسی و آزادي بيان در جمهوري اسلامي

 

گزيده­اي از سخنرانی شهید آیت الله دکتر بهشتی درباره ی آزادی بیان و آزادی سیاسی، يزد سال 1359:

... آزادی های سیاسی، آزادی تشکیل احزاب، آزادی بیا، آزادی سخنرانی، آزادی مطبوعات، آزادی در نوشتن و پخش کتاب، آزادی پخش روزنامه و مجلات، آزادی در پخش اعلامیه ها، موضع ما چیست؟ با اجازه ی شما این موضوع را طبق موازین قانون اساسی و موازین اسلامی در این جلسه فهرست وار بیان می کنم.

الف) انتقاد سازنده و دلسوزانه از مسئولین در تمام سطوح برای همه آزاد است (تکرار می کنم) انتقاد سازنده و دلسوزانه و نه مغرضانه­ی راست و نه دروغ برای همه مردم که صاحب هر گونه عقیده ای باشند، مسلمان و کافر، عادل و فاسق، شهری و روستایی، ارتشی و غیر ارتشی، اداری و غیر اداری، روحانی و غیر روحانی، زن و مرد، کوچک و بزرگ، با سواد و بی سواد. انتقاد و خرده گیری دلسوزانه ی راست گویانه از مسئولان اداره ی کشور، از خرد و بزرگ برای همه آزاد است. شما مردم ایران مطمئن باشید که ما احدی را به دلیل انتقاد از خودمان یا انتقاد از دست اندر کاران دیگر جمهوری اسلامی به هیچ عنوان نمی گذاریم کسی تعقیب کند، تهدید کند.

ب) ما با صراحت این را می گوییم هر جا در هر گوشه ی ایران کسی مزاحم و معترض کسی دیگر شود که چرا نسبت به مسئولان کشور انتقاد یا خرده گیری کردی، این مزاحمت کننده کارش مورد تنفر ماست و از همه ی برادر ها و خواهرهای با ایمان و عاشق وشیفته ی انقلاب تقاضا می کنم جو پاک و مطهر جمهوری اسلامی را با این گونه موضع گبری های مخالف با خواست اسلام آلوده نسازید و نگذارید کسی بتواند در داخل ایران بگوید: ای بابا در این رژیم هم که اختناق است. نخیر آقا، در این رژیم در رابطه با انتقاد صریح و روشن از مسئولان هیچ اختناقی نیست.

ج)دروغ زنی، شایعه سازی، تضعیف نهاد های مسئول، مسموم کردن جو اجتماعی، تفرقه افکنی، وحدت و یپارچگی و انسجام جامعه را به خطر انداختن، با هر وسیله و از هر طریق که باشد، ممنوع است و مسئولان کشور و خود شما ملت باید جلوی دروغ زنی، تهمت زدن ها، شایعه سازی ها و تفرقه اندازی ها را بگیرید. جامعه ی ما جامعه ی لیبرال و جامعه ای نیست که بگوید آقا آزادی است دروغت را هم بگو عیبی ندارد، من می روم اثبات می کنم. قوه ی قضاییه وظیفه دارند با قاطعیت جلوی دروغ زنی و تهمت زنی، شایعه سازی و جوسازی مسموم را قاطعانه بگیرد؛ ولی خواهش می کنم خودسرانه در این زمینه جز در حد افشاگری و روشن کردن اذهان دیگران، دیگر اقدامی نکنند.

برادر ها و خواهر ها! جلوگیری از این انحرافات وظیفه است؛ هم وظیفه ی شما، هم وظیفه ی مسئولان و اما وظیفه ی شما تا حد ارشاد و افشا است.هر جا نو بت به اعمال قوه رسید، این جا باید کار را به مسئولان ارجاع کنید و اگر مسئولان نکردند آن وقت شما بروید و از مسئولان انتقاد کنید. آقای دستگاه قضاییه! آقای دستگاه انتظامی، چرا جلوی دروغ و تهمت را نمی گیرید؟ بروید از او انتقاد کنید، مستقیماً با اعمال قدرت و قوه جلوی دروغ و تهمت را نگیرید؛این کار به هرج و مرج کشیده می شود.این دستور اسلام است؛ بنابر این،دروغ و تهمت و شایعه سازی و جوسازی آزاد نیست و دستگاه قضایی و نیروهای انتظامی به حکم دستگاه قضایی باید جلوی این فساد را بگیرند؛ اینجا صحبت اسلام است.

