ازمراسم وحدت شكن شيعيان تا خشونت ورزي سني ها

مسأله‏ «وحدت اسلامى» - به معنى اتحاد عملىِ مسلمانان - مفهومى جديد نيست، هر چند كه مصاديقى معاصر را طلب كند. از اولين اقداماتى كه پيامبر مكرم اسلام (ص) در آغازين روزهاى قدرت و حکومت خويش انجام داد ايجاد اخوّت بين مسلمين صدر بود، كه عقدی به مراتب استوارتر از اتحاد را شامل مى‏شد ؛ چرا كه در عمل، حتى به وحدت در «مالكيت» نيز انجاميد.

حوادث تلخ پس از رحلت پيامبر (ص) سنگ بناى تفرق مسلمين بود كه به تشتت و در نتيجه ضعف اراده‏ها و حاكميت‏ها در طول تاريخ اسلام تا زمان ما انجاميد.

رهبران جمهورى اسلامى، فاصله‏ زمانى بين دوازدهم تا هفدهم ربيع الاول كه اختلافى روايتى بين اماميه و عامه در تاريخ ولادت حضرت رسول است را به عنوان «هفته وحدت» اعلام كردند. اين نامگذارى، زمينه‏اى براى همدلى توده‏هاى ميليونى مسلمانان در سراسر جهان ايجاد كرد ؛ اگرچه به اتحاد اراده‏ها و وحدت رويه‏ حاكميت‏ها نيانجاميد.

از سوى ديگر، در همين روزها و به مناسبتى ديگر، مراسم وحدت شکنی در بعضى محافل شیعی صورت مى‏پذيرد و در مقابل ، حرکات خشونت باری از سوی برخی گروه های سنی بروز می کند.

اين نوشتار ،  تلاش دارد به برخى علل- كه آثار آنها به «وحدت اسلامى» آسيب مى‏رساند - اشاره كند:

1. تفاوت‏هاى مذهبى
مسلماً نمى‏توان فِرَق مختلف اسلام را داراى «جهان بينى» و «روش‏هاى ديندارى» واحد دانست ؛ چرا كه تفاوت در همين مفاهيم ، موجب تعدد اين مذاهب شده است. اما آنچه اهميت دارد اين است كه نام اين تفاوت‏ها را «اختلاف» نگذاريم! يا به عبارت بهتر؛ معناى خشن اين مصدر در زبان فارسى را بر معناى لطيف‏تر عربى آن ترجيح و تعميم ندهيم، چرا كه اين تفاوت‏ها - هر چند كه ممكن است برخى تعصبات، آنهارا بزرگ‏نمايى كنند – مانع همزيستى و اتحاد پيروان اين مذاهب نيست.

با اينكه ريشه‏ اين تفاوت‏ها اختلاف در بعضى «عقايد» است ؛ اما اين «احكام» و «اخلاق» هستند كه نقش تعيين كننده تری را در رفتارهاى فردى و اجتماعى بازى مى‏كنند.

در معارف و آموزه‏هاى «اخلاقى»، نه تنها تفاوت عمده‏اى بين مذاهب اسلامى - حتى مذاهب غير رسمى - ديده نمى‏شود بلكه دانشمندان مذاهب گوناگون از يكديگر اخذِ علم نيز كرده‏اند. تفاوت در «احكام» نيز از عمقى برخوردار نيست كه وحدت دينى مسلمين را خدشه دار سازد ؛ آنچنانكه چنين تفاوت‏هايى حتى در يك مذهب واحد نيز - آنجا كه تفاوت‏هاى فتوايى موجود است – به چشم مى‏خورد بى آنكه وحدت پيروان آن مذهب را به چالش كشد. در مورد «عقاید» که مهمترین چالش مذاهب است نیز ، مشترکات – یعنی اعتقاد به خداوند احد، نبی واحد، کتاب مجید، قبله مشترک و معاد موعود – بیش از مفترقات است.