د) آزادی بیان، افکار و اندیشه ها؛ آیا همه آزادند که مطالب ضد اسلام را منتشر کنند؟ اینجا دیگر صحبت مسئولان حکومت نیست. صحبت، صحبت اسلام چیست؟ صحبت ایمان است، صحبت اسلام است.
 آیا نشر کتابها و نشر مقاله ها، روزنامه ها و مجله ها و به طور کلی نشریه های ضد خدا، ضد پیغمبر، ضد اسلام در جمهوری اسلامی آزاد است یا نه؟ به نظرشما آزاد نیست؟ خوب من می خواهم مطلب را در اینجا روشن کنم و برایتان باز کنم.

 موضع ما این است که بیان شبهات و اشکالات درباره ی اصول عقاید اسلامی در جامعه ی اسلامی ایران به یک شرط آزاد است.به کدام شرط؟ به شرط انکه همراه باشد با پاسخ روشنگر و توضیحات کافی به این شبهات و اشکالات. اگر کسی درباره اصول عقاید اسلام شبهه ای دارد، می تواند ان را در یک جلسه این جوری بگوید به یک شرط، به شرط اینکه اجازه بدهد بنده هم بیایم در اینجا بایستم، او شبهه اش را بگوید، من هم جوابش را بدهم.

ما در رابطه با اصول عقایدمان هم نمی خواهیم در یک جو اختناق و خفقان باشیم؛ ولی می گوییم در کجای دنیا اجازه می دهند یک نفر بیاید میکروب پخش کند، قبل از آنکه یک نفر دیگر لااقل برای واکسن زدن آمادگی پیدا کند؟ کجای دنیا این معمول است؟
 ایجاد شبهه و شک و تردید و تزلزل در اعتقاد و ایمان مردم کردن خطرناک تر است
. گفتیم آقا حرفی نیست، فقط یک شرط دارد، شرطش اینست که ما واکسن ها را می آوریم، ما واکسن می زنیم، شما میکروب پخش کنید؛ اینکه دیگر عیبی ندارد، لازم هم نیست که ما جلوتر این کار را بکنیم؛ هر جا کسی درباره ی عقاید اسلامی و مسائل فکری شک و شبهه ای دارد، یکی از برادر ها و یکی از خواهر ها که در آن زمینه مطالعه و ورزیده هست هم بیاید حرفش را بزند؛ این هم حرفش را بزند، مردم در یک جو آرام گوش کنند، حرف را گوش کنند و خود انتخاب کنند؛ یعنی آزادی افکار و اندیشه ها، بیان افکار و اندیشه ها اگر در چهار چوب اسلام باشد که به طور کلی آزاد است.

 بگذارید در این زد و خورد فکری ، افکار رشد کند؛ اما اگر افکار و عقاید افراد را متزلزل کنید، اینجا نمی توانیم دیگر آزادی مطلق بدهیم. ما مواضعمان را صریح می گوییم، ما اهل صداقتیم، ما اهل صراحتیم، آن وقت هم می گفتیم ما در این چنین حالتی اگر کسانی بخواهند با سخنانشان با نوشته هایشان اصول عقاید دینی مردم را متزلزل کنند می گوییم آقا حرفی نیست، تو بیا حرف بزن، اما شرطش این است که یک نظر صاحب نظر و صاحب بیان و قدرت منطق و استدلال که در آن زمینه ای که تو می خواهی صحبت کنی، دارای مطالعه باشد، به سهم مساوی، شما هم صحبت کن، او هم صحبت کند، شنوندگان هم گوش کنند و انتخاب کنند، این هم موضع ما در رابطه با بیان آرا و افکار... *

*منبع: سخنرانی ها و مصاحبه های آیت الله شهید دکتر سید محمد حسینی بهشتی؛ محمدرضا سرابندی؛ ج2صص565-568

بخش هايي از سخنراني شهيد بهشتي پيش از خطبه هاي نماز جمعه قم در 24 بهمن 1359:

بسم رب الشهداء والصدیقین

عده ای که مسئله ی آزادی به عنوان مسئله ی اصلی و اساسی انقلاب در اعماق ضمیر و وجدانشان جایی والا دارد، گاهی ناله سر می دهند که انقلاب کردیم که آزادی به دست بیاوریم، حالا هم که انقلاب کردیم آزادی نیست.یکی از این افراد اخیرا در روزنامه ها نوشته بود: وقتی می گوییم آزادی نیست، آزادی برای مخالفان رژیم نیست، والا آزادی برای موافقان رژیم هست. آزادی وقتی هست که مخالفان رژیم آزاد باشند که بتوانند آزادانه حرفهایشان را بزنند. این مطلب را روشن کنم که در نظام جمهوری اسلامی آزادی چگونه خواهد بود و اینک چگونه است و همراه با مردمان راه روشن را پیدا کنیم و با عزمی استوار برویم.

آزادی سه بخش اصلی دارد؛ بخش اول آزادی عقیده و اندیشه، بخش دوم، آزادی بیان و قلم و اجتماعات و تضاهرات، بخش سوم، آزادی تشکیل احزاب و گروه های سیاسی اجتماعی. حال باید ببینیم پس از پیروزی انقلاب وضع چگونه باید باشد.

اما در بخش اول، آزادی در عقیده و اندیشه است.هر انسانی در داشتن و انتخاب عقیده آزاد است. اصلا عقیده و باور قابل تغییر نیست. کسانی که می خواهند از راه های مختلف باور و اعتقاد و محبت را به مردم تحمیل کنند، عوضی می روند.

 اینها بد باوری و کینه ی مردم را متوجه خودشان می کنند. اصولا دین تحمیلی نیست، اعتقادات دینی هم تحمیلی نیست. انسان در اندیشه و باور و اعتقاد آزاد است و هیچ گونه اجبار و تحمیل در باور و ایمان و اعتقاد و مهر محبت معنی ندارد و قرآن سخت بر این نکته تکیه دارد و با صراحت می گوید: "لا اکراه فی الدین قد تبین الرشد من الغی" راه از گمراهی و بیراهه باز شناخته شده، هر کسی می خواهد به راه درآید، بیاید در راه که هیچ اکراهی در دین نیست.هر کس به خدا ایمان پیدا کند، خوشا به حالش، هر کس به دنبال طاغوت برود آن هم بدا به حالش. حتی خدا به پیغمبر اکرم صل الله علیه و آله می گوید: "آیا تو می خواهی مردم را مجبور کنی که ایمان بیاورند؟"خدا به پیغمبر می گوید: "تو باید حقایق و پیام ها را به مردم برسانی و به آنها امکان و مجال بدهی بیندیشید و فکر کنند"

در جمهوری اسلامی همه باید آزاد بیندیشند و آزاد جستجو کنند و نسبت به هر چیزی آزادانه آنچه را حق می یابند بپذیرند و دنبالش بروند. هر کس و هر گروه و هر مقام و هر عالم و عامی که از این راه آزادی کامل اندیشه و عقیده، ذره ای منحرف شود، از صراط مستقیم اسلام منحرف شده است و من به عنوان یک روحانی با شما عهد می کنم که در همه ی عمرم و هم اکنون و تا زنده ام، از کسانی که در صدد تحمیل عقیده و فکر و اندیشه به دیگران هستند بیزارم.

هر انسانی در اظهار نظر نسبت به مسئولان، در هر موقعیت و مقام که باشد آزاد است، با رعایت دو شرط:

1- اظهار نظر و مطلبی که درباره ی آنها می کنند و می گویند راست باشد، دروغ پردازی و شایعه سازی پیرامون آنها نکند، تهمت نزند، برچسب های باطل نزند و راست بگوید؛

2-با زبان و بیان دلسوزانه و بی غرض بگوید، نه با زبان و بیان و عبارت های مغرضانه و کینه توزانه.

شما درباره ی هر مسئولی در هر موقعیتی که باشد، آنچه را می دانید می توانید بگویید. همه ی زنان و مردان جمهوری اسلامی ایران اعم از مسلمان و غیر مسلمان، در اظهار نظر پیرامون شخصیت و طرز کار مدیران و مسئولان جامعه در هر درجه که باشند آزادند با رعایت دو شرط که دروغ نگویند و بیانشان بیان نصیحت و دلسوزی و ارشاد باشد.