با توجه به همين واقعيت است كه نوانديشان دين‏مدار فريقين در عصر حاضر - چهره‏هايى چون «سيد جمال‏الدين»، «آیةالله بروجردى» ، «امام خمينى» و«آیةالله خامنه ای » از اهل تشيع و «شيخ محمد عبده»، «محمد اقبال لاهورى» و «شيخ محمود شلتوت» از اهل تسنن - نداى وحدت سر دادند و هرگاه مجالى يافتند راه‏كارهايى عملى براى پايان دادن به قرن‏ها كينه و تشتت عرضه كردند. تشكيل « دارالتقریب » در مصر و «مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی» در ایران برخی از اين تلاش‏هاست كه بايد نتيجه‏ عينى فعاليت‏هاى خود را به عرصه‏ حيات و حكومت‏هاى بيش از يك ميليارد مسلمان تقدیم كند.

2. عدم شناخت صحيح سيره‏ اهل بيت (ع)
بيست و پنج سال سكوت « اميرالمؤمنين على بن ابى‏طالب (ع) » كه خار در چشم و استخوان در گلو مُهر خاموشى بر لب زد و از حق خويش دم نزد(1) بزرگترين حجت ما بر اين مهم است كه: «حفظ اصل اسلام مقدم بر هر چيز است». همين اصل است كه زمانى بر خانه نشينى وصى منصوص رسول حكم مى‏كند، ديگر زمان صلح با طاغوت را بر امام معصوم تحميل مى‏نمايد و چندى بعد حجت زمان را به قربانگاه برده، حريم پاكش را به اسارت مى‏كشاند.

بر مبناى همين مصلحت بزرگ بود كه اميرالمؤمنين تنها به عدم طلب حق خويش اكتفا نكرد ، او راه مبارزه‏ منفى را نیز در پيش نگرفت و حكومت را بايكوت ننمود، بلكه در جماعت خلفا شرکت می جست و همواره معين آنان در مشكلات فكرى و بحران‏هاى سياسى بود ؛ تا جايى كه خليفه‏ دوم بيش از هفتاد بار به این اعانت اشاره و به ناتوانى خود در صورت عدم وجود حضرت (ع) اعتراف كرد.(2)

در زمان جنگ با امپراتورى ايران كه رويدادى بزرگ در انتظار حاكميت اسلامى بود، امام از خليفه وقت با عنوان «ريسمان امور» و «محور آسياب» ياد كرد كه در صورت فقدان وى اجتماعات مسلمين از هم خواهد پاشيد و ديگر بار مجتمع نخواهد شد.(3) نظير اين تعابير در جنگ با روم نيز از حضرت صادر شد.(4)

در بحران خردكننده‏ محاصره‏ منزل خليفه سوم، در حاليكه نمايندگان مسلمين بلاد براى قتل او گرد آمده بودند و اجلاى اصحاب در جبهه‏ مخالف وى قرار داشتند، اين على (ع) بود كه شجاعانه به خليفه يارى رساند و فرزندان خويش را بر محافظت از منزل او گماشت.

ديگر حضرات معصومين نيز از همين سيره تبعيت كردند و مادام كه اسلام را در خطر تحليل ، و حكومت اسلامى را در معرض تجزيه مى‏ديدند، با چشم‏پوشى از حقوق مسلم خويش بر اتحاد و يكپارچگى پاى مى‏فشردند و خلفای معاصر خود را ارشاد می کردند.

3. دسيسه‏ها و امكانات دشمن مشترك
اگر در زمان پيشوايان معصوم (ع) دشمنان اسلام در موضع ضعف قرار و از مركزيت حكومت اسلامى هزاران كيلومتر فاصله داشتند، دشمنِان امروز ما، از موضع قدرت در داخل سرزمين اسلام لانه كرده اند.