خداوند نعمتی را بر من ارزانی داشته و آن این است که در سطح دنیا دشمنان و حتی در سطح ایران دشمنان فریب خوردگان و یا مزدوران آگاه به من،هر چه دلشان می خواسته گفته اند.آن قدر درباره ی من در تلویزیون ها و رادیوهای اروپا و امریکا، در مجلات و نشریات بد میگویند و بد می نویسند و آن قدر در داخل ایران روزنامه ها و شب نامه هاو بلندگو ها درباره ی من سم پاشی می کنند که ماشاءالله؛ ولی من به هر گوشه ای از ایران می روم، چه در تهران و چه درشهرها، با مهر و عطوفت و لطف مردم روبرو می شوم.

در یکی از سخنرانی ها، در یکی از یادداشت ها که به دستم رسیده بود، نوشته بودند که گروهی علیه شما دروغ می گویند و سم پاشی می کنند، شما هم سکوت می کنید و حرف ها را به مردم نمی گویید و این سبب می شود که مردم دچار سردرگمی شوند.

درست است انسان وظیفه دارد اگر دروغی و خلافی درباره اش گفته می شود توضیح بدهد، ولی پاسخ من به آنها این است که تجربه به ما نشان داده است اگر ما صمیمانه و مخلصانه به این مردم خدمت کنیم، نه به خاطر تشکر مردم، بلکه به خاطر رضای خدا خدمت بکنیم، خداوند این قدر سپاهیانی دارد که چشم شما نمی بیند و آنها را می فرستد و کید دشمنان را باطل می کند.

در بندر عباس عده ای پس از سخنرانی یادداشت نوشته بودند که فلانی! ما را ببخش، ما پشت سر تو بدگویی کردیم و حال هم در اولین دیدار تو مقداری از دروغ های آنها را فهمیدیم، برای اینکه مقداری از دروغ های آنها مربوط به رفتار تو بود؛ در همان دیدار فهمیدیم که دروغ می گویند.

انتقاد اگر دارید بکنید، ولی راست بگویید. چرا این قدر درباره ی خانه ی من، درباره ی ماشین من که سوار می شوم، درباره همسر منِ، می گفتند همسر آلمانی دارد. من اصلا سیگار نمی کشم، گفتند زیر سیگارش طلاست. گفته بودند این با ماشین که از خانه اش وارد می شود باید یک ربع ساعت راه بروی تا به ساختمان برسی.

 این دروغ ها را تا کی مردم باور می کنند؟ تنها افتخار من این است که طلبه ای هستم که هر چه از دستم برآید به این انقلاب خدمت بکنم و همیشه و همیشه هم خداوند این قدر راه های خدمت پیش پایمان گذاشته است که همیشه باید این راه ها را انتخاب بکنیم.

 خداوند در تمام مدت زندگی هر خدمتی که خواستیم بکنیم طبق وعده اش عمل کرده است و ما هم عاشق این خدمت هستیم. اگر تو بیایی راست بگویی، انتقاد سالم، سازنده، بدون بغض و تهمت و بون توهین و بدون نیش زدن که امام فرمود: "مثل عقرب نیش می زنند"؛انتقاد بدون این جوشش ها در جمهوری اسلامی آزاد است

.من اعلام می کنم؛ هر کس به هر عنوان بخواهد جلوی انتقاد سازنده، یعنی همان امر به معروف و نهی از منکر عمومی اسلام را در این پدیده ی جمهوری اسلامی بگیرد، از راه اسلام منحرف است و به عنوان مسلمان از او بیزارم.*

**سخنرانی ها و مصاحبه های آیت الله شهید دکتر سید محمد حسینی بهشتی، سرابندی، ج۲، صص۵۸۴-۵۸۷ (روزنامه جمهوری اسلامی ۲۹/۱۱/۵۹)

براي مطالعه بيشتر در آراي شهيد بهشتي مراحعه كنيد به:

1- بنياد نشر آثار و انديشه‌هاي شهيد آيت‌الله دكتر بهشتي: http://www.beheshti.org

2- وبلاگ شيفتگان خدمت: http://shiftegan-e-khedmat.blogsky.com