اين دشمنان زيرك و كاردان با تمامى اسلام سر جنگ دارند نه با مذهب يا فرقه‏اى خاص. آنان پاشنه‏ آشيل مسلمين - كه اختلافات مذهبى است - را بخوبى شناخته و از همين راه وارد شده و مى‏شوند. آنها هر گاه توانسته اند با جعل مذاهب يا رواج بدعت و هر گاه نتوانسته اند با دامن زدن به تفاوت‏هاى ياد شده و تبديل آنها به اختلافات عميق و حتى نزاع و قهر، صفوف مسلمانان را از هم گسسته اند. تاريخ غم‏بار امت اسلامى براى همه‏ى ما عبرت است ؛ امتى كه با وجود برخوردار بودن از «جامع و كامل‏ترين دين»، «غنى‏ترين ميراث علمى» و «حياتى‏ترين ثروت های معدنی و انسانی» در استضعاف شديد سياسى، فكرى و فناورى غوطه مى‏خورد. امتى كه با داشتن يك پنجم جمعيت كره‏ى زمين ، تنها 5 درصد توليد ناخالص ملى جهان را داراست ؛ و این یعنی كمتر از توليد ناخالص ملی كشورى مثل فرانسه!

آيا زمان آن فرا نرسيده است كه به حبل الهى چنگ زنيم و تمام جبهه‏ها و نيروها را گرد آوريم و حيثيت از دست رفته اين امت زخم خورده را اعاده كنيم؟

4. بى‏توجهى به انتقال سريع اطلاعات
سال‏ها پيش اگر در گوشه‏اى از یک كشور اسلامی مراسمى وحدت شكن برگزار مى‏شد، يا در محفلى سخنان تفرقه‏آميز برزبان مى‏آمد و یا در نقطه ای ، کتابی نا مناسب منتشر می گشت، شايد از همان محدوده‏ زمانى و مكانى تجاوز نمى‏كرد. اگر در بخشى از جهان اسلام نشريه‏اى عليه عقيده‏اى متعلق به بخشى ديگر به چاپ مى‏رسيد شايد مرزها را در نمى‏ورديد و حساسيت‏ها را بر نمى‏انگيخت.

واضح است كه اينك اينگونه نيست. امروز مى‏توان در كنج يك اتاق كوچك نشست و از دريچه‏ى كانال‏هاى رنگارنگ ماهواره‏اى يا هزارتوى عنكبوتى اينترنت و يا سوار بر امواج توقف ناپذیر راديويى، در كمتر از چند ثانيه به دورترين آفاق سر زد، با ناشناخته‏ترين مخاطبان سخن گفت و از سريع‏ترين اخبار آگاه شد.

حال چگونه است كه دل‏هاى پاكى كه جز براى دين و به عشق بزرگان آيين نمى‏تپد، مشغول آسیب رساندن به وحدتى مى‏شوند كه آرزوى بزرگ آن گراميان بوده است؟ يادِمان نرود كه چشمان تيزبين استعمار و گوش‏هاى مترصد صهيونيسم كوچكترين تحرك ناآگاهانه‏ى ما را با ابزار كارآمدش ناجوانمردانه بزرگ و اعلام مى‏كند.

5. تتمه
در دنيايى كه اسلام مترادف ترس و ترور خوانده مى‏شود، سرمايه‏هاى هاليوودى براى منفور نشان دادن چهره‏ مسلمانان به جريان مى‏افتد و كودكان در بازى‏هاى رايانه‏اى مى‏آموزند كه نداى «الله اكبر» و «يا مهدى» فرياد عداوت و تعدى است، چشم پوشيدن از وجوه متعدد شباهت و اشتراك و كوبيدن بر طبل اندك موارد تفاوت - و نه اختلاف - كارى زيركانه، و در نتيجه عملى مؤمنانه محسوب نمى‏شود.

بر اهل نظر پوشيده نيست كه «وحدت» به معنى دست شستن از عقايد حقه و انسحاب از اصول و مبانى نيست ؛ بلكه يكى كردن نيات و خواهش‏ها براى «نجات انسانيت» است ؛ آرمانى كه همه يك‏صدا معتقديم تنها با حاكميت اسلام و اجراى عدالت اسلامى جامه عمل مى‏پوشد.

پي نوشت ها

1. نهج البلاغة، خطبه‏ شقشقیة.

2. «لولا علىٌ لَهلك عُمَر»

3. نهج البلاغة، كلام 146.

4. نهج البلاغة، كلام 134.

تماشاخانه

اینجا مخوف‌ترین جای ایران است: زیر پا «باتلاق اسید»، بالای سر «ابر سمّی»! (فیلم)

دو دقیقه سینمای ناب از بهرام بیضایی (تماشا کنید)

فیلم های دیگر